Haftanın Özeti: 166

Bilim, Yazılım, Donanım

Popular Science 1988 yılından beri devam ettirdiği geleneğini bu sene de bozmadı ve yılın en önemli buluşlarını belirlediği ‘Best of What’s New’ listesini yayımladı. 2017’nin kazananları şöyle:

• Sağlık: ABD Gıda ve İlaç Dairesi tarafından onaylanan Kymriah, gen düzenlemesiyle hastanın T hücrelerini (özel beyaz kan hücreleri) değiştirerek kanseri yenmeyi amaçlıyor.
• Eğlence: Gerçek bir ‘mobil konsol’ olarak lanse edilen Nintendo Switch, bir çift taşınabilir kontrolörün arasına sıkıştırılan 6,2 inçlik HD dokunmatik ekranla normalde sadece evde oynayabildiğiniz oyunları öğle aranıza taşıyor.
• Mühendislik: Rocky Mountain Construction’ın yeni roller coaster’ı ‘Raptor Track’in tek kişilik vagonlarının özelliği çift değil, tekli bir ray sistemi üzerinde ilerleyecek olmaları. Böylece yolcular rahatsız edici sallantılar olmadan doğrudan rayın üzerinde gitme hissi yaşayabilecek.
• Rekreasyon: Sloven kayak üreticisi Elan’ın ikiye katlanan kayakları Ibex Tactix performanstan ödün vermeyen taşıma kolaylığıyla teleskiyle çıkılamayacak kadar yüksek yamaçları tercih eden kayakçıların yüzünü güldürecek.
• Otomotiv: Alta Motors’un 40 beygir gücündeki elektrik motorlu yarış motosikleti Redshift MX, 350 voltluk bataryasıyla 40 dakikalık bir yarış performansı sunuyor, motor yağı değiştirme derdini de ortadan kaldırıyor.
• Küçük aletler (Gadgets): 2017’ye damgasını vuran stres çarkı, çocukların sevgilisi okullarınsa kabusu haline gelirken, Çin fabrikalarından sokak satıcılarına, Amazon’dan eBay’e kadar her platformda gözde oldu.
• Güvenlik: Akıllı ev sistemleri herkes için bir tehlike haline geldi, evlere özel 249 Dolarlık güvenlik duvarı RATtrap’se hacker’ların ev ağınıza bağlı cihazları ele geçirmesini önlüyor.
• Havacılık ve uzay: Üç Falcon 9 roketi gücündeki motoruyla SpaceX’in uzay gemisi Falcon Heavy herhangi bir modern uzay mekiğinden iki kat fazla yük taşıyabiliyor. Donanımı iyileştirdikçe uzay yolculuklarının maliyetini de düşürmeyi planlayan SpaceX böylelikle insanları Mars’a taşıyacak ilk araçların sahibi olacak gibi görünüyor.
• Ev: Bin 495 Dolarlık akıllı fırın June içindeki kamera sayesinde öğünlerinizi izleyerek tam gerektiği şekilde pişmelerini sağlıyor.
• Yazılım: Alphabet Inc.’e bağlı Jigsaw’un geliştirdiği makine öğrenimi sistemi Perspective çevrimiçi yorumları nefret söylemi ve taciz açısından değerlendirerek moderatörlere yardımcı oluyor.

Yıl sonu listeleri derlenirken bu yıl da birçok bilimci, teknolog ve aktivist küresel sağlıktan insani yardım konusuna kadar en büyük sorunlarımıza etkili çözümler getirmek üzere çalıştı. Mültecilerin hayatını kolaylaştırmak için geliştirilen çeviri botları, görme engellilerin görüşüne katkıda bulunan akıllı gözlük, mobil temelli ambulans-taksi programı, cinsel kimliklere saygılı eğitim oyuncağı… Bütün bunlar 2017’nin hayatımıza kattığı buluşlardan sadece birkaçını oluşturuyor. Detaylar için habere göz atabilirsiniz.

Teknolojinin yaşam döngüsü içinde yeni ürünler her sene eskilerinin yerini alıyor. PC World’se 2017’de aramızdan ayrılan 17 teknolojiyi listeledi:

1. AOL Instant Messenger
2. Windows Vista
3. Windows 10 Mobile
4. iPod Nano ve Shuffle
5. CrashPlan’in tüketicilere yönelik versiyonu
6. Amazon Underground
7. Microsoft Kinect
8. Microsoft’un müzik hizmeti Groove Music Pass
9. Google Talk
10. Jawbone
11. Seeso
12. Del.icio.us
13. Amazon’un limitsiz bulut depolama hizmeti
14. Telefonlar için Ubuntu
15. Ağ tarafsızlığı
16. Copyright Alert System (Telif hakkı uyarı sistemi)
17. Juicero

Energous girişimi bu hafta yaptığı açıklamada, WattUp adlı vericisiyle uzaktan kablosuz şarj cihazı için ilk Federal İletişim Kurulu onayını aldıklarını söyledi. WattUp, cihazları 1 metre mesafeden şarj edebilecek. Aynı anda birden fazla cihazı şarj edebilen WattUp, cihazların üzerine doğru alıcı yerleştirildiği sürece telefondan tablete, klavyeden kulaklığa birçok cihazı şarj edebiliyor.

Bir bozuk paradan daha hafif ve baş parmağınızdan daha ufak [inlinetweet prefix=”” tweeter=”” suffix=””]Zanco Tiny T1′ dünyanın en küçük cep telefonu[/inlinetweet] olma özelliğini taşıyor. 21 x 46,7 milimetre boyutundaki Tiny T1’ın ağırlığıysa 13 gram. Nano SIM kart takılabilen cep telefonu 2G ağını destekliyor. Mikrofonu, hoparlörü ve klavyesi sayesinde telefonu arama yapmak ve mesaj yazmak için kullanabiliyorsunuz. Telefon Kickstarter’da destekçilerini bekliyor. Tombul parmaklarından dertli olanlar için güzel bir 1 Nisan hediyesi olabilir.

Dünyanın en iyi Go oyuncusu Ke Jie Google’ın yapay zeka yazılımı AlphaGo’ya yenildikten sonra bir daha bir makineye karşı oynamayacağını söylemişti. Ancak ‘yenilen pehlivan güreşe doymaz’ hesabı, Jie yapay zekaya karşı tekrar mücadele etme kararı aldı. Yeni rakipler ABD değil; Çin, Japonya ve Tayvan’dan. Karşılaşma 2018’in Nisan ayında gerçekleşecek.

Yeni bir bira geliştirmenin uzun bir süreç olmasının nedeni kromatografi ve spektrometri gibi lezzet ve aromayı düzenleyen testlerin insanlar tarafından yapılıyor olması. Beklemekten sıkılan Danimarkalı bira üreticisi Carlsberg, Aarhus Üniversitesi’nden araştırmacılarla birlikte biranın aromasındaki farklılıkları tespit eden algılayıcılar geliştirdi.

Politikacılar için belki de en zor iş farklı soruları cevaplandırmak. Şimdilerde sorulardan kaçmayan yeni bir politikacı var: SAM. Yeni Zelanda’da yaşayan Girişimci Nick Gerritsen tarafından tasarlanan yapay zeka temelli ‘politikacı botu’ seçmenlerin istekleriyle politikacıların sözleri ve başarıları arasındaki farkı ortadan kaldırmak için kullanılabilir.

2017’ye damgasını vuran yapay zekayla ilgili olarak The Next Web uzmanlara 2018’de yapay zekadan neler bekleyebileceğimizi sordu, cevaplar kısaca şöyle:

• Vincross’un CEO’su Tianqi Sun, 2017’de çocuklara yönelik programlanabilen oyuncak robotların ön planda olduğunu, 2018’deyse bunların yerini yetişkinler için geliştirilen robotların alacağını söylüyor. Sun’a göre evler için tasarlanacak yardım robotları kullanıcıya özel programlanarak kişiselleştirilmiş bir robot deneyimi sunacak.
• Cambridge Consultants’ın Makine Öğrenimi Birimi Yöneticisi Monty Barlow, otonom araçlarla yapılan en az bir ölümlü kazayla daha karşılaşacağımızı ve bu teknolojinin yeterli seviyeye gelmesi için daha fazla zamana ihtiyaç olduğunu fark edeceğimizi söylüyor. Barlow’a göre 2018-2019 için en büyük problem otonom araçlar ve insan sürücüler arasındaki kontrol aktarımı.
• Affectiva’nın CEO’su Dr. Rana el Kaliouby, şimdiye kadar gördüğümüz cihazların duygu yönünden eksik olduğunu, örneğin Amazon Alexa’ya istediğimiz şekilde bağırıp kızabileceğimizi söylüyor. Kaliouby 2018’de bunun değişeceğini, duygu temelli tepkiler veren Emotion AI’ın iletişim arayüzleri ve sosyal robotlara eklenmesiyle cihazlara bağırmanın toplumsal olarak kabul edilebilir olmaktan çıkacağını söylüyor. Dahası, Alexa ve benzeri cihazlar ‘lütfen bana bağırma, kırılıyorum’ gibi insani cevaplar vermeye başlayacak.
• Forrester Analistleri, görevi yapay zekanın öğrenme sürecine yardım eden kişilerin artan iş yükü sebebiyle zorlanacağını, kimilerinin işten ayrılmayı tercih edeceğini düşünüyor. Şirketler çalışmalarında dikkatli olmazlarsa çalışan deneyimlerini olumsuz etkileme riskini almış olacaklar. Bunun yanı sıra, analistler 2018’de otomasyona bağlı işsiz kalma korkusunun da artacağını ve bunun haklı bir korku olduğunu çünkü otomasyonun er ya da geç insanlara karşı kazanacağını söylüyor.
• Dell Technologies’ten Brian Reaves, yakın bir zamanda yapay zekanın işe alım ve terfi işlemlerinde önyargıları ortadan kaldırmak için kullanılmaya başlanacağını düşünüyor. Reaves sanal gerçeklikle yapılacak mülakatların da görüşmecilerin gerçek kimliğini saklayarak değerlendirmelerin yalnızca yetenekler temelinde yapılmasına katkı sağlayacağını söylüyor. Makinelerin isyan ederek bizleri yok edebileceğini de ekleyen Reaves anı yaşamamızı öğütlüyor.

İzleyicilere çeşitli teknolojilerin tanıtıldığı Yarının Dünyası (Tomorrow’s World) adlı BBC programını sunan Bilim Tarihçisi, Yazar ve Yapımcı James Burke, en erken 2042 yılında olmak üzere 21. yüzyılın ortalarında dünyamızın ‘nanofabrikatör’ adı verilen yeni bir makine tarafından yeniden şekillendirileceğini düşünüyor. Çalışma prensibi de basit: Makineye su ve toprak gibi çeşitli ham maddeler koyup gerisini nanofabrikatöre bırakacağız. Evinizi kaplayan esnek fotovoltaik panellerden enerji alan makine, ham maddelerle atom seviyesinde oynayarak ham maddeleri moleküllerine ayıracak ve istediğiniz herhangi bir şeyi üretecek.

İster Uzakdoğu’nun meşhur üç tekerlekli taksileriyle Chiang Mai‘de seyahat ediyor olun ister Şanzelize Caddesi‘nde geziniyor olun, seyahatinizi daha keyifli ve kolay hale getirecek birkaç mobil uygulama var:

• Wikitude: Telefonunuzun kamerasını doğrulttuğunuz yerle ilgili açıklayıcı bilgiler veren bir artırılmış gerçeklik uygulaması. Bu uygulamayla yiyecek büfelerinden antik harabelere kadar birçok yer hakkında bilgi edinebilirsiniz.
• Detour: Siz şehri gezerken konumunuzu takip ederek sesli anlatım yapan bir yürüyüş turu uygulaması.
• Rome2rio: Bu uygulama sayesinde hangi ulaşım aracını kullanırsanız kullanın gideceğiniz yere ulaşmanın en kolay yolunu bulabilirsiniz.
• Maps.me: Bu ücretsiz harita uygulamasını kullanarak internet bağlantısı olmayan yerlerde de haritalara erişebilirsiniz.
• LoungeBuddy: Bu uygulama, birinci sınıf bilet gerektirmeksizin dünyadaki bütün havaalanlarındaki lounge’lara girmenizi sağlıyor.
• My Data Manager: Uygulama internetinizin ne kadarını harcadığınızı takip ediyor. Hangi uygulamanın ne kadar internet kullandığını göstererek süreci yönetmenize imkan sağlıyor.

Apple’ın Lisa işletim sistemini kullanmak isterseniz önümüzdeki yıl kaynak kodlarıyla beraber sistemi deneyebilirsiniz. ‘Bilgisayar Tarihi Müzesi’ Müdürü Al Kossow yaptığı açıklamayla Apple’ın ilk grafik arayüzlü işletim sistemi ‘Lisa’ için Apple ile beraber çalışıldığını ve incelemelerden sonra 2018 yılında kaynak kodlarının herkesin kullanımına açılacağını belirtti.

Geçtiğimiz hafta eski iPhone’ları kasıtlı olarak yavaşlattığını açıklayan Apple’a ABD genelindeki federal mahkemelerde birçok dava açıldı. Genel anlamda bu toplu davaların ortak bir noktası var: Zamanla bazı iPhone’lar düşük performans sergilemeye başladı ve Apple bu durumun altında yatan gerçeği müşterilerinden sakladı. Şirketse Ocak 2018’den itibaren iPhone 6 ve üstü modeller için 29 Dolarlık bir pil değişimiyle eskisi gibi bir performans vadediyor.

Çip set üreticisi Qualcomm 12 Aralık’ta Kaliforniya’dan otonom araç denemesi için izin alarak aralarında Nvidia‘nın da bulunduğu diğer şirketlere rakip oldu. Qualcomm Waymo gibi kendi otonom araçlarını üretmiyorsa da otonom araç denemelerinde kullanılan bütün araçlarda birkaç ay önce tanıtılan 9150 C-V2X çip set bulunacak. Bu çip set, trafik ışıklarınınkine benzeyen altyapısı sayesinde araçlara birbirleriyle iletişim kurma imkanı verirken aynı zamanda 360 derece görüş hattı sağlıyor. Otomobil üreticileri ileride bu çip seti otonom araç güvenlik sistemlerinin bir parçası olarak kullanabilir.

Journal of Experimental Social Psychology dergisinde yayımlanan [inlinetweet prefix=”” tweeter=”” suffix=””]bir makale eğitimli kişilerin kendilerinden daha az eğitim görmüş kişilere karşı önyargılı olduğunu ortaya koydu.[/inlinetweet] Araştırmada öne çıkan olgulara göre daha eğitimli kişiler eğitim temelinde kendi grupları içinde önyargılı davranıyor. Aynı durum daha az eğitim görmüş kişiler için geçerli değil. Ayrıca, az eğitimli kişilerin bu durumdan kendilerinin sorumlu tutulduğu da görülüyor. Araştırmacılardan Toon Kuppens, eğitim seviyesinin kişiler tarafından kontrol edilebilir olduğuna dair bir algı bulunduğunu ve bunun da bahsedilen önyargılara sebep olduğunu belirtiyor.

Anne adaylarına hayatlarının pek çok yönünü değiştirmeleri gerektiği söylense de çevreden gelen öğütlerin pek azı bilimsel bir temele sahip. BBC hamilelikle ilgili bilinen üç yanlışı derledi:

1. İki kişilik yemek: Bir fetüsü beslemek için iki kişilik bir ziyafet çekmek gerekmiyor. Hamileliğin son üç ayında bile annenin günlük ihtiyacı olan 2 bin kaloriye bebek için eklemek gereken miktar yalnızca 200 kalori. Bu da bir kaşık dolusu mayoneze denk geliyor (canınızmayonez çektiğinde aklınızda bu detay gelsin).
2. Adet ağrılarının bitmesi: Ne yazık ki söylentilerin aksine adet ağrıları bebek doğurduktan sonra ortadan kaybolmuyor. Araştırmalar şiddeti kişiden kişiye değişen bu ağrının yıllar içinde doğuma bağlı olmaksızın azaldığını gösteriyor, yani doğum sonrası mucize bir değişimden bahsetmek mümkün değil.
3. Uçuş yapmamak: Havayolu şirketlerinin hamileliğinin sonuna yaklaşan kadınları uçurmak istememesinin esas sebebi doğumun havada başlaması durumunda yaşanacak zorlukları önlemek. Uçuşun fetüse zararları konusunda yapılan araştırmalarsa yolculara değil, hosteslere odaklanıyor. 2015’te yürütülen bir çalışmaysa öğretmenler ve hosteslerin düşük oranlarını karşılaştırarak hosteslerin daha büyük bir risk grubu olmadığını ortaya koydu.

[inlinetweet prefix=”” tweeter=”” suffix=””]Rockefeller Üniversitesi’nden bir ekip, beyinde özellikle nikotine tepki veren bir bölge buldu.[/inlinetweet] Altı gün boyunca içine az miktarda nikotin karıştırılmış su içirilen fareleri kullanan araştırmacılar, kronik şekilde nikotine maruz kalmanın Amigo1 adını verdikleri nöron grubunda değişikliğe sebep olduğunu fark etti. Amigo1 nöron grubunun nikotin bağımlılığının asıl sebebi olup olmadığını görmek isteyen araştırmacılar, bu hücrelerdeki nikotin alıcılarını oluşturan genlerden birinin kendini belli etme şeklinde değişiklik yaptı. Daha sonra fareler, önceden nikotinli su içtikleri yerde veya diğer bölgede (‘koşullu yer tercihi’ olarak adlandırılıyor) gezinebilecekleri şekilde serbest bırakıldı. Amigo1 nöronları bastırılan farelerin nikotinli su içtikleri bölgeyi tercih etmediği, Amigo1 nöronları uyarılan farelerin ise daha fazla nikotinli su içmek için o bölgeye yöneldiği tespit edildi.

Arktik ve Antarktik bölgelerinde çalışan York Üniversitesi araştırmacıları, sterilize kar örneklerini ultraviyole ışık altında inceledi ve bu örnekleri işlenmemiş örneklerle karşılaştırdı. Çalışma sonrasında, doğal kar örneklerinde metil iyodür izlerine rastlandı. Bu maddeyi bir tür bakterinin ürettiği biliniyor. Bu bakterilerin varlığı, buz çekirdeğindeki karbondioksit seviyelerini de etkileyebilir. Haliyle geçmişte dünyanın iklimiyle ilgili yaptığımız varsayımlar doğru olmayabilir.

Yeni bir araştırma haftada en az bir kez balık yiyen çocukların daha iyi uyuduğunu, daha az sıklıkla veya hiç yemeyen çocuklara kıyasla IQ’larının ortalama 4 puan yüksek olduğunu ortaya koydu. Araştırmanın sonuçlarını yorumlayan Beslenme ve Epidomiyoloji Profesörü Jennifer Pinto-Martin “Balık çok dikkatli şekilde ayıklandığı ve dilimlendiği sürece 10 aylık bir bebeğe de verilebilir fakat ideali 2 yaş civarında balık yedirilmeye başlanmasıdır. Balığın tadına erken yaşta alışmak önemli.” diyor.

[inlinetweet prefix=”” tweeter=”” suffix=””]NASA 2069 yılında Alfa Centauri’ye (Güneş’e en yakın yıldız sistemi) bir uzay aracı göndermeyi planlıyor.[/inlinetweet] Gönderilecek uzay aracının potansiyel yaşam barındırabileceği düşünülen Proxima b dışgezegeninde yaşam işaretleri araması planlanıyor.

[alert type=blue ]Hatırlatma: Hafta özetimiz toplam 5 sayfadan oluşuyor.Diğer kategorilere ait gelişmelere aşağıdaki listeden geçebilirsiniz.[/alert]

Özet Başlıkları

1. Türkiye ve dünyadan güncel gelişmeler.
2. Bilim, teknoloji, yazılım, donanım.
3. Dijital girişimler, yatırımlar, web siteleri.
4. Dikkat çeken tasarımlar, inovatif ürün ve hizmetler.
5. Sinema, TV, kültür/sanat gelişmeleri.