Haftanın Özeti: 97

Bilim / Yazılım / Donanım

F klavyenin mucidi olarak bilinen İhsan Sıtkı Yener, 91 yaşında hayatını kaybetti. Bir süredir hastalığı nedeniyle tedavi gören Yener, 2 Eylül Cuma günü evinde hayata gözlerini yumdu. Yener 1930’lu yıllardan başlayarak, Türk dilinin özelliklerine göre yapılmamış, standart olmayan, değişik harf dizinleriyle oluşturulmuş çeşitli yabancı daktilo klavyeleriyle çalışmanın sıkıntılarını giderme isteklerini 1946 yılından itibaren öğretmen çabaları olarak sürdürdü. Türk Dil Kurumu verileriyle eğitim kurumlarında 10 yıl süren çalışmalar ve denemeler sonucunda oluşturduğu klavye dizinini Millî Eğitim Bakanlığı’na sunarak, Türkçe harfler için de ideal olabilecek bir ‘millî klavye’ ihtiyacını anlatıp en üst düzeylerde ele alınmasını ancak 1955 yılında sağlayabildi. Yöneticiliğini ve sözcülüğünü yaptığı İhtisas Komisyonu’nca oluşturulan ‘On parmak Yöntemi ile Türkçe İçin İdeal Klavye’yi 20 Ekim 1955’te Bakanlıklararası Standardizasyon Komitesi’ne ‘Standart Türk Klavyesi’ olarak kabul ettirdi. Yener’in etkileyici özgeçmişinin tamamına T24’ün haber metninden ulaşabilirsiniz.

Apple, iPhone ve iPad’lerde kullandığı Touch ID parmak izi okuma teknolojisini, bu cihazların çalınması ya da izinsiz kullanımı durumunda kullanıcıyı tespit etmek için kullanacak. Bu teknoloji için patent alan Apple, izinsiz kullanımı tespit edecek tetikleyici olaylar gerçekleştiğinde, telefonun o anki kullanıcısının parmak izini, fotoğrafını, videosunu ve sesini kaydedebiliyor.

Bir sibernetik organizmaya dönüşmek için sanatçılar, teknolojik öncüler ve bilimciler vücutlarında çok ilginç değişiklikler yapıyor. Bunların bazı örnekleri şu şekilde:

• Depremleri hissedebilen sanatçı.
• Koluna kulak taktıran sanatçı.
• Bileğine güvenlik çipi yerleştiren adam.
• Göremediği renkleri duyan renk körü adam.
• Kulaklığı kulağına monte eden adam.
• Kafatasına kamera yerleştiren fotoğrafçı.
• Ateşini ölçmek için koluna çip yerleştiren adam.
• Beyinlerinde çip olan askerler.
• Birbirinin hareketlerini hissedebilen çift.
• Doğum kontrolü için rahim içi cihaz kullanan tüm kadınlar.

Kendisini kritik bir Windows güncellemesi olarak tanıtan Fantom adlı fidye yazılımı, açıldığı andan itibaren kullanıcıya Windows güncelleme ekranı gösterip arka planda bilgisayardaki dosyaları şifreliyor. Şifrelenen dosyaların bulunduğu klasörlere, kullanıcının izlemesi gereken adımların yazılı olduğu bir .jpg dosyası bırakan hackerlar, fidye virüsünün kurbanlarından para talep ediyor. Sıradan bir Windows güncellemesinden ayırt edilmesi oldukça güç olan virüs, harekete geçtiği andan itibaren hacker’larla iş birliği yapılmadığı sürece etkisiz hale getirilemiyor.

Apple’ın yeni ürünlerini 7 Eylül’de tanıtacağı kesinleşti. iPhone 7 ve 7 Plus’ın (adları farklı olabilir) CEO Tim Cook tarafından tanıtılması bekleniyor. iPhone’larda tasarımsal bir farklılığa gidilmediği, kameraların iyileştirilip kulaklık girişinin iptal edildiği düşünülüyor. Bunların dışında tanıtım etkinliğinde sunulması beklenen diğer yenilikler: iOS 10 güncellemesi, Apple Watch ve akıllı ev uygulaması.

iPhone 7’de kulaklık girişi olmayacağı haberini hala sindirmeye çalışıyorsanız iPhone 8’de ‘home’ butonunu göremeyebileceğinizi bildirmek isteriz. Üstelik iddialara göre ‘home’ butonsuz bir iPhone daha geniş ekran ve daha küçük telefon anlamına geldiği için epey sevilebilir. Butonun fiziksel kullanımından vazgeçilip ekran fonksiyonlarına dahil edilmesiyle kullanmadığınız zaman kaybolması ve zamanla eskiyip bozulmayacağı için telefonunuzun ömrünün uzaması mümkün. Apple ekran üzerinde envai çeşit işlemin yapılmasını sağlayacak teknolojilerin patentine zaten sahip. Mevcut home butonu teknik bir gereklilikten ziyade tasarımsal bir tercihten ibaret.

Samsung Galaxy Note 7’nin satışlarıyla birlikte pilleri de patladı. Şirket 35 batarya kaynaklı sorun üzerine müşterilerinin güvenliğinin ve sağlığının birincil önceliğe sahip olduğunu belirterek satışların askıya alındığını ve telefonların önümüzdeki haftalarda yenileri ile değiştirileceğini açıkladı. Kullanıcıların bu süre zarfında ne yapmaları gerektiğine ilişkin bir öneri paylaşılmaması ise kafaları karıştırdı. Samsung Galaxy Note 7 geçtiğimiz ay satışa çıkmış, tasarım ve işlevsellik özellikleri bakımından övgü ile karşılanmıştı.

Bir zamanlar telefonlarımızın pilleri tamamen tükenmeden şarj edilmemesi gerektiğine inanırdık. Çölleştirmenin pilin ömrünü uzatacağı yönündeki inanış artık çürütülmüş durumda. Lityum iyon bataryalar için pilin sağlığının ve uzun ömrünün ne kadar dolu olduğuna bağlı olduğunu söyleyebiliriz. Tıpkı sağlıklı beslenme konusunda önerildiği gibi telefonunuzu mümkün olduğunca aç bırakmamanız ve düzenli olarak şarj etmeniz (hatta doluluk oranı yüzde 50’ye vurur vurmaz şarj etmeniz) öneriliyor. Peki neden derseniz bunun batarya teknolojisi ile ilgili epey teknik detaylarla açıklanabileceği konusunda sizleri uyarmak isteriz. Meraklısına anot, katot, elektron dolu bir açıklama: Neden telefonlarınızı pil göstergeniz yüzde 50’ye vurduğunda şarj etmelisiniz?

Görüntü teknolojileri alanında başarılı ürünleri ile bilinen LG, 21:9 ölçeğe sahip iki yeni geniş ekranlı monitör tanıttı. Biri 34 diğeri 38 inç olan monitörler farklı kullanımlar için tasarlandı. 38 inçlik monitör USB-C bağlantısı ile modern cihazlarla da uyumlu olarak kullanılabiliyor. 3840 x 1600 piksel çözünürlüğü olan monitör sRGB denk skalasının yüzde 99’unu görüntüleyebiliyor. 34 inçlik monitör ise oyuncuların daha akıcı bir oyun deneyimi yaşaması ve karanlık alanların daha kolay görüntülenebilmesi için gerekli donanımlara sahip. Bu monitörlerin piyasada, bu yıl Apple tarafından açıklanması beklenen monitörle yarışması bekleniyor.

Her geçen gün yaygınlaşan siber saldırıların özellikle enerji merkezlerine yöneltilerek halkı zor durumda bırakmasını engellemek isteyen Japonya hükümeti, siber güvenlik enstitüsü kurma kararı aldı. 2017’de hizmete girecek olan enstitüde 100 adet çalışan 1 yıl boyunca siber güvenlik konusunda eğitim alacak. Dersleri eski hacker’lar ve siber güvenlik uzmanları verecek. Enstitünün öncelikli hedefi 2020 Tokyo Olimpiyat ve Paralimpik Oyunları esnasında enerji santrallerine yönelebilecek saldırıları engellemek.

Motherboard adlı haber sitesinin ulaştığı belgelere göre 2015’in Şubat ayından 2016’nın Nisan ayına kadar Birleşik Krallık’tan 148 adet GSM gözetleme cihazı, aralarında Türkiye’nin de bulunduğu Orta Doğu, Asya ve Afrika ülkelerine satıldı. Bu cihazların, GSM müşterilerinin konuşmalarını dinlemek ve mesajlaşmalarını okumak amacıyla kullanılabileceği ifade ediliyor. Baz istasyonu gibi çalışan cihazlar, kullanıcıdan gelen verileri toplayıp kaydediyor ve daha sonra baz istasyonuna aktarıyor. Böylece kullanıcı haberdar olmadan konuşması dinlenebiliyor.

Her aracı akıllı ve bağlı hale getirmeyi mümkün kılan Remoto WiFi ile arabanızı cep telefonunuz aracılığıyla uzaktan yönetmeniz, müzik stream etmeniz ve 4G LTE HotSpot kurmanız mümkün. Remoto WiFi aracı uzaktan çalıştırma, izleme, sürüş deneyimini oyunlaştırma, paylaşma, arıza, çalınma ve çekilme riskine karşı bildirim gönderme gibi bireysel kullanım özelliklerinin yanı sıra şirketler için de önemli çözümler sunuyor. Kullanıcıların müzik ve navigasyon servislerinin kullanımı başta olmak üzere yoğun veri trafiği yarattıkları yerlerden biri olan araçlar tüketici tabanını genişletmek isteyen şirketler için ideal birimler haline gelmiş durumda. Remoto WiFi ile toplanan veriler mobil operatörler ve otomobil üreticileri tarafından sürücü ve yolcu deneyimini iyileştirmek için kullanılabilme potansiyeline sahip. Remoto’nun müşterileri arasında Nissan, Kia ve Infiniti gibi büyük markalar yer alıyor.

RoboCup 1997’den bu yana düzenlenen bir robot futbol turnuvası. Turnuvada robotlardan oluşan takımlar birbirine karşı mücadele veriyor. Farklı boyutlarda takımlar için farklı müsabakalar düzenleniyor. Bu turnuvada kimi merkezi sistemden yönetilerek kimi de kendi kodları doğrultusunda hareket ederek futbol oynayan robotların davranışlarını inceleyen araştırmacılar, robotların kendi takımlarının galibiyeti için bir aidiyet duygusuna sahip olduğunu ve bunun neticesinde kabile kültürüne benzer davranışlar sergilediğini gözlemledi. Robotların rakip oyunculardan topu almak için şiddet uygulayabildiği görüldü. Takım arkadaşına pas veren robotların, bir amaca ulaşmak için iş birliği yapması da dikkat çeken noktalardan. Araştırmacılar ayrıca robot taraftarlar üzerinde de çalışıldığını belirtti. 2050 yılında robotlardan oluşan bir futbol takımının, insanlardan oluşan dünya şampiyonu takımı yenebileceği düşünülüyor.

Bilim-kurgu senaryolarının (kimi haklı) vurgularıyla yapay zekaya karşı karışık hisler beslediğimiz bir gerçek. Önce işlerimizi elimizden alıp sonra yavaş yavaş bizi köleleştirecekler mi yoksa tamamen lüzumsuz bulup yok etmeyi mi tercih edecekler emin olamıyoruz. Bu nispeten radikal görüşten önce tartışmamız gereken çok daha pratik meseleler olması da cabası. Yapay zeka teknolojisinin gelişimine katkıda bulunan aktörler işin sorumluluk ve etik kısmına ne kadar ağırık veriyor? Bu mevzunun ‘İnsan Hakları Bildirgesi’ gibi bir kılavuzu olacak mı? Güvenilir kaynaklardan alınan bilgilere göre dünyanın en büyük 5 teknoloji şirketi yapay zeka geliştirmelerinde göz önünde bulundurulması gereken standartları oluşturmak için bir araya geliyor. Bilim-kurgu varoluşumuz ile ilgili potansiyel tehlikelerle ilgilenedursun, Alphabet, Amazon, Facebook, IBM ve Microsoft’tan yetkililer yapay zekanın iş gücü, ulaşım ve hatta savaş konularındaki olası etkileri gibi daha somut meseleleri tartışmak için buluşuyor. Bu grupla ilgili detaylar henüz açıklanmamışsa da yapay zekanın insanlara zarar vermek için değil onların yararına kullanılmasının esas alındığı söyleniyor (bir zahmet?). Şimdilik ‘Yapay Zeka Üst Kurulu’ diyeceğimiz bu oluşum manifestosunu okuyana kadar siz Standford Üniversitesi’nin konuyla ilgili araştırma raporunu inceleyebilirsiniz. ‘Yapay Zeka Üzerine 100 Yıllık Çalışma’ isimli proje önümüzdeki yüzyıla kadar her 5 yılda bir yapay zekanın toplum üzerindeki etkisini detaylı olarak raporlamayı hedefliyor.

Pas ve boya gibi inatçı kirleri ovalamadan hatta deterjanlamadan ve durulamadan çıkarmanız artık gerçekten mümkün. 1000 Watt’lık lazer cihazı ile siz de pratik ve suya sabuna dokunulmayan yüksek teknoloji temizlik idealine kolaylıkla ulaşabilirsiniz. Ön yıkama fonksiyonunu, tuzu, parlatıcıyı, deterjanı tarih gömecek laser bulaşık makineleri yolda olabilir mi?

ABD Hava Kuvvetleri ve Northrop Grumman şirketi ile savaş uçaklarını korumak için kullanılacak lazer sistemi üzerine anlaşma imzaladı. 39 milyon dolarlık anlaşma çerçevesinde, 2021 yılına kadar SHIELD adı verilen savunma sisteminin geliştirilmesi amaçlanıyor. SHIELD, ses hızından daha hızlı hareket eden bir uçaktan gönderilen füzeleri, ABD uçaklarına ulaşmadan lazerle imha edecek. Bu teknolojinin bazı eski savaş uçaklarına da yerleştirilebileceği ifade ediliyor.

Yaşlıların teknolojiden hoşlanmadıkları ya da dijital uçurum sebebiyle yalnızlaştıkları yönündeki genel kanının aksine Facebook, e-posta, anlık mesajlaşma ve sosyal medyanın diğer formlarından son derece memnun olduklarını ve bunların yalnızlık duygusunu azaltarak sağlıklarında iyileşmeye sebep olduğunu söylesek? Michigan State Üniversitesi’nde yapılan ‘teknoloji kullanımının yaşlı kişiler arasındaki sosyal bağa etkisi’ konulu araştırmaya göre yaşlı kullanıcılar teknolojinin faydalarının zararından çok daha fazla olduğunu düşünüyor. Üstelik Profesör William Chopik’e göre teknoloji kullanımının zihinsel ve fiziksel sağlıklarına olumlu etkileri de gözlemlenmiş. Yalnızlık duygusunun azalması ile depresyon belirtilerinde, tansiyon ve diyabet gibi kronik durumların tetiklenmesinde de azalma kaydedilmiş.

ABD’de yapılan bir araştırma ile ağırlıklı olarak obezitenin tedavisi için kullanılan ‘gastrik bypass’ yönteminin kilo vermek ve uzun vadede kilo vermiş hali korumakta diğer cerrahi ve cerrahi olmayan yöntemlere göre daha etkili olduğu ortaya çıktı. Gastrik bypass operasyonu mide boyutunun küçültülmesi ve ince bağırsağın bir kısmının devre dışı bırakılması işlemlerine dayanıyor. Hasta az miktarda yemek yemiş olsa bile küçültülmüş olan midenin duvarının gerilemesi ve beyne midenin dolu olduğu sinyalini vermesi sonucunda çok yemek yemiş gibi doygunluk hissediyor. Ayrıca ince bağırsağın 1,5 metreye yakın kısmı da devre dışı bırakıldığı için besinler tam sindirilmeden kalın bağırsağa doğru ilerleyerek vücuttan atılıyor. Bu yöntem mideye kelepçe takılması gibi diğer cerrahi yöntemlere göre daha az komplikasyona sebep olduğu için son yıllarda daha fazla tercih ediliyor.

MIT’de 10 yılı aşkın süredir hastalıkların bulaşmasında etkili olan sıvı dinamikleri inceleyen araştırmacılar 2014 yılında hapşuruğun sebep olduğu görünmez gaz bulutçuklarının içerdikleri damlacıkları o güne kadar düşünülenin 200 katı mesafeye kadar taşıyabildiğini ortaya çıkarmıştı. Bu da hapşuruğun üzerinden dakikalar geçse bile partüküllerin havada asılı kalmaya devam edebildiği anlamına geliyordu. Son olarak ortaya daha net bir resim koymak için yüksek hızda görüntüleme tekniğinden faydalanan araştırmacıların yayınladığı görüntülerle tek bir enfekte hapşuruğun bile bir odadaki herkesi nasıl hasta edebildiği gözler önüne serilmiş oldu. Araştırma hapşuruğun anatomisini anlayarak hastane gibi alanlarda hastalıkların yayılmasını engellemeyi amaçlıyor. O zamana kadar hapşururken ağzınızı elinizle değil dirseğinizin içi ile kapatmayı ihmal etmeyin. İyi yaşayın.

Twitter’dan kendisine ‘sinirsel bağ’ çalışmalarının ne durumda olduğu sorulan -Tesla ve SpaceX gibi öncü teknoloji firmalarının kurucusu, Hyperloop’un (hızyuvar) fikir babası- Elon Musk önümüzdeki bir kaç ay içinde konu ile ilgili açıklama yapabileceğini söyledi. İnsan beynine yerleştirilecek bir tabakayla, insanların düşünce gücüyle diğer insanlar ve makinelerle iletişim kurmasını sağlayacak bu teknoloji hayata geçirilebilirse yeni nesil insanlar geliştirilebilir. Nöral bağ teknolojisi aynı zamanda, ölen insanların hafızalarının robotlara aktarılması için de kullanılabilir.

Making progress. Maybe something to announce in a few months. Have played all prior Deus Ex. Not this one yet.

— Elon Musk (@elonmusk) August 28, 2016

Herkül takımyıldızındaki HD164595 gezegen sistemi yönünden 15 Mayıs 2016’da Dünya’ya gelen bir radyo sinyali uzay bilimcileri harekete geçirdi. Rus astronomlar tarafından RATAN-600 radyo teleskobu ile keşfedilen sinyalin Dünya dışı zeki varlıklar tarafından gönderilmiş olma ihtimali üzerinde duruluyor. Sinyal kaynağını sürekli takip altında tutmak isteyen araştırmacılar, bu sinyalin gezegenlerin kütleçekimsel mikromerceklemesi sebebiyle güçlenmiş olan doğal bir sinyal de olabileceğini belirtiyor.

Daha önce otonom oturma odası ve otonom motosiklet tasarımlarına yer verdiğimiz Charles Bombardier tarafından geliştirilen ve Güneş Ekspresi adı verilen uzay treni, saniyede 3.000 km hızla Güneş sistemindeki gezegenler arasında dolaşacak. Bu gezegenlerden trene binen yolcu dolu kapsüller, hedeflenen gezegene varıldığında bırakılacak. Ancak tren hiç durmadan yoluna devam edecek. Böylece hızlanma ve yavaşlama için yakıt harcanmasına gerek kalmayacak. Teorik olarak geliştirilen bu tren hayata geçmesi halinde Dünya’dan Ay’a 2 dakikada, Mars’a 2 günde, Neptün’e 18 günde ulaşabilecek.

Günümüzde uzayda cirit atmak çok ama çok büyük oyuncuların işi. KickSat isimli mütevazı, açık kaynaklı uzay aracı projesi ise devlerin arasına sızmaya çalışan, fonlaması KickStarter’da yapılmış bir ‘yeni çocuk’ olma niteliği taşıyor. Proje ekibi hedeflerinin uzay uçuşunun maliyetini dramatik düzeyde düşürmek ve uzayı keşfetmek isteyen herkese kolay ve ekonomik bir çözüm sunmak olarak açıklıyor. Bunu başarmak içinse uzay araçlarının boyutlarını küçültüyorlar. Bir adet devasa ve karmaşık bir uzay aracındansa çok sayıda, minicik ve birlikte fırlatılabilecek ‘Sprite’ isimli araçlar tasarlayan ekip 100 adet Sprite’ı 300 ila 350 km arası yüksekliğe taşıyacak KickSat’ı NASA’nın ELaNa (eğitim amaçlı uydu görevleri) programı kapsamında fırlatmaya hazırlanıyor.

Köpeklerle konuşurken sesinizin tonuna dikkat edin. Macar araştırmacıların 13 köpek üzerinde yaptığı deneyde köpeklere eğitimcilerinin sesleri dinletildi. Övgü belirten ve sıradan cümleleri övgü tonlamasıyla ve sıradan tonlamayla seslendiren eğitmenlere köpeklerin verdiği tepkiler ölçüldü. Buna göre köpekler tonlama şekli fark etmeksizin övgü cümlelerini algılayabiliyor. Ancak övgü cümleleri övgü tonlamasıyla söylenirse hayvanların beyninde ödül mekanizması da çalışıyor. Bu da köpeklerin tonlamanın şekline göre övgünün ne kadar içten olduğunu ayırt edebildiğini gösteriyor.

Gelişmeler devam ediyor! Sıradaki sayfaya aşağıdan geçebilirsiniz.