Haftanın Özeti: 87

Bilim /Yazılım / Donanım

• Devlet araştırıp geliştirmemize ne kadar bütçe ayırdı? Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yayınlanan rapora göre 2015 yılında Ar-Ge için merkezi yönetim bütçesi üzerinden bir önceki yıla göre yüzde 10 artışla 6 milyar 173 milyon TL harcama yapıldı. 2016 yılı için en çok ödenek yüzde31,9 ile Genel Bilgi Gelişimi (Genel Üniversite Fonları’ndan finanse edilen) için tahsis edildi. Bunu yüzde29,1 ile Savunma, yüzde13,8 ile Endüstriyel Üretim ve Teknoloji ve yüzde4,3 ile Eğitim ve yüzde4,3 ile Tarım takip etti.

• Qualcomm yöneticisi Paul Jacobs, gelecekte hayatımıza girebilecek bazı teknolojilerle ilgili düşüncelerini açıkladı. Jacobs’a göre modacılar gelecekte hem telefon tasarımımıza hem de avatarlarımızın görünüşüne el atacak. Ayrıca farklı aktiviteler için kullandığımız birden fazla telefonumuz olacak. Jacobs gelecekte sanal gerçeklik için kıyafetlerimiz olacağını düşünüyor. Pek çok işi biz fark etmeden yapan küçük robotlar olacağını söyleyen Jacobs, yapay zeka ile de teknolojinin bugün ulaşamadığımız yerlere erişebileceğini belirtiyor. Son olarak, Jacobs gelecekte biz hasta olmadan bunu anlayabilen teknolojiler gelişeceğini ve tüm bunların internet üzerinden yapılabilmesini sağlayan küçük uydular olacağını ifade ediyor.

• Dünya Ekonomik Forumu’nun açıkladığı 2016’nın Yükselen Teknolojileri listesine göre en iyi çıkış yapan yeniler: Nanosensörler ve nanosensörlerin interneti, yeni nesil bataryalar, blok zinciri, 2 boyutlu materyaller (grafen gibi), otomom araçlar, organ çipleri, plazmonik güneş pilleri, açık yapay zeka ekosistemi, optogenetik, metabolizma mühendisliği (fosil yakıta alternatif sentetik biyoloji geliştirmeleri). Nedir bütün bunlar diyor ya da geleceğe şöyle bir göz atmak istiyorsanız dev teknolojiler için kısa açıklamalarburada .

• Dünyayı Değiştiren 101 Cihaz Listesinden sahip olmadığınız çok az şey vardır. Bu sebeple siz de her biri birbirinden etkili bu cihazları ve getirdikleri çözümleri gözden geçirerek, hangisinin en ‘devrim niteliğinde’ etkiye sahip olduğunu kestirmeye çalışabilirsiniz.

• Korsan yazılım kullanımı ile IQ seviyesi arasındaki ilişkiyi ölçmek isteyen araştırmacılar, ülkelere ait ortalama IQ seviyeleri ile korsan kullanım rakamlarını karşılaştırdı. Elde edilen sonuca göre ortalama IQ seviyesinin 10 puan artması ile korsan kullanımının yüzde 5,3 oranında düştüğü görüldü. Sonuçları ülkelerin fikri mülkiyet yasaları, siyasi faktörleri ya da ekonomik durumlarından etkilenmeyecek şekilde inceleyen araştırmacılar yine benzer sonuçlara ulaştı. Bazı düşük IQ’lu ülkelerde yönetici kesimin izlediği politikaların da korsan kullanımını azaltmaya yardımcı olduğu görüldü.

• Büyük ve gösterişli hareketlerden en ufak detaylara kadar… Bentley Motors, biraz NASA teknolojisi, epey de ince iş gerektiren bir fikirle reklam sloganını süslü bir laf olmaktan çıkarıp deneyime taşıdı. 70 ayrı fotoğrafın birleştirilmesi ile oluşan 53 milyar piksellik bu sıradışı fotoğrafın basılı bir versiyonu olsaydı bir futbol sahasını kaplayabilirdi. Bizlere neredeyse sonsuz yakınlaştırmanın keyfini yaşatan çalışmanın ilk kötü taklidi kimden ve ne zaman gelecek endişesi ile beklemeye başladık bile. 275 bin pound değerindeki Bentley Mulsanne’e yakından bakmak için buradan buyrun.

• E-okuyucular söz konusu olduğunda yeni teknoloji beklentisi biraz daha düşüktür. Amazon bu beklentisizliğimizi kıracak bir hamle ile 80 dolarlık Kindle’ını (fiyat farkı yansıtmaksızın) daha iyiye taşıdı. Yeni Kindle’da dikkatleri çeken ilk değişiklik beyaz renk seçeneği olsa da, kendisinin bir önceki versiyondan daha hafif, ince, yuvarlak hatlı ve daha iyi hafızalı oluşu azımsanmayacak iyileştirmeler olarak öne çıkıyor. En güzelini ise en sona sakladık: Bu görmüş olduğunuz Kindle, dahili Bluetooth ses desteği sayesinde görme engelli kullanıcıların e-kitap okumak için ayrı bir adaptör kullanma zorunluluğunu ortadan kaldırıyor. Bütün bu değişikliklerin pil performansında zayıflamaya neden olmadığı belirtiliyor.

• Android telefonunuzu Nintendo’nun efsane el oyun konsoluGameBoy’a dönüştüren Smartboy, nostaljiye para dökmese ölecek hastalığından muzdarip olanlarımız için biçilmiş kaftan. Geçmiş ile geleceği pek tatlı bir şekilde bir araya getiren bu Hyperkin projesi, açık kaynak kodlu uygulama ve cihaz yazılımından oluşan bir geliştirme kiti içeriyor. Bu da Gameboy tecrübenizi gönlünüzce farklılaştırabileceğiniz anlamına geliyor. Yapılan geliştirmelerin Hyperkin Lab forumunda paylaşılması neticesinde telif ödemesi alınabiliyor. Bu fikri uygulamaya geçirenin neden Nintendo’nun kendisi olmadığı ise merak konusu.

• Geçtiğimiz günlerde yayınlanan bir Apple patenti içerdiği dokunmatik gövdeli stylus (iğne uçlu dijital kalem) taslağı ile dikkat çekti. Stylusun fonksiyonu, parmakların konumunu ve baskısını tespit edebilen sensörler sayesinde kullanıcının parmak hareketlerine göre değişebilecek. Böylelikle yeni nesil Apple Pencil’in yazı – çizi, tıklama gibi basit işlemlerin yanı sıra sayfa kaydırma, döndürme ve çizim modunu değiştirme gibi işlemler için de dokunuş ve tutuş şeklinden faydalanması bekleniyor.

• Crapware Bloatware bedava kaldır, ücretsiz temizle, en iyi silme programları gibi aramaların yapılmayacağı o güzel günlere çok yaklaştık. Microsoft yeni aldığımız çil çil bilgisayarların bu heves kıran, istenmeyen yancılarına karşı bir Windows 10 aracı geliştirdi. Geliştirme öncelikle Insider Program kullanıcılarına sunuldu. Refresh Windows’un en iyi yeni alınmış ve henüz kullanıcı tarafından program yüklenmemiş bilgisayarlarda çalışacağı belirtilmiş. Kullanıcıları mest eden bu haber bugüne dek kendi (faydasından çok zararı olan) programlarını gönüllerince bilgisayarlarımıza yükleyen donanım ortakları tarafından pek hoş karşılanmamış olsa gerek.

• Ülke çapında karbondioksit salınımını yüzde 80-95 oranında azaltmak isteyen Almanya, sınırları içindeki araçların tümünü karbon salınımsız hale getirerek hedefine katkıda bulunmak istiyor. Ekonomi Bakanı Rainer Baake, 2050 yılındaki hedef için 2030 yılında çalışmalara başlayacaklarını belirtti.

• Sürücüsüz otomobilleri yollarımızda görmemize pek bir zaman kalmamışken akıllar kaçınılmaz olarak sigorta sektörünün geliştirmek zorunda olduğu çözümlere takılıyor. İki otonom araç çarpıştığında kim kusurlu sayılacak? Siz mi arabanız mı? Masraflar kimin sorumluluğunda olmalı? ‘Suç benden değil arabadan kaynaklanıyor’ iddialarının gölgesinde geçirilecek yasal süreçler, kafamızdaki o otonom araçların yollarda cirit attığı havalı geleceğe pek yakışmıyor. Sigorta şirketlerinin insan ve otomobilin sorumluluğu paylaştığı yakın gelecek için daha gelişmiş ve biraz da karmaşık bir sisteme geçmeleri kaçınılmaz görünüyor. Araçlarımız ister günümüzdeki gibi sınırlı otonomluk becerilerine sahip olsun ister arzu ettiğimiz ful artı ful bağımsızlık noktasına erişsin, kazanın neden kaynaklandığını anlamamıza yarayan (kara kutu benzeri) araçların riskleri en aza indirmek için faydalanabileceğimiz kaza analizleri sağlayabileceği düşünülüyor.

• 1.000 (BİN) adet çekirdeği ile bu alanda en yakın rakibinden kat kat üstün olan KiloCore adlı çipsaniyede 1,78 trilyon komutu işleyebiliyor ve 621 milyon transistör barındırıyor. Enerji tasarrufu konusunda da oldukça etkin olan KiloCore saniyede 115 milyar işlem gerçekleştirirken sadece bir AA pil ile çalıştırılabiliyor. Tüm işlemcilerin birbirinden bağımsız olması ve gerek duyulmadığında işlemcilerin kendilerini kapatabilmesi de enerji tasarrufuna katkıda bulunuyor.

• ABD’nin geçtiğimiz yıl Intel’in en hızlı çiplerinin Çin’in süperbilgisayar araştırmalarında kullanmasını yasaklamasının üzerine kendi teknolojilerine yoğunlaşan Çinli üreticiler,Sunway Taihulight adında bir süperbilgisayar üretti. 124,5 petaflop işlem kapasitesine sahip bilgisayar en yakın rakibinden iki kat daha hızlı. Bu adım ile birlikte süperbilgisayar teknolojisi konusunda Çin’in ABD’yi geride bırakmaya başladığı görülüyor. Dünyanın en hızlı 500 süperbilgisayarı listesinde de bu yıl Çin 167 cihazile listede en çok süperbilgisayarı olan ülke haline geldi. ABD’nin listede 165 süperbilgisayarı bulunuyor. ABD’nin yasaklama politikasının Çin’in gelişimini tetiklediği düşünülüyor.

• İnternette ‘sol gözde ağrı’ şikayeti ile başlayan aramanın ölümcül göz hastalığı şüphesi ile sonuçlanması ihtimalinin hiç de düşük olmadığını biliriz. Çocuğu gecenin bir yarısı diz ağrısı çeken evhamlı ebeveynlerden, derdini kimselere diyemeyen mahremine düşkün kimselere kadar pek çok kişi her gün Dr. Google’ın ocağına düşüyor. Google aramalarının yaklaşık yüzde 1’i (ki bu milyonlarca arama eder) sağlık konulu. Üzerine atılan bu devasa sorumluluğun hakkını verebilmek için kolları sıvayan Google, Knowledge Graph yöntemi ile semptom aramaları için rafine sonuçlar sağlamaya başlayacak. ‘Siz yine de mutlaka bir uzmana görünün’ önerisinin eksik olmayacağı bilgilendirici sonuçlar ile kirliliği en aza indirmek hedefleniyor. Önümüzdeki günlerde Birleşik Devletler’de, mobil ve İngilizce olarak kullanılabilecek özelliğin zamanla uluslararası ölçekte ve diğer dillerde de sunulması planlanıyor.

• Nörocerrah Alexandre Carpentier, geliştirdiği SonoCloud adlı cihaz sayesinde, ultrason kullanarak beyin tümörlerini tedavi etmeyi başardı. Hastalar farkında bile olmadan beyne gönderilen ses dalgalarıyla kan-beyin bariyerini açan yöntem, uygulama kolaylığı açısından devrim niteliği taşıyor. Carpentier bu yöntemle glioblastom tümörlerinin büyümesini ve tümörlerin yeniden oluşmasını engellemek için çalışmalarına devam ediyor.

• Teksas A&M Üniversitesi profesörlerinden Feng Tao, optogenetik, yani beyin aktivitelerine ışıkla müdahale edilmesi yöntemini kullanarak migren ağrılarının durdurulabileceğini ifade ediyor. Hastanın beynine gönderilecek lazer ışınlarına duyarlı proteinler aracılığıyla beynin istenen bölgesinde istenen nöronlar aktif hale getirilebilecek ya da durdurulabilecek. Böylece ağrıya sebep olan fonksiyonlar engellenerek hastanın rahatlaması sağlanabilecek.

• AIDS aşısı üretmek için çalışan bilimciler, insanlarda sıklıkla görülen ancak genellikle hastalığa sebep olmayan CMV virüsünün üzerine HIV virüsünden parçacıklar yerleştirerek, HIV virüsünü vücuda tanıtmayı başardı. Hint şebeği üzerinde gerçekleştirilen deneylerde yüzde 60 oranında başarıya ulaşıldığı belirtildi. Bu yöntemin insanlar üzerinde önümüzdeki yıldan itibaren denenmesi bekleniyor. Eğer başarı sağlanırsa, yakın gelecekte HIV için etkili bir aşı üretilebilir ve AIDS tehlikesi tarihe karışabilir.

• ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri, gen düzenleme aracı CRISPR’ın kanser hastaları üzerinde denenmesi için onay verdi. Daha önce hastalıklara dayanıklı bitkiler üretmek ve domuz organlarının insanlarda kullanılabilmesini sağlamak gibi amaçlarla kullanılan sistem böylece ilk kez insanlar üzerinde denenecek. Araştırmacılar, hastalardan alınacak T hücreleri üzerinde, CRISPR sistemi ile değişiklikler yaptıktan sonra bu hücreleri yeniden hastanın vücuduna enjekte edecek. Böylece bağışıklık sistemi hücrelerinin kanser hücreleri ile etkili bir şekilde savaşması sağlanacak.

• Pensilvanya’daki Aspire Bariatrics’de çalışan araştırmacılar, AspireAssist adını verdikleri bir teknoloji geliştirdiler. Cihaz, yiyeceklerin tamamı midenizde sindirilmeden bir kısmını çekip alan bir sisteme sahip. Bu yeni teknolojinin obeziteyle mücadele eden insanlar için oldukça faydalı olabileceği düşünülüyor. Hatta 171 kişiden oluşan bir deneme grubu üzerinde yapılan deneyde kontrol grubu sadece yüzde3,6 oranında kilo kaybederken cihazı kullanan grubun kilosunun yüzde12,1’ini kaybettiği görüldü.

• İnsanlar yaşlandıkça tatlı tercihlerinde azalma görülür. Fakat Washington Üniversitesi Tıp Okulu’nda yürütülen bir araştırmaya göre bu azalma, beyinlerindeki ödül mekanizması farklı çalışan obezite hastaları için geçerli değil. Profesör Tamara Hershey insülin direnci ve beynin ödül mekanizması arasında bir ilişki olduğunu, vücut yağ oranı yükseldikçe etkilenenin sadece besini sindirme şeklimiz olmadığını, aynı zamanda onu yerken (özellikle tatlıysa) beynimizin ödülü algılayış şeklinin de etkilendiğini açıkladı. Fakat obezite durumunda dopamin alıcıları, yaş ve tatlı tercihi arasındaki olağan ilişki kurulamıyor. Araştırma ile açığa çıkan bu fonksiyon bozukluğu ilişkisi obezitenin tedavisinde kullanılabilir.

• Washington Üniversitesi’nden Profesör Kelle H. Moley’in başkanlığında yapılan bir araştırma kadınların hamile kalmadan önceki obezitelerinin dahi anneden bebeğe aktarılabilen genetik anormalliklere sebep olabileceği ve en az üç nesli etkileyebilecek obezite ilintili tip 2 diyabet ve kalp hastalığı riskini artırabileceğini ortaya koydu. Birleşmiş Devletler’de üreme çağındaki kadınların üçte ikisinden fazlası aşırı kilolu ya da obez. Araştırma hem fizyolojik hem de kültürel olarak ebeveynlerden çocuklara geçen beslenme alışkanlıklarının kronik hastalıklarla ilişkisini ortaya koyarak daha iyi (işlenmemiş, az yağlı ve şekersiz şeylerle) beslenmenin yollarını aramayı öneriyor.

• Jeff Bezos’un roket şirketi Blue Origin, New Shepard roketinin ve ekip kapsülünün dördüncü kalkış ve inişini de başarıyla tamamladı. Şirket, uzaya turist gönderen ilk özel girişim olma hedefine doğru emin adımlarla ilerliyor. Kısmen dünya yörüngeli roketleri tekrar tekrar kullanma becerisini mükemmelleştirmeye çalışan Blue Origin, New Shepard’ın son inişinde 3 adet paraşütten 2’sini açarak olası bir aksiliği de test etmiş oldu.

• Yıl 2016 olmuş ve biz hala cefakar dünyamızı ısıtmadan enerji üretemiyoruz. Şimdilik mümkün değilse de enerji tartışmalarını yeni bir boyuta taşıyacak bir çözüm gündemde: Ay yüzeyine kendi kendine çoğalabilen güneş panelleri göndermek.Justin Lewis-Weber isimli bir lise öğrencisi ve iklim aktivistinin projesi olarak göndeme gelen ‘dış uzayın enerji işçileri’ fikri aslında 1970’lerdeki meşhur petrol krizi ile tohumlanıyor. Fiyatların düşmesi ile rafa kaldırılan öneri, iklim değişikliğinin endişe verici seviyeye gelmesi ve teknolojinin çılgın projeleri mümkün kılacak şekilde gelişmesi sebebiyle tekrar masaya yatırılıyor. Parlak ve duyarlı önerisi ile girmeye hak kazandığı dünyanın en iyi üniversitelerden birinde öğrenim görürken projesine yatırımcı araması beklenen Weber, dış uzayda bulutlu gün olmaması gibi avantajlarının yanı sıra yüksek maliyet ve kompleks mühendislik ihtiyacı gibi engellere gebe olan teknoloji için (sen tabi ki, sen fütüristik milyarderimiz) Elon Musk ile çalışmak istiyor.

• 100 yıl kadar evvel nur topu gibi bir uydumuz olmuş fakat bunu Hawai Haleakala’daki Nasa teleskobu sayesinde ancak geçtiğimiz Nisan ayında öğrenebildik. 2016 HO3 adı verilen mini ay, dünya etrafında yaptığı son derece düzensiz dönüş ile öne çıkıyor. Çapının 36,5 metreden az 91 metreden fazla olmadığı ve yüzyıllarca bizimle dönmeye devam edeceği biliniyor. Gelip geçen, kalan giden her asteroidden haberdar olmak isterseniz NASA’nın Asteroid Watch isimli bir Twitter hesabı var.

• NASA Güneş Sistemi çapında kullanılabilecek, daha güvenilir bir iletişim sistemi için Uluslararası Uzay İstasyonu içinde yeni bir veri ağı kurulumu gerçekleştirdi. İsminden de anlaşılacağı üzere Gecikme ve Bölünmeye Dayanıklı Ağ (Delay/Disruption Tolerant Networking), bir iletişim kanalı boyunca parçalar halinde bilgi depolanmasına izin vererek veri alışverişini daha hızlı ve güvenilir hale getiriyor. DTN, Nasa’nın 10 yıllık çalışmasının eseri ve güneş sistemini araştırıp anlama yolunda büyük farklar yaratması bekleniyor. Sistemin doğal afetler gibi dünya üzerinde iletişime sekte vurabilen durumlarda da imdada yetişmesi mümkün olabilir.

• Civilization VI Ekim ayında çıkıyor! Şehir yapılanması, kültür ve teknoloji, liderlerle rekabet konularında daha gelişmiş öğelerle zenginleştirilmiş olarak sunulacak oyun için ön siparişler alınmaya başlandı. Sid Meier’in ödüllü oyunu Civilization (kısaca Civ), taş devrinden bilgi çağına (bir kısrak başı gibi) uzanan imparatorluğunuzu kurup dünyaya hükmetme mücadelesi verirken, diplomasi sanatının incelikleri başta olmak üzere pek çok büyük meselede kültür sahibi olabileceğiniz bir strateji oyunu. Bugüne dek 33 milyonu aşkın kopyası satıldı ve bunu 8 milyonu Civ 5’ten oluşuyor.

Gelişmeler devam ediyor! Sıradaki sayfaya aşağıdan geçebilirsiniz.