Haftanın Özeti: 90

Bilim / Yazılım / Donanım

• Carl Sagan’nın kaleminden iki kelam okuyup Neil deGrasse Tyson’ın karizma sesiyle üç bölüm Cosmos hikayesi dinleyince dünyayı neden bu tevazu sahibi ve son derece bilgili insanların yönetmediğini düşünüyor ve hayıflanıyorsanız yalnız değilsiniz. Politik menfaatlerin, inanç farklılıklarının ya da kadim anlaşmazlıkların suları bulandırmasını istememekte son derece haklısınız, bu gibi durumlarda bilime sarılmak isteyişiniz de gayet anlaşılır. Sosyolog Jeffrey Guhin’e göre ise bir o kadar da beyhude ve hatta yanlış. Çünkü her fırsatta rasyonelliği yücelten insan esasında hiç de rasyonel değil. Bilim de insan yapısı olduğu için onun da rasyonellik konusunda garantili olduğu söylenemez. Bilimi kafatasçılık, ırkçılık, homofobi ve insanlık dışı pek çok uygulamamızı meşrulaştırmak için kullanışımızın üstünden pek zaman geçmemişken aynı hataya neden tekrar düşmeyelim? Bilim nedir? Rasyonellik nedir? Bu iki sorunun cevabı hakkında fikir birliğine ulaşmak pek mümkün görünmüyor. Diyelim ki ulaştık, bilimin sağladığı ham veriyi anlamlandırmak ya da onu kullanarak hakikati aramak yine bize kalır. Alın size felsefi, dini ve politik farklılıklar gölgesinde yorumlanacağı neredeyse garanti olan çil çil bilimsel data. Yani ‘Rasyonelya’ diye her işin bilimsel kanıta dayalı yürüdüğü ve vatandaşlarının son derece rasyonel davrandığı ütopik bir memleket olsaydı, en az dogmatik yaklaşımla yönetilen bir ülke kadar kötü işlerdi. Eğer insandan bağımsız ve onun kusurlarından muaf bilim diye bir şey olsaydı ve biz her nasılsa son derece renkli, çeşitli, karmaşık ve anlaşılmaz yaşamlarımızı onun etki alanı altında yaşamak durumunda kalsaydık en iyi ihtimalle sıkıntıdan mistik dünyanın kapılarını aralamak durumunda kalabilirdik.

Are you a citizen of #Rationalia ? pic.twitter.com/wot8pW2Baj

— Neil deGrasse Tyson (@neiltyson) June 29, 2016

• Dünyanın önde gelen haber ajanslarından Associated Press Beyzbol 2. Lig haberlerini de Wordsmith yapay zeka platformuna emanet ediyor. Hikaye anlatımını otomatikleştiren teknoloji tarafından yazılan haberler Beyzbol 2. Lig resmi web sitesinden de yayınlanacak.

• MIT’de geliştirilen sensör, havada yüz binde bir oranında bulunan zehirli gazları algılayabiliyor. Cihaz zehirli gaz algıladığı anda NFC teknolojisiyle bağlı bulunduğu mobil cihaza uyarı göndererek kullanıcıyı koruyor. Bu teknolojinin özellikle askerlerin kimyasal silah saldırılarından korunmasında etkili olacağını düşünülüyor. Giyilebilir sensör ayrıca kimyasallarla çalışan işçilerin ya da kirliliğin yüksek olduğu bölgelerde yaşayan insanların zehirli gazlardan korunması için de kullanılabilir.

• Steve Jobs’un geleceğin bilişim cihazı olarak tanımladığı ve bir dönem hem akıllı telefonları hem de bilgisayarları ortadan kaldıracağı düşünülen tabletler günümüzde sadece internette gezinmek, video izlemek ve kitap okumak için kullanılıyor. Son iki yıldır satışları git gide düşen tabletlerin tahmin edilenden çok daha seyrek olarak yenilenmesi, piyasada durgunluk oluşmasına sebep oldu. Dell gibi bazı büyük şirketler tablet üretiminden çekildiğini açıklarken, düşük performanslı ucuz tabletler halen geçerliliğini koruyor.

• İkinci çeyrek sonu bilgisayar satışları dünya genelinde düşüş eğilimi gösterdi. PC satışları beklenildiği kadar değilse de inişi sürdürürken Apple’ın satışlarında ve pazar payındaki düşüş analistlerin dikkatini çekti. IDC analiz şirketine göre 2015 ve 2016 yıllarının ikinci çeyrekleri arasında küresel bazda yüzde 7.4 oranında düşmesi beklenen PC siparişleri yüzde 4.5 düşüşle 62.4 milyon adeti buldu. Dell, Hewlett Packard ve Asus siparişlerinde yükseliş izlenirken Apple ve Lenovo’da düşüş yaşandı. Apple özelinde düşüşün kullanıcıların yeni model beklentileri olduğu düşünülürken genel düşüşlerden Amerikan dolarının dünyanın çeşitli bölgelerinde gösterdiği yükselme eğilimi sorumlu tutuluyor.

• Samsung bugüne dek tüketicinin gördüğü gelmiş geçmiş en yüksek kapasiteli SSD (Katı Durum Sürücüsü?) ile karşımızda. Evo serisinin 4 terabaytlık yeni üyesi 1.500 dolar fiyatla satışa sunulacak. 7 mm kalınlığındaki yapısı sayesinde ultra ince notebook’larda da kullanılabilen SSD ile ikişer saatten 1080p kalitesinde 1.000 adet film saklamak mümkün.

• Silikon Vadisi’nin umut vadeden girişimlerinden biri olan Eyefluence, bilgisayarlarımızı gözlerimizle kontrol edebildiğimiz günleri bir an önce görebilmemiz için çalışıyor. Şu anda artırılmış gerçeklik gözlüklerine entegre olarak test edilen teknoloji, kameralar aracılığıyla birim zamanda nereye bakıldığını tespit edip ikonları bakışlarla ‘tıklama’ya imkan veriyor. Mesajlaşmadan cerrahi operasyonlara kadar pek çok alana uygulanma potansiyeli taşıyan geliştirme şimdilik ‘eye-message’ olarak isimlendirilmiş. Eyefluence ekibinin Intel Capital ve Motorola Solutions’ın aralarında bulunduğu şirketlerden 21 milyon doların üzerinde yatırım aldığı biliniyor.

• Bebeklerin uyku davranışlarını analiz edip öğrenebilen, anne ve babalara uyku verimliliğine ilişkin veriler ve öneriler sunabilen, gerçek zamanlı ve kuş bakışı HD görüntü sağlayabilen, nem ve ısı sensörü ile oda koşullarını kontrol eden, ışık ve beyaz gürültü kaynağı olarak bebeğinizin sakin bir uykuya hazırlık aşaması geçirmesi için kullanılabilen bebek monitörü Nanit, bebek ve çocuk bakımında akıllı cihazlarla neler yapabildiğimizin ideal bir örneği.

• Avrupa’da faaliyet gösteren 20 adet telekomünikasyon şirketi, tüm içeriklere eşit önem verilmesini talep eden ağ tarafsızlığı yasası esnetilmezse 5G’nin Avrupa’da yeterince hızlı yayılamayacağını belirten bir manifesto yayınladı. Metinde mevcut yasaların inovasyonu desteklemediği ve yatırımcıların bu sebeple sektörden uzak durduğu belirtilirken, gerekli değişikliklerin yapılması halinde 28 AB ülkesinin 2020’den itibaren 5G kullanabileceği ifade edildi.

• Bazı kötü niyetli Pokemon Go oyuncuları, telefonun GPS takip sistemini değiştirerek konumunu değiştiren ve böylece oyuncuyu farklı mekanlardaymış gibi gösteren yazılımlar kullanıyor. Bu tarz yazılımlar sayesinde kullanıcılar her gün kilometrelerce yol yürüyormuş gibi oyunu oynayıp haksız avantaj sağlayabiliyor. Oyunun yapımcısı Niantic’in bu tarz eylemlere izin vermediği ve önceki oyunlarında böyle hilelere başvuran kullanıcıları kalıcı olarak oyundan attığı biliniyor.

• Pokemon Go daha bir haftadır hayatımızda ama tüm dünyaya yayılmış durumda. 1996’da ilk Pokemon oyununu yaratan Satoshi Tajiri’nin çocukluk hobisi böcek koleksiyonculuğu bugün milyonların telefonlarında Pokemon koleksiyonculuğu olarak yer ediyor. Bundan 160 yıl önce ‘letterboxing’ adıyla ortaya çıkan ve 1970’lerden sonra Geocaching adıyla bilinen oyun da gerçek dünyada hazine avcılığı oyunlarının atası sayılıyor. 2011’de Pokemon Go’nun üreticisi Niantic’in çıkardığı bir başka oyun Ingress de Pokemon Go’ya giden yolda önemli bir adımdı. Ancak oyuna dair en önemli gelişmelerden biri 2014’te Google’ın 1 Nisan şakası olarak hazırladığı “Pokemon ustası aranıyor” videosuydu. Bu şaka 2 yıl sonra gerçek oldu. Artık herkes birer Pokemon ustası olmak için uğraşıyor. Hatta bazıları Soykırım Müzesi’nde bile Pokemon olduğu için müze müdüründen azar işitiyor. Pokemon Go’nun kısa tarihi burada.

• Şirketler Pokemon Go çılgınlığı tazeliğini korurken oyundan maksimum faydayı sağlamanın yollarını aramaya başladı. Reddit kullanıcıları tarafından bulunan bir takım ‘tamamlanmamış’ Pokemon Go kodlarının, hamburger devi McDonald’s ile olası bir ortaklığın izlerini taşıyor olabileceği iddia edildi. Kampanyanın McDonald’s restaurantlarını PokeStop’lara ve gym’lere çevirmesi bekleniyor. Pokemon Go kendisi üzerinden gelen ziyaretçi başına para kazanacak.

• Denizin ortasındaki ya da komşunun bahçesindeki gym’ler Pokemon Go oyuncularına saç yoldurmaya devam ederken çare drone teknolojisi ile geldi. Pokemon Go oyuncularının ulaşamadıkları noktalarda ‘hepsini yakala’yabilmeleri için (ne ara?) tasarlanan Pokedrone, kullanıcının telefonuna bağlandıktan sonra telefonun değil kendi GPS ve kamera sistemini kullanıyor. Bu son derece spesifik cihaz oyuncuların absürd ve tehlikeli durumlara düşmesi bir nebze de olsa engelleyebilecek gibi görünüyor.

• Yetmediyse son olarak: dünyanın dört bir köşesinden Pokemon Go halleri…
• Nintendo Entertainment System (NES) Classic geri geldi – bir parça minyatür olarak. İçinde 30 oyunu ile satışa sunulan (ve kartuş kullanımına uygun olmayan), HDMI kablosu ile TV’ye bağlanabilen cihazın Kasım ayında 59.99 dolardan kullanıcıya sunulması planlanıyor (ve hayır, internete bağlanamıyor).

• ABD’de Colorado Boulder Üniversitesi’nden araştırmacılar, normalde işe arabayla gidip gelen 20 kişiden, 1 ay boyunca haftada 3 kez en az 40 dakikalık periyotlar halinde elektrikli bisiklet kullanmasını istedi. Araştırma sonucunda, katılımcıların sadece işe gidip gelirken elektrikli bisiklet kullanmasının kardiyovasküler sağlığı geliştirdiği saptandı. Araştırmacılar bu yöntemle, egzersiz için vakit ayırmaya gerek kalmadan sağlığın geliştirilebildiğini belirtti.

• Uygulanabilirliği tartışmalı olmakla beraber günde 8 öğün meyve sebze yerseniz (her öğünde) daha mutlu hissetmeniz olası. Warwick Üniversitesi tarafından 12 bin kişi ile yürütülen bir araştırmaya göre 8 porsiyon meyveye kadar her bir porsiyon ‘mutluluk faydası’ sağladığı tespit edilirken sağlık durumundaki genel iyileşmenin ise 24 ay içinde gözlendiği belirtildi. Günlük meyve sebze tüketimi sıfırdan 8 porsiyona çıkan kişilerde işsizken iş bulmaya eş bir memuniyet artışı gözlenmesi, kanserden korunma gibi genel sağlık durumuna ilişkin iyileşmelerin uzun vadede görülmesinden ötürü meyve ve sebze tüketimi için yeterince motive olamayan kişilerin günlük motivasyonunu olumlu etkileme potansiyeli bakımından önem arz ediyor.

• Ürettiğimiz dijital verileri saklamak için geliştirdiğimiz cihazlar hala yeterli ve güvenilir değil. Zamanla ya da fiziksel etkilerle bozulmaları son derece mümkün olan bu kırılgan yapılı aletlere karşı DNA organikliği ve dayanıklılığı ile öne çıkan bir alternatif olma niteliği taşıyor. Yıllardır veri saklama kapasitesine ilişkin araştırmaların sürdüğü bu yeni nesil depolama çözümü için son gelişme ise Microsoft ve Washington Üniversitesi işbirliğinden doğdu. Araştırmacılar DNA liflerinde 200 megabayt erişilebilir veri depolayarak yeni bir rekora imza attılar. DNA bazlı hard diskler yakın gelecekte kullanıma hazır hale gelmeyecekse de bu son gelişme 2020 yılına kadar ürettiği dijital verinin 44 trilyon gigabyte olması beklenen insanlık için büyük önem taşıyor. Araştırmacılar (100’den farklı dil seçeneğiyle) İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin, Gutenberg Projesi’nin ilk 100 kitabının, tohum veri tabanının ve OK Go’nun This Too Shall Pass müzik videosunun birer kopyasının da aralarında olduğu 200 MB’lık datayı kalem ucundan daha küçük bir alana saklamayı başardı. DNA 125 bin GB’lık bilgiyi kübik milimetrelere sığdırabilen ‘yoğun’ bir depo. Bu ölçekte düşünüldüğünde günümüzün internetini (700 exabyte) bir ayakkabı kutusu kadar alana sığdırabilir. Bu ayakkabı kutusu binlerce yıl sonra açıldığında veriler bozulmamış olarak muhafaza edilmiş olur. DNA bireysel ve toplumsal zaman kapsüllerimize ev sahipliği yaparak gelecekte arkeolojinin temel kaynaklarından biri haline gelebilir.

• Amerikalı bilimciler fareleri ‘süper koklayıcı’lara çeviren bir mutasyon üzerinde çalışıyor. Her bir kokunun burundaki farklı alıcıları çalıştırması prensibi ile farelerin belli kokulara diğerlerinden daha çok hassasiyet geliştirmeleri sağlanıyor. Şimdilik uyuşturucu maddelerin tespitinde kullanılması planlanan teknoloji ilerde ordu ve savunmada (patlayıcıların tespiti için), (farelerin insana ait reseptörlerle aşılanması ile) parfüm, oda kokusu gibi insana güzel gelen yeni kokuların geliştirilmesinde ve tıpta (hastalıkların erken teşhisi için) kullanılabilir.

• Japonya’da bulunan Hokkaido Üniversitesi’nden araştırmacılar organik parçaların oluşturduğu minyatür bir robot geliştirdi. Mavi ışığa maruz kalınca hareket eden kristal yapı su ortamında ise yüzmeye benzer bir davranış gösteriyor. Uygun şartlar sağlandığında istenilen yere doğru yönlendirilebilen mini robotlar, gelecekte mikro robotik teknoloji ile birlikte uygulanarak istenilen dokuya kan yoluyla ilaç taşımak için kullanılabilir.

• Oxford Üniversitesi’nden araştırmacılar bakterilerin hareketlerinden beslenen mikroskopik rüzgar santralleri ile miktar bakımından az da olsa istikrarlı enerji üretilebileceğini ortaya koyan bir çalışmaya imza attı. Mikroskop altında rastgele hareket ettikleri gözlenen bakterileri mikro pervanelerle düzenli hareket edecek şekilde uyaran araştırmacılar, bakterilerin kendilerini karşı harekete göre organize edebilmelerine dayalı bir enerji üretim modelinin ilerde kendi enerjisini üreten cihazlar ve kendiliğinden oluşan nano parçacıklar gibi teknolojilerde kullanılabileceğini açıkladı.

• Kolunu kaybetmiş kişiler için DARPA ve Dean Kamen tarafından geliştirilen ve beyinden gönderilen sinyaller ile kontrol edilebilen protez kol LUKE yakında satışa sunulacak. Diğer protez kolların yapamadığı pek çok işlemi gerçekleştirebilen kol sayesinde kolunu kaybedenler gerçek kol kullanır gibi protez kollarını kullanabilecek. Cihazın fiyatı ile ilgili bir açıklama yapılmadı ancak bu tarz teknolojilerin onbinlerce dolara satıldığı biliniyor.

• NASA’nın Juno’su 4 Temmuz’da güneş sistemimizin en cüsseli gezegeni Jupiter’in yörüngesine başarıyla yerleşti. JunoCam de dev gezegenin çok yüksek seviyedeki radyasyon ışımalarından zarar görmeden çalıştı ve ilk görüntülerini yolladı. Yüksek çözünürlüklü fotoğraflar için birkaç hafta daha beklememiz gerekecekse de 4,3 kilometre yakından bakma fırsatı veren bu kare mevcut haliyle de paha biçilmez ve heyecan verici. Juno’nun Jüpiter’e yaklaşmasını buradan izleyebilirsiniz.

• Astronomlar ilk kez güneş sisteminin dışındaki bir yapıda suyun varlığına işaret eden güçlü bir kanıta ulaştı. Dünya’dan 7,2 ışık yılı uzaklıktaki WISE 0855 isimli objenin atmosferinde görülenlerin su bulutu ya da buz olduğu düşünülüyor.WISE 0855, Jupiter’in 5 katı büyüklüğünde bir ‘brown dwarf’ -kahverengi cüce-. Bu tabir gezegen olmak için çok büyük fakat içindeki füzyon tepkimelerini dışa yansıtamayacak kadar (yıldızları yıldız yapan parlamalara sahip olamayacak kadar) küçük objeleri nitelendirmek için kullanılıyor. Bu durumdaki nesneler için bir başka tabir ise ‘başarısız yıldız’

https://youtu.be/BULZ2YMmBFA

Gelişmeler devam ediyor! Sıradaki sayfaya aşağıdan geçebilirsiniz.