Haftanın Özeti: 99

Bilim / Yazılım / Donanım

Makinelerin düşünebilir hale gelmeleri sivil haklara sahip olmalarını gerektirir mi? Özellikle ‘tekillik‘ (singularity) kavramına yönelik öngörüleriyle tanınan Fütürist (ve bir süredir Google Yöneticisi) Ray Kurzweil insan benzeri yapay zekanın 2029 yılına kadar aramızda olacağını iddia ediyor. Britanya Hükümeti’nin bir araştırmasına göre robotlara 20 ila 50 yıl arasında bir noktada bazı haklar tanınabilir. Alden March Biyoetik Enstitüsü yöneticisi Glenn McGee ise bu tarihi 2020 olarak belirtmiş. McGee ‘A Robot Code of Ethics’ başlıklı makalesinde robotların da – en az insanların robotlardan korktuğu kadar – insanlardan korkması gerektiğini ve onları korumak için yasal önlemler almamız gerektiğini belirtiyor. ”Bu yasaları onların lehine mi oluşturacağız yoksa insanlık onurunu yeni bir köle sınıfı oluşturmaktan korumak için mi?” sorusunu yönelten McGee’nin işaret ettiği gibi, gelecek gözümüze ne kadar ‘uzak’, olası riskler ve fırsatlar ne kadar radikal görünse de bilinçli yapılar geliştirmeyi sürdürdüğümüz sürece kendimize onlara nasıl davranacağımızı da sormamız gerekiyor.

Antik çağlarda insanların yaşamlarının parçaları haline gelen ve bugün anlamakta zorlandığımız pek çok ritüelden (tekrarlayan kültürel davranıştan) söz edebiliriz. İşin garibi bilim ve teknolojinin bu etkisi kanıtlanmamış, tekrarlayan hareketleri hayatımızdan çıkardığına inanırız. Sorun çıkaran oyun kartuşlarına kuvvetlice üflemek, düzenli olarak telefonumuzdaki tüm açık uygulamaları kapatmak ya da daha doğru sonuç için navigasyon cihazını sallamak gibi genellikle o teknolojik ürünün çalışma şekliyle uzaktan yakından alakası olmayan, çoğu zaman faydasız, hatta üflemek gibi zararlı sayılabilecek davranışları sadece ve sadece doğru geldiği ya da iyi hissettirdiği için tekrarlarız. Neyse ki Nicolas Nova ‘Curious Rituals’ isimli dijital kitabında cihazlarla ilişkimize aracılık eden sayısız fiziksel davranışın dökümünü çıkararak gelecek medeniyetlerin bizi incelerken kafasını karıştırabilecek tekno-kültürel davranışlarımıza açıklık getirmiş.

Dünya’ya en yakın genç yıldızlardan biri olan TW Hydrae’nin toz halkalarında gözlemlenen boşluk Neptün boyutlarında bir buzul gezegenin oluşmasının işareti olabilir. Dünya’ya 176 ışık yılı uzaklıkta bulunan 10 milyon yaşındaki TW Hydrae’den edinilecek net görüntüler yeni bir gezegenin doğuşunu doğrularsa bu gelişme bilim insanlarının gezegenlerin oluşumunu ve güneş sistemlerinin çalışma şekillerini daha iyi anlamalarını sağlayabilir.

Üzerinde yaşam olma ihtimali bulunan Dünya benzeri gezegenlerde yaşam bulamazsak, bu gezegenlere yaşam götürmeli miyiz? Goethe Üniversitesi’nden Teorik Fizikçi Claudius Gros, insanlık yok olduktan sonra bile yaşamın devam etmesi için bunu yapmamız gerektiğini söylüyor. Gros’un Genesis Projesi adını verdiği plana göre yapay zekalı robotlar bu gezegenlerin yörüngesine yerleşip öncelikle fotosentez yapabilen mikrobik canlıları gezegene gönderecek. Yeterli oksijen oluştuğunda ise ökaryotik canlılar gezegene gönderilecek ve evrimin başlaması sağlanacak.

(Resmileştiği Mayıs ayında haberleştirdiğimiz) Alman ilaç ve kimya şirketi Bayer AG, dünyanın en büyük tarım şirketlerinden Monsanto’yu 66 milyar dolara satın alma işlemi tamamlandı. Meşhur Aspirin’in üreticisi Bayer daha çok sağlık ürünleri ile öne çıksa da tarım ilaçları da üretiyor. Monsanto ise son yıllarda GDO’lu ürün protestolarında sıklıkla anılmıştı. İkilinin birleşmesi sonucunda dünyanın en büyük tarım ilaçları tedarikçisinin oluşabileceği belirtiliyor.

Buffalo Üniversitesi’nden bir grup araştırmacı, üç boyutlu yazıcının 20 cm kadar uzağına bırakılan bir akıllı telefonun tasarımları yazıcının çıkardığı ses ve elektromanyetik radyasyon sayesinde yüzde 94 oranında kopyalayabildiğini keşfetti. Daha karmaşık tasarımlar ve objeler için bu oran yüzde 90’a kadar düşebiliyor. Üç boyutlu yazıcı teknolojisinin gitgide önem kazandığını düşündüğümüzde, bu durum telifli ürünler için oldukça tehlikeli bir hal alabilir.

Hollandalı tıbbi robot şirketi Preceyes BV tarafından geliştirilen ve R2D2 adı verilen ameliyat robotu, daha önce insanların gerçekleştiremediği bir işlemi gerçekleştirerek, bir hastanın gözündeki hastalıklı zarı yerinden çıkardı. Böylece hasta tamamen kör olmaktan kurtarılmış oldu. 12 adet testin ilk aşaması olan bu test, göz ameliyatlarında yeni bir dönememin başlangıcı kabul ediliyor.

Şeker ve tuz tüketiminin eğitimle doğru orantılı olarak azaldığını, yeşil şişenin biranın tadını kahverengi şişeye kıyasla daha lezzetli hissettirdiğini, noodle’ın (Çin usulü erişte) Türk mutfağının bir parçası olma yolunda hızlıca ilerlediğini duyusal analiz sayesinde artık biliyoruz. İnsanların bir ürüne beş duyusu aracılığıyla verdiği tepkileri ölçüp analiz etme prensibine dayanan bu yöntemin Türkiye’deki uygulayıcılarından biri de Sensumer. ‘Duyusal laboratuvar’ olarak nitelendirilen tesiste, örneğin Yunanistan’da çok sevilen bir buzlu çayın Türkiye’de ‘tutup tutmayacağı’ tüketicilerle yapılan test ve görüşmelerle öngörülmeye çalışılıyor. Temelde ürün testleri yapan Sensumer’ın çalışmaları arasında buzlu çayın rengini, parfümdeki limon kokusunu, bulyondaki tuzluluk oranını, patates cipsinin gevrekliğini, tereyağının sertliğini, ambalaj ya da kavanoz tasarımını test ettikleri araştırmalar yer alıyor.

Elektrikli otomobil üreticisi Tesla, otomobillerinin kendi kendine gitmesini sağlayan otopilot özelliğine geniş kapsamlı bir güncelleme getirmeye hazırlanıyor. Bugüne dek kamera ve görsel işleme sistemlerini ana sistem olarak kullanan ve radar sisteminden yardımcı kaynak olarak faydalanan Tesla otomobiller artık radarı birincil sensör olarak kullanacak. Ayrıca yeni sistem, yollarda bulunan trafik levhası, üst geçit gibi sabit engelleri ‘beyaz listeye’ alarak otopilotun araçları daha kolay algılamasını sağlayacak. Geçtiğimiz dönemde Tesla’nın ilk ve tek ölümlü kazasında otopilot sistemi, önüne çıkan kamyonu bir üst geçit olarak yorumlamış ve altından geçmeye çalışmıştı. Yeni sistem üst geçitlerin yerini ezbere bildiği için bu tarz karışıklıklar önlenmiş olacak.

İlk olarak 59. haftalık özette değindiğimiz ABD Deniz Kuvvetleri’nin son üyesi fütüristik hayalet gemi Zumwalt muhribi (destroyer) 186 metrelik uzunluğu, radar izini en aza indirmeye yönelik açılı tasarımı, 112 km. mesafedeki hedefleri 600 roket mermisi ile vurabilen silah sistemi ile 4,4 milyar dolara mal edilmiş. Zumwalt bugüne dek Amerika donanması için yapılan en pahalı savaş gemisi olma niteliği taşıyor. Farklı ekipmanların eklenmesi, testler ve mürettebatın eğitilmesi süreçlerinin 2017 ve 2018 yıllarında devam etmesi planlanıyor. Hayalet gemi adını 1970- 1974 yılları arasında görev yapmış reformist Amiral Elmo R. Zumwalt Jr.‘dan alıyor (video).

Samsung’un geçtiğimiz günlerde kullanıcılardan geri çağırmaya başladığı Galaxy Note 7 model telefon, 6 yaşındaki bir çocuğun elinde patladı. Vücudunda yanıklar bulunan çocuk ambulansla hastaneye götürüldü. Şu anda durumu iyi olan çocuğun akıllı telefonlardan korkmaya başladığı belirtildi. Samsung tüm Galaxy Note 7 kullanıcılarını, telefonları Samsung yetkili satıcılarına getirmeye davet ediyor. Galaxy Note 7 sahipleri eski model Samsung’lara fiyat farkını geri alarak sahip olabiliyor.

Apple’ın yeni mobil işletim sistemi iOS 10’u yükleyen bazı kullanıcılar, telefonlarının kurtarma moduna geçtiğini gördü. iTunes’a bağlanmaları istenen kullanıcılar, telefonlarını sıfırlayıp eski işletim sistemini tekrar yüklediler. Daha sonra telefon iTunes’a bağlıyken iOS 10 güncellemesi gerçekleştirildi. Apple problemin çözüldüğünü söylüyor ancak yine de yeni güncellemeleri yüklemeden önce bir süre beklemekte fayda var (sanki).

Pek çok mobil oyunda olduğu gibi ilk yayınlandığı dönemde oldukça popüler olan [inlinetweet prefix=”” tweeter=”” suffix=””]Pokemon Go’nun kullanıcı sayısı yüzde 79 azaldı[/inlinetweet]. Ancak mobil oyun sektörü eski ortalamalarına geri dönmüş olmasına rağmen Pokemon Go halen liderliğini sürdürüyor. Açık ara farkla en çok para kazanan oyun olan Pokemon Go, markalı ürünlerin satışını da kat kat artırdı.

Hırvatistan Teknoloji Enstitüsü araştırmacıları güneşten ve hareketten enerji üretebilme özelliğine sahip bir kumaş geliştirdi. Esnek, geçirgen ve hafif yapısı sayesinde giyimin yanı sıra çadır ve perde gibi tekstil ürünleri için de kullanılabilecek kumaş neme ve diğer dış etkenlere karşı dayanıklılık ve uzun ömürlülük bakımından test ediliyor.

Uber büyük bir potansiyel olarak gördüğü sürücüsüz araç paylaşımı hizmetini ABD’nin Pittsburgh şehrinde kullanıma sundu. Özel üretim Ford Fusion’lardan oluşan otonom araç filosu, ilk sürücüsüz Uber hizmeti olarak yollara çıktı. Volvo da sürücüsüz aracı XC90’ın testlerinin tamamlanmasının ardından Uber’in filosuna dahil olacak.

ABD / Güney Kaliforniya Üniversitesi Keck Tıp Merkezi tarafından uygulanan deneysel kök hücre tedavisi, omurilik zedelenmesi nedeniyle boynundan aşağısı felç olan bir hastanın ellerini ve kollarını kullanabilmesini sağladı. Trafik kazasında omurgası zarar gören Kris Boesen, omurgasına enjekte edilen kök hücre ve diğer hücreler sayesinde, üç ayın ardından ellerini ve kollarını kullanabilmeye başladı. Böylece 21 yaşındaki hasta artık pek çok ihtiyacını başkalarına bağımlı olmadan yerine getirebiliyor.

Xiaomi marka telefonunlarda yüklü gelen ve 7/24 çalışan bir uygulamanın dikkatini çekmesi üzerine tersine kod mühendisliği yöntemi ile uygulamayı inceleyen Thijs Broenink isimli Bilgisayar Mühendisliği öğrencisi, AnalyticsCore.apk isimli uygulamanın 24 saatte bir yeni güncellemeler için şirketin sunucusunu kontrol ettiğini fark etti. Bu işlem sırasında uygulamanın aralarında IMEI, model, MAC adresinin de bulunduğu  cihaz kimliği bilgilerini iletiyor olmasının ciddi bir güvenlik açığına sebep olduğuna dikkat çeken Broenink’in işlevini sorguladığı uygulama Xiaomi tarafından sistem hatalarını raporlamaya yönelik analitik bir uygulama olarak açıklansa da aynı zamanda şirkete kullanıcıların cep telefonlarına onların onayı olmaksızın uygulama yükleme imkanı da sunuyor.

Boston Dynamics’in engebeli arazide yürüyebilen robotu Atlas tek ayağının üzerinde durma yeteneği de kazandı. Böylece insanlarla robotları birbirinden ayıran önemli unsurlardan biri olan dengeyi sağlayabilme ve koruyabilme meselesi de halledilmiş oldu.

Kulaklarımız günün hatırı sayılır kısmında gerek şehir hayatının gerek teknolojinin gürültüsüne maruz kalıyor. Çoğumuz eskiye nazaran daha az duyduğumuzu düşünüyoruz. Geleneksel duyma testleri genellikle belirgin duyma kaybını tespit etmeye yaradığı için ‘gizli duyma kaybı’ adı verilen acısız ve belirtisiz fenomenin tespiti ve ilerlemesini durduracak tedavilerin sunulması bugüne dek pek mümkün olmuyordu. Harvard Tıp Okulu araştırmacıları bu tespit edilmesi güç kümülatif duyma kaybının işaretlerini erken teşhis edebilen testler geliştirdi. Yeni testler özellikle genç yaşta temelleri atılan yüksek sese ve yaşlılığa bağlı duyma kaybının önlenmesi ve tedavisi için umut vadediyor. Siz yine de kulaklarınızı özellikle yüksek sese karşı korumayı ihmal etmeyin.

Kullanılan en yaygın böcek ilacı kimyasallarından ‘neonikotinoid’in kraliçe arıların yumurtlama oranının üçte iki oranında azalttığı ortaya çıktı. Tüm arı kolonilerinin sağlığını ve devamlılığını tehdit eden bu kimyasal ayrıca arıların daha az polen toplamasına ve hastalık taşıyan yumurtaları ayıklama oranlarının yüzde 95’ten 74’e gerilemesine sebep oluyor.

Gelişmeler devam ediyor! Sıradaki sayfaya aşağıdan geçebilirsiniz.