Haftanın Özeti: 233

Bilim, Yazılım, Donanım

Samsung’un yeni akıllı telefonu Galaxy S10’un parmak izi koruması, 3D yazıcı ile yazdırılmış bir parmak izi yardımıyla aşıldı. Reddit kullanıcısı “u/darkshark9” bir şarap kadehinden kendi parmak izinin fotoğrafını çektiğini ve bu fotoğrafı bilgisayarda düzenledikten sonra parmak izini 3D yazıcıdan yazdırdığını söyledi. Tüm işlemin yaklaşık 15 dakika sürdüğünü belirten kullanıcı, bu şekilde telefonun kilidini aşmanın mümkün olduğunu belirtti. Parmak izi fotoğrafının telefonun üzerinden çekilebileceğini söyleyen kullanıcı, akıllı telefonu ele geçiren birinin bu yöntemle banka hesaplarına bile ulaşabileceğini söylüyor (EK BİLGİ: Önceki haberlerimizde eski seri parmakizi okuyucuların yüksek çözünürlüklü fotoğraflarla aşılabildiğini; hatta Samsung S10’un yüz tanıma kilidinin basit bir video ya da fotoğrafla dahi alt edilebildiğini de paylaşmıştık).

Tekno-faşizm alanındaki gayretli çabalarıyla gündemdeki yerini korumayı başaran Çin’den bu hafta da ürpertici bir gelişmemiz var. SupChina’nın geçtiğimiz günlerde yayımladığı bir habere göre Çin’de öğrencilerin derse katılımını ölçmek için kafa bandı kullanılması ile ilgili deneyler yürütülüyor. Çocukların başına takılan Focus 1 adlı cihaz ABD’li bir girişim olan BrainCo Inc tarafından üretildi. Kafa bandı elektroansefalografi (EEG) algılayıcıları kullanarak öğrencilerin dikkatini ölçüyor. Ürünün videosunda öğretmenlerin, kafa bandı sayesinde öğrencilerin dikkat seviyesini belirleyebildiği ve hangi öğrencinin odağını kaybettiğini anlayabildiği görülüyor. Ayrıca öğretmenler öğrencilerin kaytardığına dair veriler de alabiliyor.

2018’in Aralık ayında AB tarafından yayımlanan yapay zeka etiği taslak yönergesini, çeşitli kişi ve kurumlardan gelen 500’ün üzerinde yorum çerçevesinde yeniden düzenleyen bağımsız uzman grubu, güvenilir yapay zekaya yönelik etik yönergesini tamamladı. Yeni yönergeye göre, güvenilir yapay zekanın, kendisini ilgilendiren tüm yasalara ve düzenlemelere uymanın yanı sıra bir dizi gerekliliği de yerine getirmesi gerekiyor. Belirli değerlendirme listeleri her bir kilit gerekliliğin uygulandığından emin olmaya yardımcı olacak. Listede yapay zekanın dikkat etmesi gereken konular şu şekilde sıralandı:

• İnsan seçimlerine saygı ve denetim.
• Sağlamlık ve emniyet.
• Mahremiyet ve veri yönetimi.
• Şeffaflık.
• Çeşitlilik, ayrımcılık karşıtlığı ve adalet.
• Toplumsal ve çevresel refah.
• Sorumluluk.

Japonya’da 50’den fazla mağazada kullanılan VaakEye sistemi, kamera görüntülerini sürekli takip ederek şüpheli davranan kişileri tespit ediyor ve çalışanlara durumu bildiriyor. Çalışanlar görüntüleri inceleyip bir suç olup olmadığını tespit ediyor ve buna göre harekete geçiyor. VaakEye yakında Amazon gibi kasiyersiz mağazalar da açmayı planladığını söylüyor. 100 bin saatten daha uzun video görüntüsünü izleyerek eğitilen VaakEye, hırsızlık yapacak kişilerin endişeli şekilde etrafa bakması, güvenlik kameralarını araması ve normalden biraz daha hızlı hareket etmesi gibi durumları tespit ederek suç ihtimalini belirliyor. Sistem, suç ihtimali olduğunu düşündüğü durumların yüzde 81‘inde haklı çıkıyor.

Prof. Amy Webb, devletlerin yapay zekayı geliştirme konusunda özel şirketlere güvenmesinin felakete yol açabileceğini düşünüyor. Webb “Benim bakış açıma göre ufuktaki görüntü hakkında çok fazla bilgimiz yok. Şimdiden milyarlarca ufak gelişme görüyoruz ve bunların etkisi her seferinde birleşerek artıyor. Neticede aynı anda otonom olarak kararlar alabilen sistemler oluşacak. Durup kendimize şunu sormalıyız: ‘Eğer gelecekte bu sistemler insanların stratejilerini, bizim sonuçlarını hiç bilmediğimiz başka çözümleri uygulamak için reddederse ne olur?'” diyor.

Çok fazla tuz yemek, yeterince tam tahıl tüketmemek ya da beslenme alışkanlıklarımızda meyve ve sebze tüketiminin yetersizliği ömrümüzden çalıyor olabilir. Geçtiğimiz hafta yayımlanan bir çalışmada araştırmacılar 195 ülkeden, kötü beslenmenin ölüm oranlarına etkisine dair verileri inceledi. Buna göre her yıl 11 milyon insan bazı gıdaları fazla ya da bazılarını az tükettiği için, kötü beslenmeye bağlı rahatsızlıklar sonucu yaşamını yitiriyor. Araştırmada 3 milyon kişinin fazla sodyum tükettiği için, üç milyon kişinin yeterince tam tahıl yemediği için ve 2 milyon kişinin de yeterince meyve tüketmediği için öldüğü belirlendi.

ABD / New York’taki Mount Sinai Merkezi’nden bir grup araştırmacı kansere karşı yeni bir aşı geliştirdi. Kullanılan teknikte kansere yol açan tümöre bir dizi uyarıcı zerk ediliyor. Böylece vücudun savunma sisteminin dikkati tümöre yönlendirilerek etkin mücadele sağlanıyor. Böylece tümör kitlesinin vücudun doğal mekanizmaları tarafından yok edilmesi mümkün hale geliyor. İlk deneme geleneksel yöntemlere direnen bir kan kanseri hastası üstünde gerçekleştirildi ve başarıya ulaştı. Diğer bütün kanser türlerinde de etkili olacağı savunulan aşı şu an 11 ayrı hasta üstünde daha deneniyor. Kanser hücreleri hakkında kısa ve hayli bilgilendirici bir videoyu Türkçe altyazılı olarak aşağıdan izleyebilirsiniz.

Florida merkezli BioScentDx adlı girişim tarafından gerçekleştirilen çalışmada sağlıklı birinin kanı ile kanserli birinin kanı arasındaki koku farkını algılayabilmeleri için eğitilen köpeklerin kanserli birinin kanını tespit etmede yüzde 96,7 sağlıklı birinin kanını tespit etmede de yüzde 97,5 başarılı olduğu görüldü. Bu araştırma, gelecekte kanser teşhisi koyabilen köpekler eğitilmesinin ya da bu köpeklerin algıladığı bileşenlerin kanser teşhisinde kullanılmasının yolunu açabilir.

Beyin yaşlandıkça farklı bölümlerinin arasındaki iletişim de zorlaşıyor. Bu durum kişinin işleyen belleğinin performansını etkiliyor ve çeşitli bilişsel hastalıklara sebep olabiliyor. Boston Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmada genç ve yaşlı katılımcılara kısa aralıklarla iki farklı resim gösterilerek resimler arasında fark olup olmadığı soruldu. Genç katılımcılar resimler arasındaki farklı algılama konusunda daha başarılıydı. Bu durum işleyen belleklerinin daha iyi çalıştığının bir göstergesi. Ancak yaşlı katılımcılara, başlarının dışına yerleştirilen elektrotlar aracılığıyla 25 dakika boyunca hafif elektrik dalgaları verilmesi, onların da gençler kadar iyi sonuçlar almasına sebep oldu. Elektriğin etkisi 50 dakika boyunca devam etti. İlk çalışmada düşük performans gösteren bazı genç katılımcıların performanslarının da elektrik verilmesiyle birlikte arttığı görüldü.

Bilimciler ilk kez gen düzenleme tekniklerini kullanarak maymunların beynini insanlarınkine benzetti. Maymunlar (rhesus makakları), beyni düzenlenmemiş diğer maymunlara göre daha akıllı hale geldi. Çinli bilimcilerden oluşan ekip, MCPH1 adlı genin insan versiyonunu makaklara yerleştirdi. Genleri düzenlenen maymunların, normal maymunlara göre tepki süreleri kısaldı ve kısa süreli bellekleri daha iyi performans gösterdi. Bir yandan da bu çalışmanın ne kadar ilerletilebileceği konusunda da ateşli bir etik tartışması başladı.

Maddenin bir çok farklı hali var ama hepimizin en çok bildiği üç hali katı, sıvı ve gaz. Şimdi bilimciler maddenin bu üç halden ikisinde birden bulunabildiğini keşfetti. Potasyumu aşırı basınç ve sıcaklığa maruz bırakan araştırmacılar, metalin hem katı hem de eriyik halde olduğunu gözlemledi. Edinbrugh Üniversitesinden Andreas Hermann maddenin bu halini “Bunu içinden su damlayan bir sünger gibi düşünebilirsiniz ama sünger de sudan yapılmış.” şeklinde açıkladı.

ABD Uzay Araştırmaları Merkezi NASA iki faz olarak yürütülen bir süreçle toplam 18 ‘çılgın proje’ üstündeki çalışmaları destekleyerek yönlendiriyor. İlk faza yönelik çalışmalarda Venüs’ün yüzeyine yüksek güçte ışınlama, Güneş Sistemi’nin sınırlarını düşük maliyetle tarayacak uydular, Venüs atmosferini tarayacak ışınlar, kendi kendini onaran ve veri toplayabilen deriye sahip uzay giysileri, yeni nesil teleskoplar, enerjisini gezegenlerin atmosferinden alacak pervaneli sondalar, derin uzay görevleri için çok hafif nükleer elektrikli motorlar,  Satürn gezegenine özel geliştirilen sondalar için güç sistemleri, yıldızlararası görevler için minyatür sondalar, Ay’da madencilik yapacak araçlar, yörüngedeki uzay araçlarının yakıt ikmalini yapacak yenilikçi sistemler, soğuk yüzeylerde termal madencilik yapabilecek cihazlar yer alıyor. İkinci safhadaysa otomatik pilotta ilerleyebilecek yıldızlararası görev araçları ve Dünya’nın alçak yörüngesindeki görevler için Güneş’ten enerji üretecek yüksek verimli yüzeyler gibi bir dizi çaba yer alıyor.

Kara delikler evrendeki en gizemli ve ilgi çekici nesnelerden biri. Birçok bilimcinin ilgisini çeken ve bilim kurgu eserlerine ilham kaynağı olan bu yapılar hakkında onlarca yıldır süren araştırmanın ardından bir çok bilgi elde ettik ama bugüne kadar herhangi bir kara deliğin fotoğrafını çekme imkanımız olmamıştı. Event Horizon Teleskobu’nu kullanan bilimciler, M87 galaksisinin merkezindeki kara deliğin fotoğrafını çektiğini açıkladı. Bu olay kara deliklere dair mevcut bilgimize yeni bir bakış açısı ekleyerek evreni anlamlandırmamıza yardımcı olabilir.

Yeni yapılan bir incelemede, Uluslararası Uzay İstasyonu’nun farklı yüzeylerinde çok fazla sayıda mikroorganizma yaşadığını tespit edildi. Bu canlıların astronotların sağlığına nasıl etki edebileceği ise net olarak bilinmiyor. NASA astronotları izleme penceresi, tuvalet, egzersiz platformu, istif rafı, yemek masası ve uyuma alanı gibi daha önce belirlenmiş sekiz farklı noktadan 14 ay içinde üç kez örnek aldı. Bu örnekler 14 ayın sonunda incelenmesi için Dünya’ya gönderildi. İlginç bir şekilde, UUİ’deki mikrop profili, Dünya üzerinde insanların inşa ettiği herhangi bir yaşam alanından (spor salonu ya da hastane gibi) çok da farklı değildi.Tespit edilen bakterilerin bazılarının ‘fırsatçı’ bakteri olarak bilinen ve farklı şartlara uyum sağlayarak enfeksiyona yol açabilen bakteriler olduğu belirtildi. Araştırmacılar bu bakterilerin istasyondaki astronotlarda hastalığa yol açıp açmayacağından emin değil. Bu durum astronotların sağlık durumuyla da ilişkili. Ama araştırmacılar istasyondaki mikroorganizmaların daha derinlemesine araştırılması gerektiğini düşünüyor.

Özet Başlıkları

1. Türkiye ve dünyadan güncel gelişmeler.
2. Bilim, teknoloji, yazılım, donanım.
3. Dijital girişimler, yatırımlar, web siteleri.
4. Dikkat çeken tasarımlar, inovatif ürün ve hizmetler.
5. Sinema, TV, kültür/sanat gelişmeleri.