İnternet, Girişimler
Information sitesinde yayımlanan bir raporda Google ve Amazon’un alışveriş savaşında medya şirketleri sivil zayiata dönüşebileceği ortaya çıktı. Amazon dijital reklam alanındaki çalışmaları ile Google ve Facebook’un bu alandaki hükümdarlığını sarsma işaretleri veriyor. Karşı hamle olarak Google da arama sonuçlarında ‘Ekspres’ alışveriş özelliğini devreye sokarak farklı satıcıları listelemeye başladı. Bu program ile arama devi, Amazon’un ilerlemesini durdurmayı amaçlıyor. İnsanlar Google’da arama yaptıklarında ürünleri daha küçük satıcılardan almalarını sağlayacak reklamlarla karşılaşacaklar. Google böylece kullanıcılarını Amazon’a yönlendirmeden ürün tavsiyesi yapmayı hedefliyor. Ancak Google arama sonuçlarından direkt alışveriş yapılması, sitelerinde ürün önererek Amazon’da yapılan satışlardan pay alan medya şirketlerinin gelirlerine büyük bir darbe vurulması anlamına da geliyor.
Avrupa merkezli müzik hizmeti Spotify, Mart ayında Apple’ı kullanıcı deneyimini kötüleştirme pahasına seçenekleri kısıtlayan ve yeniliği engelleyen App Store kurallarını uyguladığı iddiasıyla Avrupa Birliği’ne şikayet etmişti, Financial Times’ın haberine göre bu başvurunun ardından Apple’ın müşterileri ve rakipleriyle görüşen AB Rekabet Komisyonu, önümüzdeki haftalarda Apple’ı tekelleşme suçlamasıyla incelemeye alacak.
Facebook’un kurucu ortaklarından Chris Hughes, şirketin artık çok güçlü hale geldiğini ve bölünmesi gerektiğini söyledi. 2000’lerin başında Facebook’un yazılımında Zuckerberg’e yardımcı olan Hughes, 10 yıl önce şirketten ayrılmıştı. Sistemin kurucularından Hughes’un Facebook’un bölünmesini destekleyen açıklaması, son günlerde farklı çevrelerden sıkça duyulan bu talebin gördüğü en önemli desteklerden biri olarak ifade edilebilir. Hughes, yüzde 60 değerinde oy hakkına sahip olduğu için yönetim kurulunun da Zuckerberg’i durduramadığını belirtiyor. Facebook’un herhangi bir rekabet tehditi hissettiği anda rakiplerini saf dışı ettiğini söyleyen Hughes, devleti bu durumu düzenlemeye davet ediyor. (Zuckerberg’in görevini bırakması için bu hafta internette bir imza kampanyası başlatıldığını da notlarımıza ekleyelim)
Son aylarda daha çok Çin yönetimi adına casusluk ve mahremiyet iddialarıyla gündemde yer bulan Çinli Huawei, bunlara aldırmadan yoluna emin adım adımlarla ilerliyor. Mali raporunda 107 milyar Dolar gelir açıklayan Çinli teknoloji şirketi, 2020 için dünya cep telefonu liderliği hedefine sahip. Bu hafta açıkladığı rakamlara göre bu iddia her geçen gün biraz daha hayalden gerçeğe doğru yaklaşıyor. ABD ve AB’nin (altyapı donanımları özelinde başlayan) yoğun baskılarına rağmen Huawei IDC’nin raporuna göre Apple’ı geride bırakarak bu hafta dünyanın en çok satan ikinici cep telefonu markası konumuna yükseldi.
Son haftalarda yakından takip ettiğimiz Uber’in halka arzı, teknoloji sektörü kadar yatırımcıların da merakla beklediği detaylar arasındaydı. Heyecana gölge düşüren ise kötü çalışma koşullarını öne sürerek (rakibi Lyft’in de sürücülerini kapsayan) grubun protesto ve grev eylemleri oldu. Dünyanın farklı şehirlerinde gerçekleştirilen eylemlerde saat başına kazandığı parayla geçinebilmek için arabalarının içinde yatmak zorunda kalan sürücülere rağmen CEO Dara Khosrowshahi‘nin maaşına ek olarak yıllık 50 milyon Dolar prim alması protestoların ortak konusuydu.
Morgan Stanley ve Goldman Sachs’in liderliğinde 29 bankanın yürüttüğü Uber’in halka arzında firmanın hisseleri 45 Dolar değerle satışa sunuldu. Böylece Uber 75,5 milyar Dolar değerlemeye sahip oldu. 10 Mayıs Cuma günü 8,1 milyar Dolar gelir beklentisiyle halka açılan UBER kodlu hisse ilk gününde yüzde 7,6 değer kaybederek 42 Dolardan kapandı.
Chrome tarayıcınızın gelişmiş ayarları altında, ‘Gizlilik ve güvenlik’ başlığında ‘Göz atma trafiğimle birlikte bir “Do Not Track” isteği gönder’ şeklinde bir seçenek var. Do Not Track, İngilizce’de (Beni) ‘Takip Etme’ demek. Dolayısıyla bu seçeneği etkin hale getirdiğinizde giriş yaptığınız sitelere “Benim internette neler yaptığımı takip etmeyin.” demiş oluyorsunuz. Ama birçok site bu talebi umursamıyor. Mahremiyet odaklı arama motoru DuckDuckGo, bu durumun değişmesi için bir yasa çıkarılmasını istiyor. DuckDuckGo’nun bu düzenlemeden beklentileri şöyle:
- Üçüncü parti siteler (yani harici takip yazılımları) varsayılan ayar olarak kullanıcıları takip edemeyecek.
- Siteler kullanıcının bilgileri ve beklentileri dışında takip yapamayacak.
Bu kurallar sadece kullanıcılar ‘Takip Etme’ isteği gönderdiği zaman uygulanacak. İnterneti sorunsuz kullanabilmek adına hata giderme, denetim, güvenlik, ticari olmayan araştırmalar ve gazetecilik gibi çalışmalarda ise bu kurallar uygulanmayacak.
Yüz milyonlarca kişi için internetin ve sosyal medyanın kendisi haline gelen Instagram ilginç gelişmelere sahne olmaya devam ediyor. Bu sayımızda sadece bu hafta gündeme gelen birkaç tanesini sıralamak istedik.
İlk haberimizin kaynağı, araştırma şirketi Ghost Data tarafından hazırlanan bir rapor. Çalışmanın sonuçları Instagram’ın birçok sahte moda ürününe ev sahipliği yaptığını ortaya koyuyor. Chanel çantalardan Gucci terliklere, Adidas eşofmanlara kadar birçok sahte ürün Instagram üzerinden tanıtılıp pazarlanıyor. Nisan ayında yayımlanan rapora göre Instagram’daki moda paylaşımlarının yüzde 20’si sahte ürünlerden oluşuyor. Çalışmada 50 binden fazla hesabın sahte ürünleri üretip sattığı belirlendi. Bu rakam 2016’da 20 bin civarındaydı. Rapor, iki yıl içinde sahte ürün satıcılarında yüzde 171 artış olduğunu söylüyor.
Küresel magazin gündeminin olduğu kadar Instagram’ın da Kraliçesi konumundaki -an itibariyla 138 milyon takipçiye sahip- Kim Kardashian (West), bir süre önce Missguided adlı giyim markası aleyhine dava açmıştı. Davanın gerekçesiyse firmanın Kardashian’ın kreasyon ve kimliğini taklit etmesiydi. Duruşma, her fırsatta gündeme gelen “Kim Kardashian da paylaşımlarından şu kadar para kazanıyormuş” gıybetinin ilk ağızdan netleşmesine vesile oldu. Zira California’da görülen davada Kardashian, her bir Instagram paylaşımı için 500 bin Dolar düzeyinde reklam ücreti aldığını ve giyim markalarıyla yıllık 6 milyon Dolar tutarında anlaşmalar imzaladığını açıkladı. Siz fakirler şimdilik “Alaçatı’da mohito keyfi” ile idare edin.
‘Kıyametlerin’ koptuğu, milyonların havada uçuştuğu Instagram’da günün sonunda (takipçiler hariç) herkesin derdi para. Yüz binlerce doları şöhretlere veren markalar elbette ki bunun karşılığında çok daha fazlasını bu tanıtımlar sayesinde gerçekleşen satışlarından kazanıyor. Fakat yine düşündürücü bir ayrıntı, bu hafta medya ajansı UM tarafından paylaşıldı. Firmanın araştırmasına göre sosyal medyada görüp okuduklarının doğruluğuna inananların oranı sadece yüzde 8. (Influencer olarak da anılan) Facebook ve Instagram şöhretlerine güvendiğini söyleyen kullanıcıların oranı ise sadece yüzde 4! 81 ülkeyi kapsayan araştırmada en çok şüphe duyan ülkelerin başını -ABD Başkanlık Seçimi ve Brexit oylaması mağduru- İngiliz ve Amerikalı kullanıcılar çekiyor.
Gerçi bir tırnak fotoğrafının dahi 4,5 milyon kişinin beğenisini toplayabildiği bir platformda mantık aramak, mantıksızlığın ta kendisi olabilir. Instagram defterini (bu haftalık) böylece kapatıyoruz.
Araştırma şirket Gartner’a göre blok zinciri tabanlı tedarik zinciri projelerinin yüzde 90’ı bu teknolojinin önemli kullanım alanlarını tespit edemedikleri için bocalıyor. Bunun sonucunda oluşan ‘blok zinciri yorgunluğu’nun önümüzdeki 5 yıl içinde kendisini hissettirmesi bekleniyor. Dünya çapında blok zinciri projelerine dahil olan 300’den fazla yöneticinin katılımıyla gerçekleştirilen ‘2019 Öngörüleri: Tedarik Zinciri Operasyonlarının Geleceği’ adlı araştırmada blok zinciri sağlayıcılarının teknolojinin yarattığı heyecanı karşılayamadığı belirtildi. Uzmanlar şirketlerin şimdilik blok zincirini kullanmak için acele etmemesini ve bu alana büyük yatırımlar yapmaktansa, yeni şeyler öğrenmelerini sağlayacak küçük girişimlerde bulunmalarını öneriyor.
Dünyanın en büyük kripto para borsalarından Binance, toplam 41 milyon Dolar’ın üzerinde değere sahip 7 binden fazla Bitcoin’in hacker’lar tarafından çalındığını açıkladı. Kurucu ve CEO’su Changpeng Zhao, saldırganların soygunu toplam mevduatın yüzde 2’sinin bulunduğu tek bir dijital cüzdanı hedefleyerek gerçekleştirdiğini söyledi. Buhar olan miktar ‘Kullanıcılar İçin Güvenli Değerler Fonu’ (SAFU) ile tazmin edilecek. Saldırının ardından 1 hafta sürmesi beklenen bir güvenlik incelemesi başlatıldı ve para yatırma / çekme işlemleri durduruldu.
Bir de güzel haber vermiş olalım. Son dönemde yaşanan bütün olumsuz gelişmelere rağmen Bitcoin’in değeri artışını sürdürüyor. Bu hafta 6 bin Dolar seviyesini aşan Bitcoin’in önümüzdeki günlerde 7 bin Dolar barajını da geçmesi bekleniyor.
Haftanın en garip gelişmesi tam bir ‘yavuz hırsızın ev sahibini bastırması’ hikayesi. Bilgisayarında çocuk pornosu barındırdığı iddiasıyla 2017 yılında gözaltına alınan (eski) CIA çalışanı Joshua Schulte, ardından CIA’in gizli bilgilerine sızıp WikiLeaks’e aktarmakla suçlanmıştı. Gözaltı süreci devam eden Schulte, kendisine ‘devlet terörü’ uygulandığı, haksız yere (mahkemeye çıkarılmadan) gözaltında tutulduğu ve bu süre içinde dışarıda olsa yapabileceği birçok şeyin elinden alındığı iddiasıyla serbest bırakılmayı talep ediyor. Buraya kadar her şey teorik olarak normal ve makul. Düşündürücü kısım şu: Joshua Schulte, mahrumiyetle geçen günlerinin tazminatı olarak devletten 50 milyar Dolar talep ediyor. Kabaca Kim Kardashian’ın 100 bin Instagram paylaşımına denk gelen bu bedelin nasıl bir hesapla ortaya çıktığı ise belirsiz.
Interpol’ün Avrupa muadili olarak tanımlayabileceğimiz Europol desteğiyle yürütülen bir operasyonla ‘dark web’ olarak bilinen (TOR protokolünde çalışan) 2 yasadışı pazaryeri sitesi kapatıldı. Wall Street Market ve Silkkitie (diğer adıyla Valhalla) siteleri internet üzerinde uyuşturucu satışının en büyük merkeziydi. Wall Street Market’ın sahibi Almanya’da, Silkkitie’ınsa Finlandiya’da yakalanarak tutuklandı. Bu siteler üstünden ABD’deki uyuşturucu pazarını yöneten 2 kişi de ayrıca ABD’de tutuklandı. Wall Street Market, faaliyet gösterdiği dönemde 1 milyon 150 bin kullanıcısı ve 5 bin 400 uyuşturucu satıcısını ‘buluşturuyordu’. Operasyonda 550 bin Avro nakit ve açıklanmayan miktarda kripto para ele geçirildi.
Her ne kadar sürekli hayırsız konularla gündeme gelse de anonim iletişim protokolü TOR, aslında bizzat internetin de geliştiricisi (proje yöneticisi) olan DARPA ve ABD Deniz Kuvvetleri’nin ürünü. DARPA, 1950’li yıllardan bu yana ABD Ordusu için yüksek teknoloji içeren savunma sistemlerinin geliştirmesini koordine eden üst kurum. ABD istihbarat servislerinin kendi arasındaki iletişimini gizlemek ve korumak amacıyla geliştirileren ve ardından açık kaynaklı hale getirilen TOR da bu girişimlerden biri. TOR halen geniş bir destekçi grubuyla gelişimini sürdürüyor.
Son birkaç yılda çeşitli vesilelerle yaygınlığını arttıran TOR sitelerine bu hafta ABD Gizli Servisi CIA de katıldı. Böylece CIA sitesine TOR üstünden tamamen kriptolu ve takibi hayli zor şekilde bağlanmak mümkün hale geldi. En yüksek kripto algoritması ve onay mekanizmasına sahip 3. versiyon oninon hizmetini kullanan CIA sitesine (yalnızca TOR web taracısıyla) ciadotgov4sjwlzihbbgxnqg3xiyrg7so2r2o3lt5wz5ypk4sxyjstad.onion adresinden ulaşabilirsiniz.
Adını anmışken hatırlatalım; Tor / Oninon adreslerine ulaşmak için açık kaynaklı ve ücretsiz Tor web tarayıcısını kendi sitesinden yüklemeniz gerekiyor. Yoksa bağlanamıyor musunuz? Bu site Türkiye’den erişime engelli mi? BÖYLE BİR ŞEY OLABİLİR Mİ? Öyleyse aşağıdaki görseliyle idare ediverin (ya da…)
Yapay zeka alanında -muhtemelen algılaması ve değerlendirmesinin kolaylığı yüzünden- en çok ilgiyi fotoğraf ve video alanındaki gelişmeler çekiyor. Özellikle internette halka açık milyarlarca fotoğrafı kullanıp sentezleyen ve var olmayan insanlara ait fotoğraflar yaratan This Person Does Not Exist gibi siteler ya da Deep Fake videolar, görüntüleyenleri hayranlıkla ürperti arasında bir duygu karmaşasına sokuyor. Örneğin aşağıdaki video tamamen yapay zeka tarafından ‘üretilmiş’, sahte (deep fake) bir örnek.
Elbette bu tip sistemlerin kusursuzlaşması için oldukça fazla fotoğrafı analiz etmesi ve işlemesi gerekiyor. Ancak neredeyse hiçbir kullanıcı kendi fotoğraflarının bu tip projelerde kullanılmasına izin vermeye yanaşmıyor. Neyse ki bunun da bir yolu (!) bulunmuş gibi. Örneğin ‘hatıralar yaratın’ sloganıyla iOS ve Android platformlarında hizmet veren Ever adlı uygulamanın üyelerinin yüklediği fotoğrafları izinsiz olarak yapay zeka algoritmalarına ‘hammadde’ olarak sattığı ortaya çıktı.
Peki siz bu mağdurlar arasında yer alıyor olabilir misiniz? Bunun için de bir site var. Fotoğrafınızı yüklüyorsunuz ve internettte herhangi bir yerde sizin suretinizden faydalanarak oluşturulmuş bir yapay zeka mahsulü ya da sahte görsel var mı yok mu buluyor. Peki bu sitenin kendisi güvenilir mi? Siz siz olun, internette babanıza bile güvenmeyin.
“Yapay zekanın ürettiği sahte bir fotoğrafı ayırd edemeyen de internete girmesin kardeşim” diyenlerdenseniz, buyrun size bir er meydanı. ABD / Washington Üniversitesi’nden iki akademisyenin kurduğu bu sitede her seferinde karşınıza iki insan fotoğrafı çıkıyor. Birisi gerçek, diğeriyse sahte. Siz gerçek olanı tespit edip tıklıyorsunuz. Ve (genellikle) dramınızla karşılaşıyorsunuz.
Özet Başlıkları
- Türkiye ve dünyadan güncel gelişmeler.
- Bilim, teknoloji, yazılım, donanım.
- Dijital girişimler, yatırımlar, web siteleri.
- Dikkat çeken tasarımlar, inovatif ürün ve hizmetler.
- Sinema, TV, kültür/sanat gelişmeleri.
Merhabalar, öncelikle bu güzel içerikler için teşekkür ederim. Önerim şu; bu güzel derlenmiş, yorumlanmış metni haftalık 5li video serisine dönüştürmenidir. Destekleyici videolarla, görsellerle sizin güzel dilinizle birlikte editlenmiş video içerikler haline de ayrıca gelmesi takipçisi olacağım bir seri olacaktır. Sevgiler