Haftanın Özeti: 146

Bilim, Yazılım, Donanım

3 Ağustos 1977’de, Tandy Corporation ve Radio Shack ile işbirliğinde üretilen ilk kişisel bilgisayarlardan TRS-80‘nin beklentileri oldukça düşüktü. Ancak geçtiğimiz hafta ’40 yaşına giren’ TRS-80 raflara yerleştirildikten sonra peynir ekmek gibi satılmaya başladı. Zamanında Radio Shack müşterileri için normalde oldukça yüksek sayılabilecek 600 Dolarlık etiketine rağmen Amerikan halkı bu yeni ürüne karşı büyük bir hayranlık beslemeye başlamıştı.

[inlinetweet prefix=”null” tweeter=”null” suffix=”null”]Kuantum bilgisayarları veri işlemede evrimin bir sonraki ayağı olarak görülüyor.[/inlinetweet] Bu teknolojinin geleceği bize, mevcut tüm sistemlere göre daha fazla veriyi daha hızlı işleyebilen, günümüzün en güçlü süperbilgisayarlarını sunuyor. Ancak bu yol ayrımında bilimciler halen kuantum bilgisayarların kullanım alanlarından ziyade bu teknolojiyi geliştirmeye odaklanıyor. Peki geliştirilen bu güçlü teknoloji ne için kullanılacak? Bu belirsizlik bazı endişeleri de beraberinde getiriyor.

Facebook’un eski yöneticilerinden Antonio Garcia Martinez, ABD/Seattle kenti açıklarında yer alan Orcas Adası’nda inzivaya çekildi. Secrets of Silicon Valley (Silikon Vadisi’nin Sırları) belgeselinde konuşan Martinez, 30 yıl içinde dünyadaki insanların yarısının işsiz kalacağını ve medeniyetin tamamen çökebileceğini düşündüğü için adada yaşamaya başladığını anlattı. Yapay zeka ve robot teknolojilerinin beklenenden daha kısa zamanda ekonomik dengeleri yerle bir edeceğini söyleyen Martinez arazisinde kendine yetecek bir hayat düzeni kuruyor, temel ihtiyaçların yanı sıra mühimmat da depoluyor (Bir Amerikan atasözü der ki: Kaçabilirsin ama saklanamazsın!).

Çin’in başkenti Pekin’de düzenlenen en prestijli yarışmalardan [inlinetweet prefix=”null” tweeter=”null” suffix=”null”]Robot Challenge 2017’e katılan Türk öğrenciler 3 büyük ödülün sahibi oldu.[/inlinetweet] Antalya’da bulunan Bilim ve Sanat Merkezi (BİLSEM) öğrencileri, Buket Naz Zeren, Eren Ekrem Kallıkçı ve Efe İnan, engelliler için hazırladıkları ‘Düşünce Gücüyle Nesnelerin Kontrolü’ projesiyle birinci, ‘Düşünce Gücüyle Araçların Kontrolü’ projesiyle ikinci, ‘Uzaktaki El’ projesiyle ise dördüncü oldu.

https://www.youtube.com/watch?v=vXuM7YW_Tos

Montréal ve McGill Üniversitelerinde yürütülen 4 yıllık bir araştırma, aksiyon oyunlarının beynin hafıza ve yön bulmada kritik bir rol oynayan bölgesi hipokampuse yaptığı etkileri inceledi. Sonuçlar Call of Duty, Killzone ve Medal of Honour gibi oyunların toplam 90 saat oynanmasının ardından hipokampuste yer alan gri maddede istatistiksel olarak anlamlı bir kayıp yaşandığını ortaya koydu.

Ideas 42 ekibi tarafından geliştirilen [inlinetweet prefix=”null” tweeter=”null” suffix=”null”]’Feedback Card’ adlı kredi kartı, kullanıcının harcamalarını takip ediyor ve bütçeyi aşmasını engelliyor.[/inlinetweet] Kredi kartının geçerli olduğu her yerde kullanılabilen Feedback Card, kullanıcıya günlük, haftalık ya da aylık olarak belirlenmiş limitten geriye ne kadar kaldığını gösteriyor. Böylece kullanıcı harcamalarını daha önce hazırladığı bütçeye göre sınırlandırıyor ve bütçesini aşmıyor.

[inlinetweet prefix=”null” tweeter=”null” suffix=”null”]Havacılık endüstrisi yakın gelecekte uçakları otonom sistemlere emanet edebilir.[/inlinetweet] Ancak öncelikle yolcuları, kaptanın o güven veren sesini duymadan uçmaya ikna etmek gerekiyor. İsviçre bankası UBS tarafından hazırlanan rapora göre, pilotsuz uçaklar 2025 yılında kullanıma girebilir. UBS bu köklü değişimi derinlemesine inceledi ve bazı heyecan verici istatistiklerin yanı sıra, teknolojinin önündeki en büyük engeli de tespit etti.

Bir grup araştırmacı, sokak tabelalarının değiştirilerek sürücüsüz araçların yapay zeka sisteminin yanıltılabileceğini fark etti. Kötü niyetli bir saldırgan, yeni bir poster bastırıp sokaktaki bir tabelanın üzerine yapıştırabilir ya da tabelanın üzerine farklı etiketler yapıştırıp sürücüsüz aracı yanıltarak o işaretin başka bir işaret olduğunu düşündürebilir. Görünen o ki sürücüsüz araçlar yaygınlaştıkça, dünyanın her yerindeki sokak tabelalarını dış etkenlerden korumak zorunlu bir görev haline gelecek. 

Dünya çapında yaşanan robot vergisi tartışmaları arasında [inlinetweet prefix=”null” tweeter=”null” suffix=”null”]Güney Kore yönetimi robot vergisi olarak adlandırılabilecek ilk düzenlemeyi gerçekleştiriyor.[/inlinetweet] Buna göre otomasyon yayılımının yavaşlatılması amaçlanırken işletmelerin kendi altyapılarına yaptıkları yatırımlardan elde edilen vergi indirimi, otomasyon alanında daha düşük olacak. Yani bir şirket altyapısını, insanları işsiz bırakacak şekilde geliştiriyor ve insanların işlerini robotlara veriyorsa, vergi indirimi hakkının düşük olması planlanıyor.

Tüm istatistikler, gelişmekte olan ülkelerin sabit telefon ve masaüstü bilgisayar gibi teknolojileri atlayıp direkt olarak mobil teknolojilere yönlendiğini gösteriyor. Böylece insanlığın geri kalanından uzakta, şehirlerin dışında kendi halinde yaşayan ve pek çok yenilikten mahrum kalan insanlar, tarihte ilk kez insanlığın geri kalanıyla aynı anda bilgilere erişebiliyor ve kendi görüşlerini paylaşabiliyor. Bu iki yönlü iletişim, uluslararası gelişmelerin de çehresini değiştiriyor.

[inlinetweet prefix=”null” tweeter=”null” suffix=”null”]Google’ın Pixel 2’yu Ekim ayında duyurması bekleniyor.[/inlinetweet] Yeni modelde ne yenilikler olacak diye merak ediyorsanız, işte Google Pixel 2 hakkında bildiğimiz her şey:

• Walleye ve Taimen adında biri diğerinden daha büyük, iki yeni Pixel 2 çıkarılacak.
• Büyük model, Taimen, 5,99 inçlik ekrana ve 1440 piksel (2K) çözünürlüğe sahip olacak. Bu model LG tarafından üretilecek. Stereo ses özelliği için Taimen’e ikinci bir hoparlör eklenecekse de bu kulaklık girişinin feda edilmesine sebep olacak.
• Walleye’nin ekranı 4,97 inç ve çözünürlüğü de 1080 piksel olacak. Bu model orijinal Google Pixel’ın üreticisi HTC tarafından üretilecek.
• Önceki modellerin aksine yeni Pixel’lar birbirinden farklı tasarımlara sahip olacak. Bu durum iki farklı üretici söylentileri ile de uyumlu.
• İki model de Qualcomm Snapdragon 835 gibi güçlü bir işlemciye ve 4 GB ile ortalama bir RAM kapasitesine sahip olacak.
• İki modelin de oldukça iyi kameralara sahip olması bekleniyor.
• Telefonlar su geçirmez olacak.

Piyasaya çıkarılması planlanan yeni Apple Watch’ın doğrudan hücresel ağlara bağlanarak iPhone’a ihtiyaç duymadan çalışacağı iddia ediliyor. Apple’ın mevcut akıllı saati müzik yayını, haritalarda yön indirme ve mesaj görme gibi işlemleri kablosuz bağlanılan iPhone aracılığı ile gerçekleştiriyor. Yıl sonunda piyasaya sürülecek LTE çipli yeni modellerin ise uygulamaları kullanma, internetten veri indirme gibi işlemleri bağımsız olarak yapması bekleniyor.

[inlinetweet prefix=”null” tweeter=”null” suffix=”null”]Google Glass piyasaya çıktığında satın alma fırsatı bulamadıysanız şimdi ikinci bir şansınız var.[/inlinetweet] Elbette gerçekten bu cihaza ihtiyacınız varsa. Glass for Work iş ortağı Streye, Google Glass Enterprise Edition‘ı (işletme versiyonu) tanesi bin 550 Avro’dan (6 bin 420 Lira) satışa sundu.

Sidney Üniversitesi Termal Ergonomi Laboratuvarı Başkanı Ollie Jay, 2012 yılında Ottawa Üniversitesi’nde çalışırken sıcak içeceklerin kişileri en azından bir nebze ferahlatabileceğine dair bir makale yayımlamıştı. Jay ile ekibi, araştırma için 75 dakika boyunca bisiklet çevirip aynı zamanda vantilatörle serinleyen dokuz tane gönüllüyle çalıştı. Araştırma esnasında gönüllülere çok sıcak ve çok soğuk sular verildi. Araştırmacılar, bisiklet çevirip sıcak su içenlerin oda sıcaklığında su içtikleri duruma oranla yaklaşık 13 kalori fazla kaybettiğini fark etti. Vücuttan çıkan her bir gram terde yaklaşık 58 kalori kaybediliyor. Sıcak su içen gönüllüler fazladan 12 kalori aldıysa da yeniden terlemeye başlayınca 26 kalori kaybetti. 

[inlinetweet prefix=”null” tweeter=”null” suffix=”null”]Ava Winery’nin kurucularından Alec Lee laboratuvarında, üzüm kullanmadan şarap üretiyor.[/inlinetweet] Daha doğrusu: şarap klonluyor. Öncelikle Pinot Noir ve Moscato d’Asti üretimi üzerinde çalışan Lee bunu başarabilmek için şirketin bünyesinde çalışan sekiz bilimciyle bir şaraba tadını, aromasını ve gövde ağırlığını veren yüzlerce bileşeni yeniden oluşturmak için çabalıyor.

Paris’ten [inlinetweet prefix=”null” tweeter=”null” suffix=”null”]bir grup araştırmacı uyku esnasında yeni işitsel hatıraların oluşturulabileceğini ortaya koydu.[/inlinetweet] Kişiler uyandıktan sonra REM uykusundayken dinledikleri sesleri hatırlayıp hatırlamadıkları test edildiğinde o sesleri tanıdıklarına dair belirtiler gösterdi. Gözlemlenen kişilerin N2 uyku evresindeyken de öğrenme belirtileri gösterdikleri anlaşıldı. Öte yandan, kişiler derin uykudayken dinletilen seslerde aynı durum gözlemlenmedi. Uykunun beyin için ne kadar önemli olduğunu anlatan aşağıdaki TED sunumu da dikkatinizi çekebilir. 

DARPA, Neural Engineering System Design (Sinirsel Mühendislik Sistemi Tasarımı) programı kapsamında yüksek çözünürlüklü sinirsel arayüzleri geliştirerek insanların duyularını iyileştirmeyi ve geliştirmeyi hedefliyor. Görme, duyma ve konuşma üzerine odaklanan çalışmanın temel amacı beyne yerleştirilen sistemlerle beyin ve dijital dünya arasında kesin bir iletişim sağlamak. DARPA’nın geliştirmek istediği beyin-makine arayüzü nöronlarda oluşan elektro-kimyasal sinyalleri dijital dünyanın 1 ve 0’larına çevirerek çalışacak. Kurumun sinirsel arayüzün geleceğiyle ilgili düşüncelerini duyunca durumu daha iyi anlayabilirsiniz, videosu aşağıda. 

İnsanoğlunun dünyadışı yolculukları için en büyük umudu cryonics – halk arasındaki tabiriyle öldükten sonra dondurulmak. Bu çabada hücrelerin bağımsız olarak çözülüp çözülmemesi iken hayatın mümkün olup olmadığı ise bilimciler tarafından yıllardır gizemini korudu. Geçtiğimiz günlerde ACS Nano dergisinde yer alan bir makalede ise Smithsonian Enstitüsü ve Minnesota Üniversitesi‘nden araştırmacıların Zebra balığı embriyolarını başarıyla dondurdukları, sonra çözdürüp hayata döndürdükleri bildirildi.

Yeni gen düzenleme tekniği CRISPR, 2017’de çığır açan buluşların gerçekleştirilmesine olanak sağladı, işte CRISPR ile yazılan 11 başarı öyküsü.

1. Tek hücreli insan embriyolarında hipertrofik kardiyomiyopatiye (bir kalp hastalığı) sebep olan gen embriyolardan çıkartıldı.
2. Bilimciler, gen düzenlemesi ile HIV’yi canlı organizmalardan tamamen ayırabildi.
3. Antibiyotiğe dirençli bakterileri öldürmek için CRISPR ile modifiye edilmiş virüsler geliştirildi.
4. CRISPR ile tümörlerin aşırı büyüme sebebi kanserin ‘komuta merkezi’ sayılan bölüme müdahale edildi. Kanserli insan hücreleri taşıyan farelerde tümörlerin küçülmesini sağlayan ve kanseri ortadan kaldıran bir gen üretildi.
5. Hücre bölünmesinde önem arz eden Tudor-SN proteini hedef alınarak kanserli hücrelerin büyümesi yavaşlatıldı.
6. Gen düzenlemesi ile antibiyotiklere karşı dirençli bakterilerin kendilerini öldürmesi sağlandı.
7. Sivrisineklerin üreme genleri yeniden düzenlenerek, çoğalmaları kısıtlandı. Bu sayede sivrisinekler tarafından taşınan hastalıkların ortadan kaldırılabilmesi için bir gelişme sağlandı.
8. Huntington hastalığı farelerde iyileştirilebildi. Uzmanlar tekniğin yakında insanlara da uygulanacağını düşünüyor.
9. CRISPR sürdürülebilir biyoyakıtların üretilmesinde de kullanılabilecek. Çeşitli gen düzenleme araçlarını birleştiren bilimciler normalinden iki kat daha fazla biyoyakıt maddesi sağlayan algler üretti.
10. Bir filmi doğrudan DNA’ya kodlayan ilk moleküler kayıt aygıtı geliştirildi.
11. DARPA, CRISPR’ın kesinliğini ve güvenliğini sağlamak için 65 milyon Dolarlık ‘güvenli genler’ (safe genes) projesini başlattı. Proje kötüye kullanımları engelleyeceği gibi doğada bulunan değiştirilmiş genleri temel hallerine geri çevirecek.

Bunlara ek olarak CRISPR sayesinde gerçekleştirilen gen düzenlemeleri ile domuzlardaki virüsler etkisiz hale getirildi, bu gelişmeyle hayvandan insana organ nakline bir adım daha yaklaşılmış oldu.

Ameliyatlarda cerrahlar tarafından kullanılan robotik ekipmanlar giderek küçülürken uluslararası [inlinetweet prefix=”null” tweeter=”null” suffix=”null”]tıp camiası otonom ya da uzaktan çalışan yutulabilen robotik cerrahi cihazlar üzerinde çalışıyor.[/inlinetweet] Bunlara birkaç örnek vermemiz gerekirse;

• MIT’nin geliştirdiği hap şeklindeki robot yutulan manyetik parçaları mide ve bağırsaklardan dışarı çıkarıyor (ABD’liler yılda 3 bin 300 yuvarlak pil yutmayı başardığı için bu oldukça gerekli bir cihaz olabilir).
• Rani Therapeutics’in uyutulan cihazı ise insülin gibi ilaçların mide asitlerinden etkilenmeyecek şekilde doğrudan bağırsaklara taşınmasına olanak veriyor.
• Max Plank Enstitüsü’nün geliştirdiği kapsül ise biyopsi için mideden parça alabiliyor.
• Bunların yanı sıra ilerleyen yıllarda ameliyatları içeriden yürütecek minik robotların da geliştirileceğini düşünmemiz yersiz olmaz, ancak bu fütüristik cihazlar içimizde gezmeye henüz hazır olmadığı gibi doktorlar da kontrolü onlara bırakmak konusunda hala isteksiz.

Son haberlere göre, Çin’in güneyindeki dağlık bölgede inşa edilen 500 metrelik Aperture Spherical Telescope veya bildiğimiz adıyla FAST için çalışacak birileri bulunamıyor. Yıllık 1,2 milyon Dolar önerilen iş için Batı ülkelerinden başvuru bekleniyor. Bunun sebebi ise ülkedeki hiçbir bilimcinin bu kadar büyük bir tesisi çalıştırma tecrübesinin bulunmaması.

Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) halen oldukça yavaş bir uydu tabanlı internet erişimi kullanıyor. Bu da bizim saliseler içinde yapabildiğimiz işlemler için dakikalarca beklemeleri anlamına geliyor. HP, bu durumu değiştirmek için Spaceborne Computer isimli süperbilgisayarı Space X’in Falcon 9 füzesi ile ISS’e göndermeye hazırlanıyor. Cihaz ciddi bir güç barındırarak bilimcilerin istasyonun internet bağlantısına ihtiyaç duymadan işlem yapmalarına olanak sağlayacak.

[alert type=blue ]Hatırlatma: Hafta özetimiz toplam 5 sayfadan oluşuyor.Diğer kategorilere ait gelişmelere aşağıdaki listeden geçebilirsiniz.[/alert]

Özet Başlıkları

1. Türkiye ve dünyadan güncel gelişmeler.
2. Bilim, teknoloji, yazılım, donanım.
3. Dijital girişimler, yatırımlar, web siteleri.
4. Dikkat çeken tasarımlar, inovatif ürün ve hizmetler.
5. Sinema, TV, kültür/sanat gelişmeleri.