Haftanın Özeti: 214

İnternet, Girişimler

Önceki hafta yaşanan Black Friday fırtınasının dinmesiyle alışveriş istatistikleri de ortaya çıktı. Sıradan başlayalım:

Bankalararası Kart Merkezi’nin (BKM) paylaştığı veriler 23 Kasım Cuma günü yaklaşık 2 milyon farklı kartın internet ödemelerinde kullanıldığını gösteriyor. BKM’den notlar:

• 110 bin adet kart ilk kez internette kullanıldı.
• İnternetten kartlı ödemeler 1 milyar TL’ye ulaştı.
• İnternetten kartlı ödemeler geçen yılki indirim gününe nazaran yüzde 68 artış gösterdi.
• Her üç kartlı ödemeden biri internetten gerçekleşti.
• Bu ödemelerin üçte ikisi elektronik eşya, giyim ve hava yolları sektörlerine gitti. (Elektronik eşya 365 milyon TL, giyim ve aksesuar 162 milyon TL, hava yolları 75 milyon TL.)

23 Kasım 2018 Cuma verileri: 1 günde 2 milyon farklı kart internetten ödemelerde kullanılarak rekor kırdı! pic.twitter.com/nS8uxJB3fS

— BKM (@BayBayNakit) November 28, 2018

İrili ufaklı binlerce e-ticaret dükkanına ödeme altyapısı hizmeti sunan iyzico da 23 Kasım’a dair bir infografik hazırladı:

Related Digital verilerine göre Black Friday kapsamında 930 e-posta kampanyası düzenlendi. Bu rakam geçen yıl 400 idi. Adet bazında ise geçen 29,5 milyon olan rakam bu yıl 65 milyona ulaştı. E-postalarda önerilen ürünler listesinin ilk üç sırasında kıyafet, cep telefonu ve kozmetik yer aldı.

IAB İnternet Ölçümleme Araştırması’na göre 23 Kasım’da PC’den en çok ziyaret alan 5 e-ticaret sitesi Trendyol, Sahibinden, GittiGidiyor, Amazon ve AliExpress oldu. Yine IAB tarafından açıklanan rakamlara göre PC platformunda en fazla reklam gösterimine ulaşan 10 marka şunlar oldu:

Hepsiburada ve yaklaşık 15 bin iş ortağı o gün 410 milyon TL ciro yaptı. Bu da geçtiğimiz yıla kıyasla yüzde 60 artış anlamına geliyor. Birkaç rakam daha:

• Site, Efsane Cuma olarak adlandırdığı günde 30 milyon ziyaret aldı.
• Bu ziyaretlerin yüzde 85’i mobilden geldi.
• En çok alışverişin yapıldığı saat 22 Kasım Perşembe gecesi 23.00 olarak ölçüldü.
• Toplam alışverişin yüzde 60’ı İstanbul dışından gerçekleşti. En çok alışveriş yapılan şehirler sırasıyla; İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa ve Kocaeli.
• Elektronik ürünlerin ardından en çok tercih edilen 5 kalem: Sinema bileti, bakım kremi, kitap, temizlik malzemesi ve bebek bezi.

İndirim gününe Süper Cuma adıyla katılan GittiGidiyor da bir günde gerçekleştirdiği en yüksek satış rakamına ulaştı.

• O gün gerçekleşen toplam satış geçen yılın aynı gününü ikiye katladı.
• Kampanya kapsamında gerçekleşen satış, Kasım ayının günlük ortalamasının 7 katı oldu.
• En çok satılan ürün cep telefonu olurken onu şu ürünler izledi: Bilgisayar, televizyon, kombi, çamaşır makinesi, elektrikli süpürge, bulaşık makinesi deterjanı, bebek bezi…
• İstanbul ve İzmir’de cep telefonunun ardından kedi maması gelirken Ankara’da ikinciliği oto lastiği kaptı.
• Alışverişlerin yüzde 65’i mobilden yapıldı.
• En yüksek satış hacmine 14.00-15.00 arasında ulaşıldı.
• En çok alışveriş yapan şehirler -üç büyüklerin ardından- Bursa, Antalya, Kocaeli, Konya ve Adana oldu.

Trendyol bir günle yetinmeyerek 20-25 Kasım arasını Efsane Günler şeklinde tanımladı.

• Söz konusu dönemde 7,5 milyon ürün satıldı.
• En çok ilgi gören kategoriler tekstil (2,7 milyon adet), ayakkabı (1,2 milyon adet), ev & mobilya (845 bin adet), anne & çocuk (744 bin adet) ve aksesuar (712 bin adet) şeklinde sıralandı.
• Trendyol’un mobil uygulaması Kasım ayı içinde 4 milyon kez indirildi.
• 2 milyar sayfa görüntüleme, 100 milyon ziyaret, 24 milyon tekil ziyaretçi ve 1,5 milyon tekil alışverişçi rakamlarına ulaşıldı.

Son olarak, dünya geneli için BusinessHT tarafından hazırlanan şöyle iki infografik var:

Girişimcilere kaynak sağlama amacıyla düzenlenen Big Bang Start-up Challenge etkinliğinin bu yılki ayağında toplam 21 milyon TL değerinde ödül ve yatırım dağıtıldı. İTÜ Arı Teknokent ev sahipliğinde Uniq İstanbul’da gerçekleşen etkinlikte binlerce başvuru arasından seçilen 20 finalist sahneye çıktı. Aldıkları ödül miktarıyla ilk üçe yerleşen girişimler 771 bin TL ile Reminis APP 437 bin TL ile WatchX Akıllı Kodlanabilir Saat ve 415 bin TL ile FilameX oldu. 40’ı aşkın destekçi, 10 yatırımcı şirket ve yatırımcı ağı ile 2 bireysel yatırımcının da hibe desteğinde bulunduğu Big Bang’de geçen yıl da 17 milyon TL değerinde hediye ve yatırım dağıtılmıştı.

Facebook, Türkiye’deki her boyuttan işletmenin yerel ve uluslararası alanda büyümelerine yardımcı olmak amacıyla hayata geçireceği Sınırları Aşan Türkiye projesini duyurdu. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve Habitat iş birliğiyle bir girişimcilik merkezi oluşturmayı da planlayan Facebook, projenin ilk ayağı olarak da Deloitte Türkiye tarafından hazırlanan ekonomik ve sosyal etki raporunun sonuçlarını açıkladı. Rapordan birkaç not:

• Türkiye’de 1,7 milyon KOBİ’nin (toplam KOBİ sayısının yüzde 55’inin) Facebook’ta bir işletme sayfası var.
• Facebook’ta dünyanın dört bir yanından 135 milyondan fazla insan Türkiye’deki işletmelerle bağlantı kuruyor.
• İşletmelerin yüzde 89’u Facebook uygulama ve ürünlerinin başka şehirlere ya da ülkelere satış yapmalarına yardımcı olduğunu dile getiriyor.

Black Friday’den uzun uzun bahsettik ama bitmedi. E-ticaret devi Amazon’un Avrupa’daki bazı depolarında çalışan işçiler, indirim gününde düzenledikleri eylemlerle çalışma koşullarını protesto etti. Amazon sözcüleri bu eylemlerin ‘münferit’ olduğunu ve katılımın çok düşük seviyede kaldığını iddia ederken işçiler özellikle İngiltere’de bakan düzeyinde destek buluyor. Geçtiğimiz aylarda da ABD siyasetinin sol kanadını temsil eden senatör Bernie Sanders, Amazon’un çalışanlarına verdiği saatlik ücreti artırması için kampanya başlatmıştı.

This #BlackFriday Amazon workers worldwide have come together with one message for billionaire Jeff Bezos. We are not robots, treat us with dignity and respect.

Please share their message 👇#AmazonWeAreNotRobots pic.twitter.com/jwwSndkiOt

— GMB UNION (@GMB_union) November 23, 2018

Bu arada Bernie Sanders bu kez de perakende devi Walmart’ın peşinde. Konu yine işçi ücretleri:

Walmart workers are sick and tired of working for starvation wages. I say to the Walton family of Walmart, do what's right and pay your workers a living wage. (with @UFCW) pic.twitter.com/ccoaIuMaAA

— Bernie Sanders (@SenSanders) November 26, 2018

Son 20 yıl içinde, Silikon Vadisi’nin merkezinde yer alan San Mateo ve Santa Clara bölgelerindeki çalışanların yüzde 90’ının maaşı azaldı. Kaliforniya Santa Cruz Üniversitesi tarafından Working Partnership USA adlı organizasyonla birlikte gerçekleştirilen araştırmada Silikon Vadisi’ndeki çalışanların ortalama ücretinin yüzde 14 civarında azaldığı görüldü. Bölgedeki kira fiyatlarında yaşanan artış da göz önünde bulundurulduğunda, çoğu çalışanın (teknoloji sektöründe olsun ya da olmasın), sermaye merkezli işletme modelleri sebebiyle fakirleştiği görülüyor. Bu model düşük ücretli çalışanlar ve maksimum karlılıkla pazarı kısa sürede ele geçirmeyi hedefliyor. Araştırmanın yazarları konuyu şöyle özetliyor: “Eğer çalışanların 2016’daki payı 2001’deki ile aynı olsaydı Silikon Vadisi’nde her bir çalışanın 8 bin 480 Dolar daha fazla kazanması gerekirdi.” Aradaki fark yatırımcıların ve işletme sahiplerinin cebine gidiyor.

Elon Musk HBO’da yayımlanan bir röportajında, Tesla’nın bahar ve yaz aylarında Model 3 üretim hedeflerini yetiştirmek için çalışırken iflasın eşiğine geldiğini söyledi. “Şirket deli gibi para yiyordu ve bu sorunları çok kısa süre içinde çözmesek iflas edecektik” diyen Musk Twitter’da da çalışma hayatına ilişkin tespitlerde bulundu. Özellikle “Hiç kimse haftada 40 saat çalışarak dünyayı değiştirmedi” cümlesi tepkilere sebep oldu.

Google, Çin’e özel sansürlü arama motoru projesi Dragonfly sebebiyle çalışanlarından tepki görmeye devam ediyor. Şirketlerinin, Çin’de insan haklarının ihlal edilmesine ‘yardım ve yataklık edeceği’ endişesi taşıyan bazı çalışanlar, bununla mücadele için Uluslararası Af Örgütü ile iş birliğine gitme kararı aldı. Öte yandan Google CEO’su Sundar Pichai arama sonuçlarına siyaset karıştırdığı iddialarına yanıt vermek için 5 Aralık’ta ABD’de kongre üyelerinin karşısına çıkacak. Pichai’nin taraflılık, kullanıcı mahremiyeti ve tekelleşme hakkında sorulara maruz kalması bekleniyor.

Kripto paraların düşüşü devam ediyor. En popüler 100 kripto paranın 8 tanesi dışında tamamı yüzde 13-14 civarında değer kaybetti. Bundan bir yıl önce 17 bin Dolar’ı aşan Bitcoin de bu düşüşten nasibini aldı ve 4 bin Dolar’ın altını gördü.

Microsoft önceki Cuma günü, kısa süreliğine dünyanın en değerli şirketi unvanını ele geçirdi. Şirketin piyasa değeri 753,34 milyar Dolar olarak ölçülürken aynı dönemde Apple’ın değeri 746,82 milyar Dolar idi. Böylece, CEO Satya Nadella yönetiminde değerlenen Microsoft’un başarılarına bir yenisi eklenmiş oldu. Tabii Apple kısa süre sonra kontrolü liderliği yeniden ele geçirdi. Öte yandan teknoloji devleri zor günler yaşıyor. FAANG olarak adlandırılan Facebook, Amazon, Apple, Netflix ve Google (Alphabet) grubu, 20 Kasım’daki ölçümlerde, yakın zamanda ulaştıkları en yüksek değerlerle kıyaslandığında toplamda 1 trilyon Dolar kayıp yaşadı. Yeri gelmişken Microsoft’un ABD ordusuyla 480 milyon Dolar değerinde yeni bir iş anlaşması yaptığı bilgisini de araya sıkıştıralım. Şirket bu anlaşma kapsamında ordu için 100 bin HoloLens üretecek.

Google yıllardır dünyanın en büyük ticari yapılarından biri. Her çeyrek dudak uçuklatan gelirler açıklıyor, büyük paralara küçük şirketler satın alıyor, yeni ürünler çıkarıyor… Ve çoğunlukla onları batırıyor ya da fişlerini çekiyor. İşte o ölü ürünleri listeleyen bir site var: Google Mezarlığı. Şimdilik 44 ürünün listelendiği sitede ‘eski günleri özleyen’ kişilerle dertleşmek de mümkün. (Reader’ı özleyenlere buradan da selam olsun.)

2007’de ABD’de kurulan ve elektrikli araçlar için şarj istasyonu üreten ChargePoint 240 milyon Dolar daha yatırım aldı. Alanında lider durumda olan şirket, bu yatırımla ABD ve Avrupa’da daha da büyümeyi hedefliyor.

Instagram görme engelli kişiler için iki yeni erişilebilirlik özelliği geliştirdi. Otomatik alternatif metin ve özelleştirilmiş alternatif metin özellikleri sayesinde kullanıcılar fotoğrafların açıklamalarını dinleyebilecek ve kendi fotoğraflarına açıklama ekleyebilecek. Özel alternatif metin oluşturma seçeneğine erişmek için, fotoğraf yüklediğiniz ekranın alt kısmında yer alan ‘Gelişmiş Ayarlar’ menüsüne bakmanız yeterli. Instagram ayrıca hikayelerini tüm takipçileriyle paylaşmaktan rahatsız olanlar için de ‘Yakın Arkadaşlar’ özelliğini devreye soktu. Böylece “Yakın arkadaşın olduğumu sanıyordum, yazıklar olsun” temalı kavgaların da fitili ateşlenmiş oldu.

YouTube geçen yıl denemelerine başladığı ‘hikayeler’ özelliğini daha fazla kullanıcısına sunuyor. Yeni genişlemeyle birlikte artık 10 binden fazla abonesi olan her YouTuber geçici videolar paylaşabilecek. Bu hikayeler Instagram, Facebook ya da Snapchat’inkinden biraz daha farklı. 24 saatte değil 7 günde silinen videolar kanala abone olan ya da olmayan herkes tarafından izlenebiliyor.

Videolarıyla sık sık özetlerimize konuk olan 140journos bu kez “Yeni salgın: YouTuber” adlı detaylı çalışmasının ilk bölümüyle karşımızda. Bu arada 140journos videolarında kullanılan müzikleri merak edenler Spotify hesabına göz atabilir.

Bali’deki lüks bir otel, telefon bağımlılığına çözüm olarak yüzme havuzu ve çevresinde elektronik cihaz kullanımını yasaklıyor. Ayana Resort & Spa isimli otel “The Moment In” kampanyasıyla ziyaretçilerini bildirimlerden uzak durmaya teşvik ediyor. Bu sayede insanların sürekli olarak e-postalarını veya sosyal medya hesaplarındaki son durumu düşünmeden anın tadını çıkarabilmesi hedefleniyor. Ayana Resort & Spa bu kuralı sadece bir havuzda sabah 9 akşam 5 saatleri arasında uygulayacak. Otel yetkilileri, havuz etrafında kullanıcıların cihazlarını güvenli bir şekilde saklayabilecekleri ve teknolojisiz geçen süre sonrası geri alabilecekleri dolaplar sunarak süreci kolaylaştırıyor.

Otel zinciri İbis de geçtiğimiz ay tatilde Instagram derdine düşüp de anın keyfini yaşayamayanları merkeze aldığı bir kampanya başlatmıştı. “Relax, We Post” hizmetiyle otel misafirleri; en iyi fotoğrafı çekmek, uygun filtreyle yüklemek, hikaye paylaşmak gibi Instagram işlerini otele devredebiliyor.

Yukarıdaki çözümler yeterince radikal gelmediyse Güney Kore’den bir haberle devam edelim. Son 5 yıldır insanlar Hongcheon şehrinde bulunan sahte hapishanede bir hafta sonu geçirmek için para ödüyor. Hiç saatin bulunmadığı tesiste mobil cihaz kullanmak ve diğer ‘mahkumlarla’ konuşmak yasak. Bugüne kadar yaklaşık 2 bin ziyaretçi ağırlayan işletmenin müşterilerinin önemli bir kısmını stresli yaşamlarından bir süreliğine kurtulmak isteyen ofis çalışanları ve öğrenciler oluşturuyor.

127 ülkede 6 bin 500’den fazla otel ve tesisi bulunan Marriott International yaklaşık 500 milyon müşterisinin kişisel bilgilerinin çalınmış olabileceğini duyurdu. Şirket halen ne kadar bilgi çalındığını belirlemeye çalışıyor ancak olayın 2014’e kadar dayandığı belirtiliyor. Marriott hacker’ların 327 milyon müşterinin doğum tarihi, e-posta adresi, pasaport numarası ve otel sadakat kartı bilgilerine eriştiğini düşünüyor. Diğer müşterilerin ise adı ve e-posta adresi gibi bilgilerinin çalındığı belirtiliyor. Sayısı açıklanmayan müşterilerin de ödeme yaptıkları kredi kartlarına ait bilgilerin çalınmış olabileceği düşünülüyor. Grup, veri hırsızlığı hakkında daha fazla bilgi veren bir site açtı ve müşterilerden gelen soruları yanıtlamak üzere bir çağrı merkezi kurdu. New York Times da son yıllarda yaşanan benzer olaylardan hareketle, kişisel bilgilerinizin kaç kez çalınmış olabileceğini ortaya koyan bir ‘quiz’ hazırladı.

Özet Başlıkları

1. Türkiye ve dünyadan güncel gelişmeler.
2. Bilim, teknoloji, yazılım, donanım.
3. Dijital girişimler, yatırımlar, web siteleri.
4. Dikkat çeken tasarımlar, inovatif ürün ve hizmetler.
5. Sinema, TV, kültür/sanat gelişmeleri.