Haftanın Özeti: 105

Bilim / Yazılım / Donanım

Microsoft, bu hafta gerçekleştirdiği etkinliğinde pek çok yenilik tanıttı. Hem yazılım hem donanım anlamında gerçekleştirilen yeniliklerin yanında Microsoft, genellikle Apple ürünleri kullanmasıyla bilinen sanatçıları ve içerik üreticileri de kendi platformlarına davet etmeye başladı. Yaratıcılık konusuna odaklanan etkinlikte tanıtılan yazılım ve donanımlar Windows 10 Creators Update, 3D Paint, Windows VR gözlükler, Xbox canlı yayın,, Windows People, Surface Studio, Surface Dial ve Surface Book i7 oldu. Etkinliğin özetini The Verge sitesinin özetiyle aşağıdan izleyebilirsiniz.

Google’ın (ABD) Federal İletişim Komisyonu’na sunduğu izin belgelerinden sanal gerçeklik çalışmaları dahilinde bir kablosuz cihaz prototipini test etmek üzere olduğu ve ‘gizemli cihazın’ sadece çalışanlar, anlaşmalı kişiler ve geliştiriciler tarafından deneneceği öğrenildi. 2,4 GHz ila 5,8 GHz arasında iletim kapasitesine sahip olması planlanan cihazın Google’ın ilk ‘hepsi bir arada’ (akıllı telefona ihtiyaç duymayan) VR başlığı olabileceği düşünülüyor. Hatta şirketin 2015 yılında satışını durdurduğu Google Glass bile adaylar arasında görülüyor.

Google donanım alanında da iddialı olmak için bir adım daha attı. Geçtiğimiz günlerde tanıtılan 55 inçlik 4K çözünürlüklü akıllı tahta Jamboard, toplantı ortamlarında herkesin katkı yapabilmesi ve konuşulanların dijital ortama aktarılabilmesi için oldukça başarılı bir cihaz. Google’ın bulut hizmetlerinin fiziksel ayağı olarak tanımlanabilen Jamboard, kullanıcıların farklı cihazlardan katkıda bulunmasına imkan veriyor.

Ağ yönetim şirketi Cisco‘nun korsan canlı yayınları engelleyecek bir sistem geliştirdiği iddia ediliyor. Şirketin Yayın Korsanlığını Önleme Platformu, üçüncü partileri devreye sokmadan, korsan yayın yapan kişileri tespit edip yayınlarını sonlandırabiliyor. Başka bir merkezden cevap ya da onay beklemeye gerek olmadığı için bu sistem, mevcut sistemlerden çok daha hızlı işliyor.

Apple Kaliforniya’daki merkezinde düzenlediği bir basın toplantısıyla yeni bilgisayarlarını tanıttı. Etkinliğe MacBook Pro ve dokunmatik çubuğu damgasını vurdu. Etkinlikte tanıtılan yeni cihazlar ve özellikler şu şekilde:

• Yeni, ince ve daha yüksek performanslı bir MacBook Pro.
• Fonksiyon tuşlarının yerini alan dokunmatik panel: Touch Bar.
• Touch Bar’ı olmayan daha küçük ve daha ucuz bir MacBook Pro.
• Touch Bar’la gelen Touch ID özelliği.
• Apple TV için TV uygulaması.
• Apple Watch Nike+ satış bilgileri.
• iPhone 7 kamerası için portre modu.

Etraflarındaki serbest enerjiyle, ultra düşük tüketimde yıllarca çalışabilen transistörler geliştiren mühendisler, özellikle giyilebilirler ve elektronik implantlar için ihtiyaç duyulan çözüme giden yolda büyük bir adım attı. Bilgisayarın uyku moduna benzer bir prensiple çalışan transistörler şayet enerjisini bu çalışma şekli ile bir AA pilden sağlıyor olsaydı pil teorik olarak milyarlarca yıl dayanabilirdi.

Panasonic bir süredir geliştirmekte olduğu yenilikçi servis ve iş modellerine hayat verdi. CEATEC Japan 2016’da yakın gelecek teknolojilerinden örnek uygulamalar sergileyen elektronik devi, standına uğrayan ziyaretçileri oldukça şaşırttı. Ağırlıklı olarak müşterilerin günlük hayatta karşılaştıkları güçlükleri konu alan duyusal ve deneyimsel gösteriler ‘geleceğin alışveriş deneyimi’, ‘daha iyi bir yaşam’, ‘teknoloji ve cihaz’ kategorileri altında sergilendi.

[inlinetweet prefix=”null” tweeter=”null” suffix=”null”]Apple’ın yıllık geliri 2001’den beri ilk kez düşüş göstererek 223,7 milyar dolardan 215,6 milyar dolara geriledi.[/inlinetweet] 2016 mali yılında yaşanan yüzde 7,7’lik gerilemenin iPhone satışlarındaki düşüşten kaynaklandığı düşünülüyor. 10. yılın da etkisiyle beklentileri yükseklere taşıyan yeni iPhone bu gidişatın yönünü değiştirmeye yetecek kadar fark yaratabilecek mi, bekleyip göreceğiz.

ABD’nin Ohio eyaletinde yaşayan 13 yaşındaki Maanasa Mendu düşük maliyetli enerji projesi ile Genç Bilimciler Yarışması’nda 25 bin dolar değerindeki Büyük Ödül’ün sahibi oldu. Mendu’nun, yağmur, rüzgar ve güneş enerjisinden elektrik üretebilen 5 dolarlık ‘güneş yaprakları’ modelini ucuz enerji ihtiyacı içindeki gelişmekte olan bölgelerden ilhamla geliştirdiği öğrenildi. Genç öğrenci umut vadeden çalışmasında güneş hücreleri ve piezoelektrik materyalden faydalanmış.

İzlanda yüksek sıcaklıktaki hidrotermal sistemlerin incelendiği uzun vadeli çalışma Derin Sondaj Projesi (IDDP) ile jeotermal akışkanların muazzam enerjisinden elektrik üretmeye hazırlanıyor. İzlandalı enerji şirketleri ve hükümet ortaklığı ile yürütülen çalışmalarda aktif (ve kritik) durumdaki jeotermal alanlara kuyular açılıyor. Derinliği 5 km.’yi bulan bu kuyular, sıcaklığı 600°C’yi bulan hidrotermal sıvıya ulaşılmasını sağlıyor.

Teknoloji denince zihnimiz geleceğe odaklansa da hiçbir zaman lineer olmayan ‘gelişim’i anlamak için geleceğe dönük bir perspektif, tek başına yeterli olmayabilir. Söz konusu bilim ve teknik olduğunda tarihin de en az gelecek kadar ilham verici olabileceğini düşünüyorsanız, geçtiğimiz günlerde 94 yaşında hayata gözlerini yuman efsane havacı R.A. ‘Bob’ Hoover’ın ağzından kendi havacılık kariyerine ve Orville Wright, Eddie Rickenbacker, Charles Lindbergh, Jacqueline Cochran, Neil Armstrong ile Yuri Gagarin’in de aralarında bulunduğu ikonik figürlere dair değerlendirmelerini 2010 tarihli bu söyleşisinden bulabilirsiniz.

1950’lerde yapılan bir haber ve 1970’lerde yazılan bir kitap sebebiyle, çoğu aslında gerçekleşmemiş kazalar anlatılarak bir efsane haline getirilen Bermuda Şeytan Üçgeni, aslında dünyanın diğer bölgelerinde de görülen sayılarda kazalara ev sahipliği yapmanın dışında bir özelliğe sahip değil. Yine de bilimciler bölgedeki ortalama sayıdaki kazanın sebebini açıklayacak bir bulgu elde etmiş olabilir. Bu bölgede altıgen biçiminde bulutlar oluştuğunu bildiren bilimciler, bu bulutlardan aşağıya çok yüksek hızda bir hava akımı gerçekleştiğini ve bu hava akımının çok büyük dalgalara sebep olabildiğini ifade ediyor. Britanya açıklarında da bir benzerine rastlanan bu hava akımları, bölgede hava ve deniz şartlarının zorlu olmasına katkıda bulunuyor olabilir.

Birleşik Krallık Meteoroloji Kurumu Met Office, 2014 yılında kuruma sağlanan süperbilgisayar  teknolojisi sayesinde geçmiş yılların hava durumlarını inceleyerek bir sonraki yıl (YIL!) havanın nasıl olacağını tespit eden bir sistem geliştirdi. Kuzey Atlantik Salınımı‘nın ne şekilde gerçekleşeceğini tahmin eden sistem, buna göre Birleşik Krallık’ın bu hava olayından ne şekilde etkileneceğini belirleyebiliyor. Böylece kış aylarında havanın sert ve soğuk mu yoksa yağışlı ve nispeten daha ılık mı geçeceği tahmin edilebiliyor.

ABD yapay zekayı savunma stratejisinin merkezine almaya hazırlanıyor. Pentagon’un yeni nesil robot savaşçıları ‘karar verme’ inisiyatifine sahip olacak. Silahlı araçlarla birlikte uçacak bu [inlinetweet prefix=”null” tweeter=”null” suffix=”null”]robotik jetler insan müdahalesi olmaksızın neye saldırılacağına karar verebilecek.[/inlinetweet] ABD’nin önümüzdeki 3 yılda otonom silahlar için gerekli teknolojinin geliştirilmesine 18 milyar dolar ayıracağı açıklanmıştı. Çin ve Rusya gibi rakiplerinin yanı sıra İngiltere ve İsrail gibi müttefiklerinin de bu teknolojilere ‘para döktüğünü’ göz önünde bulundurarak ‘robot savaşları’nın çoktan başlamış olduğunu söyleyebiliriz.

Tesla bundan sonra tüm araçlarını otonom sürüş özellikleriyle ve yüksek işlem gücü olan bilgisayarlarla donatmayı planlıyor. Böylece araçlar trafikte elde ettikleri deneyimleri birbirleri ile paylaşıp sürüş yeteneklerini geliştirebilecek. Öte yandan trafikteki otonom araçları kolay lokma olarak gören ve bu araçların temkinli sürüşünden faydalanmak isteyen kişiler olduğu da tespit edildi. Bu kötü niyetli kişilerin sebep oldukları istenmeyen durumlar, otonom araçların trafiğe dair daha detaylı bilgiler edinmesini sağlayabilir.

When searching for parking, the car reads the signs to see if it is allowed to park there, which is why it skipped the disabled spot

— Elon Musk (@elonmusk) October 20, 2016

Modern ulaşımın temellerini geliştirmenin en iyi yollarını bulan 17 şirket Fast Company Kasım sayısına konu oldu. İşte otomobil sektöründeki değişime öncülük eden oyuncular:

• Geleneksel otomobil üreticileri: Audi, BMW, Ford, Volvo.
• Teknoloji devleri: Alphabet, Apple, Baidu, Tesla.
• Talebe bağlı sağlayıcılar: Didi Chuxing, Lyft, Uber.
• Girişimler: Comma.ai, Mobileye, NextEV, NuTonomy, Quanergy, Zoox.

General Motors bünyesindeki OnStar isimli bağlı araç sistemi ile IBM’in yapay zeka yazılımı Watson’ın güçleri birleştirilecek. Araç sürücülerine daha isabetli hizmet ve servis tanıtımları yapmak üzere gidilen işbirliği sonucunda Watson, sürücü alışkanlıklarını tanıyarak üçüncü partilere hedefli pazarlama imkanı sunacak. 2017 yılında milyonlarca GM sürücüsünün araçlarını kullanırken sevdikleri markalar ile etkileşime girerek, yakınlardaki kafelerin tespiti, alışveriş listesindeki ürünlerin hatırlatılması, kontrol panelinden yakıt ödemesi gibi pek çok işlem yapabileceği açıklanmış.

Londra College Üniversitesi araştırmacıları, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde görülen davaların dosyalarını inceleyen bir yapay zeka geliştirdi. İşkence, aşağılayıcı davranış, adil yargılanma ve mahremiyet gibi konularda [inlinetweet prefix=”null” tweeter=”null” suffix=”null”]584 dava inceleyen yapay zeka, yüzde 79’unun sonucunu doğru tahmin etti[/inlinetweet]. Bu teknolojinin mahkemelere ve avukatlara yardımcı olarak kullanılabileceği düşünülüyor.

Oxford Üniversitesi ve Deloitte danışmanlık şirketi tarafından yapılan araştırmaya göre 2030 yılına kadar sadece Birleşik Krallık kamu sektöründe 850 bin iş, otomasyona devredilmiş olacak. ‘Tekrarlayan ve tahmin edilebilir’ yapıdaki işlerden otomatize olma oranı en yüksek kategori ise idari işler olarak belirtilmiş. Otomasyonun kamu harcamalarındaki hafifletici etkisinin 17 milyar pound değerinde olacağı tahmin ediliyor.

Elon Musk geçtiğimiz günlerde SpaceX‘in 10 yıl içinde 100 insanı Mars’ı kolonileştirmek üzere Kızıl Gezegen’e göndereceğini açıkladı. Peki bu koloni neye benzeyecek? İşte o video!

MIT, NASA’nın Mars görevlerinde yer alacak insansı robotlar geliştiriyor. R5 ‘Valkyrie’ adı verilen modeli 1 milyon dolar ödüllü Uzay Robotları Yarışması’na hazırlayan ekibin amacı, robotun mümkün olduğunca ‘insan gibi’ davranmasını sağlayabilmek. R5’in gövdesindeki 28 eklemin bağımsız olarak ve birlikte çalışacak şekilde geliştirilebilmesi de yönetilebilmesi de oldukça zorlu süreçler olarak nitelendirilmiş. Daha önce Mars görevlerinde yer alan Opportunity ya da Curiosity’nin aksine R5’in yapması gerekenler örnek toplamaktan ya da görüntü almaktan çok daha karmaşık işler olacak. Sıkışan hava valfini açma, güç kablolarını bağlama ya da ayırma, ekipman tamiri, kendi kendine numune toplama ve düştüğü zaman kendi başına kalkabilme gibi iyi eğitimli astronotlara has becerilerinin, R5’i çok geçmeden komplo teorisyenlerinin diline düşüreceğinden şüphemiz yok.

Super Mario’yu en kısa sürede tamamlama rekoru Brad Myers’a geçti. Myers 4 dakika 56,878 saniyelik rekoru ile oyunların açıklarına dair derin bilgilerini kullanarak hız denemeleri yapan ‘speedrunners’ topluluğundaki yerini sağlamlaştırmış oldu. Mario ile birlikte Astro Boy, Pokemon ve Zelda da bu tip hız denemelerinin yapıldığı oyunların başında geliyor. Konu ne olursa olsun Super Mario denince hala ve inatla Zehra Betül’ün sinir krizinden başka bir şey düşünemiyorsanız, yalnız değilsiniz.

Pokémon Go, Cadılar Bayramı şerefine 26 Ekim – 1 Kasım tarihleri arasında özel ödüller içeren ilk oyun içi etkinliğini gerçekleştirecek. Bu tip özel gün temalarının düşüşe geçen aktif oyuncu sayısı için olumlu bir etkisi olabileceği düşünülüyor.

Kanada’nın Ontario eyaletinin kuzeyinde yerin 2,4 km. altında yeryüzü ile ilişkisi 2,7 milyar yıl evvel kesilmiş bir su birikintisi bulundu. Zaman içinde kendine has bir sürdürülebilir yaşam destek sistemi oluşturduğu anlaşılan bu ‘yabancı’ ortam, Dünya ile bağlantısı kesilmiş ancak yaşanılabilir olma özelliğini koruyan bir uzay kapsülü gibi ele alınıyor. Suyun bizim için tanıdık olmayan bir tür yaşam formu tarafından mesken edilmiş olma ihtimali bilim insanlarını özellikle heyecanlandırıyor. Güneş ışığı ve oksijenden men edilmiş şekilde, Dünya’nın derinliklerinde kendini sürdürebilmiş bir mikrobiyal yaşamın izlerine rastlanması durumunda bu formun Dünyalı mı Dünya dışı mı sayılacağı tartışılıyor. Birikintide rastlanan sülfür ve radyoaktif içerik, okyanusları, volkanları olmayan sayısız gezegende yaşamın çok farklı şekillerde (örneğin radyoaktif odaklı) oluşup sürebileceğinin yeni bir işareti olarak yorumlanıyor.

Peki bizim kırılgan yapımızın sahip olmadığı hangi özellik tardigrade isimli mikro hayvanların çetin şartlarda hayatta kalmasına hizmet ediyor? Su ayıları, neredeyse tüm metabolik fonksiyonlarını durma noktasına yakın bir seviyede tutabiliyor. Ölüm ile yaşam arasında kendini beklemeye alabilen bu canlılar, yapılarındaki suyu yüzde 97 oranında kaybedebiliyorlar. ‘Kurumak’ olarak nitelendirilebileceğimiz bu vaziyetten normale dönmeleri için ise su ile temas etmeleri yeterli oluyor. Aşırı susuzluğa karşı hücreleri ve DNA’yı koruyan Dsup proteini, su ayılarını aynı zamanda radyoaktif etkenlerden de koruyor. Bu bilgiler ışığında insan hücrelerine Dsup proteini yerleştirilerek X ışınının verdiği zararın yüzde 40 oranında azaltılabildiği belirtilmiş. Su ayılarının tüm süper güçleri insanlar tarafından kopyalanabilir mi? Buyrun yeni bir komplo teorisine!

Ne zaman insan ömrünün sınırlarının genişletilmesi ya da ‘ölümüsüzlük’ tartışmaları gündeme gelse, uzun yaşamanın ızdıraba dönmesine engel olacak bir başka teknolojinin de eşzamanlı olarak geliştirilebilmesini temenni ederiz: Sonsuz gençlik. Unity Biotechnology yaşlanmaya bağlı hastalıkların etkilerini sınırlandırmayı hedefleyen bir girişim ve geçtiğimiz günlerde aralarında Amazon CEO’su Jeff Bezos’un da bulunduğu bir grup yatırımcıdan 116 milyon dolar fon aldı. Bezos 2014 yılında da kanser ilaçlarının geliştirilmesi çalışmaları yürüten Juno Therapeutics’e yatırım yapmıştı. Medikal ve kozmetik sektörüne hükmeden biyoteknoloji alanı Silikon Vadisi’nin gözdelerinden biri haline gelmiş durumda.

Kanser hücreleri için BCL-2 proteinlerinin önemli olduğu 28 yıldır biliniyordu. Bundan 4 yıl önce, bu protein grubundan MCL1 adlı proteinin kanser hücrelerini beslediği ve ölmesine izin vermediği keşfedildi. Geçtiğimiz günlerde tamamlanan bir araştırmayla MCL1 proteinini hedef alan S63845 adlı bir madde keşfedildi. Bu madde çeşitli kan kanseri türlerinin yanı sıra; melanom, akciğer kanseri ve meme kanseri tedavisinde de kullanılabiliyor. Novartis‘in yakında bu maddeyi ilaç olarak piyasaya sürmesi bekleniyor.

IBM yapay zekası Watson’ı sağlık ve üretim gibi multi-milyar dolarlık sektörlerin gözdesi haline getirmek için kaynaklarının hatrı sayılır kısmını ayırmaya devam ediyor. Son olarak genomik çalışmalarına yönelen IBM, Quest Diagnostics isimli tıbbi laboratuvar şirketi ile işbirliği halinde, onkoloji uzmanlarının kullanımına uygun bir bulut servisi sunuyor. Gen sıralama ve teşhis işlemleri için kullanılacak teknoloji Watson’ın onkoloji alanındaki ilk geniş kapsamlı ticarileşme adımı olarak nitelendirilmiş. IBM yöneticilerine göre bu teknoloji, mevcutta sınırlı sayıdaki sağlık merkezlerinde, ayrıcalıklı bir kesim için erişilebilir durumda olan kişiselleştirilmiş tedavi ve ilaç uygulamalarının, genel kullanıma sunulmasını sağlama potansiyeline sahip. IBM’in kurumsal ortaklar ve yazılım geliştiricilerle oluşturmayı hedeflediği Watson ekosistemine emin adımlarla ilerlediğini söyleyebiliriz.

https://www.youtube.com/watch?v=yV_6sd32oW0

Erkeklere özel doğum kontrol yöntemlerinde yeni gelişme: İngiliz bilimciler erkeklerin cinsel ilişki öncesi alabileceği ve spermlerin ilerleme yetilerini geçici olarak kaybetmelerini sağlayan bir ilaç geliştirdi. Milyonlarca çiftin cinsel hayatını etkileme potansiyeli olan bu gelişme aynı zamanda doğum kontrol yöntemlerinde cinsiyet eşitliğinin sağlanması yönündeki eğilimin iddialı bir örneği sayılabilir.

İngiltere’deki Southampton Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırma ile sonbahar ve kış aylarında doğan kişilerin alerjiye daha yatkın olduğu ve yaz aylarında doğan çocukların gelecekte daha sağlıklı yetişkinler olduğu anlaşıldı. Alerji riskinin artmasını sonbahar ve kış mevsiminde doğan çocukların yeterince D vitamini almamasına bağlayan araştırmacılar, hamilelik döneminde annenin yediği mevsimlik meyve ve sebzelerin de bu durumda etkisi olabileceğini düşünüyor. DNA’lar üzerinde bulunan ve epigenetik iz adı verilen oluşumların kişinin bulunduğu ortama ya da doğduğu tarihe göre farklılık gösterebildiği biliniyor.

Herkes açıkhava etkinliklerinin tadını çıkarırken sinekten şikayet eden tek ‘huysuz’ siz misiniz? Sıcak yaz gecelerinde sivrisinek dadanacak korkusu ile pike altına girerken yanınızdaki insanın örtüsüz ve deliksiz bir uykuya yelken açışına tanık olmak zorunda mı kalıyorsunuz? Haklısınız, sinekler sizi onlardan daha çok seviyor. [inlinetweet prefix=”null” tweeter=”null” suffix=”null”]Bilimsel çalışmalara göre insanların yaklaşık yüzde 20’si sivrisineklerce özellikle tercih ediliyor.[/inlinetweet] Araştırmalara göre kan grubu, metabolizma, egzersiz, kıyafet rengi ve hatta bira tüketimi gibi bir dizi değişken sinekler için cazibe seviyenizi belirliyor olabilir.

Hastalıkların ya da çeşitli zararlı maddelerin canlı organlar üzerinde ne gibi etkileri olduğunu anlamak için bu maddelere maruz kalmış kişileri bulup vücutlarını incelemek ya da laboratuvar hayvanlarını bu maddelere maruz bırakmak gerekiyor. Ancak Harvard Üniversitesi’nden bilimciler kimseye zarar vermeden bu deneyleri gerçekleştirebilmek için 3D yazıcıda kullanılabilen özel üretim malzemelerle, içinde sensörler bulunan organ dokuları üretti. Bu dokular üzerinde her türlü maddenin uzun süreli etkileri detaylı bir şekilde incelenebiliyor.

Özet Başlıkları

1. Türkiye ve dünyadan güncel gelişmeler.
2. Finans teknolojileri.
3. Bilim, teknoloji, yazılım, donanım.
4. Dijital girişimler, yatırımlar, web siteleri.
5. Dikkat çeken tasarımlar, inovatif ürün ve hizmetler.
6. Sinema, TV, kültür/sanat gelişmeleri.