“Kullanıcı sözleşmelerinin yüzde 99’u okunabilir değil”

İki hukuk profesörü, ABD’deki en popüler 500  internet sitesinin kullanım koşullarını inceledi ve bunların yüzde 99’unun okunamayacak derecede karmaşık olduğu sonucuna vardı. Kullanım koşulları çoğu Amerikan vatandaşının algılayabileceğinden çok daha karmaşık olmasına rağmen, kullanıcıların bu koşulları kabul etmeden önce okudukları ve anladıkları varsayılıyor.

Sosyal Bilimler Araştırma Ağı (SSRN) üzerinde yayımlanan araştırmaya göre, incelenen kullanıcı anlaşmalarının ortalama seviyesi, akademik dergilerdeki makalelerin seviyesiyle eşdeğer durumdaydı. Araştırmacılardan Samuel Becher “Kullanıcıların bunları okuyup anlaması bekleniyor ancak işletmelerin okunabilir sözleşmeler hazırlama şartı yok. Bu eşitsizlik ve bunun muhtemel sonuçları bizi şaşırttı.” diyor.

Bu sözleşmelerde genellikle fikri mülkiyet, yasaklanmış kullanım şekilleri, hesabın kapatılması gibi konular ele alınıyor. Çoğu kullanıcı bu yazıları okumadan kabul ediyor. Ancak bu nispeten yeni sözleşmeleri anlamadan kabul etmek tehlikeli olabilir. Örneğin 2012 yılında bir adam New York mahkemesine açtığı davada Facebook’u, dini ve etnik kökeni sebebiyle hesabını kapatmakla suçladı. Ancak mahkeme adamın siteye kaydolurken imzaladığı sözleşmeye referansta bulunarak, yaşanan herhangi bir anlaşmazlık durumunda Kaliforniya eyaletindeki Santa Clara County mahkemelerine başvurulması gerektiğini belirtti ve davayı buraya transfer etti. (New York City – Santa Clara County arası 4 bin 723 km). New York’taki hakim, imzalanan anlaşmanın okunmamış olmasının kişiyi anlaşmanın getirdiği sorumluluklardan alıkoymadığını ifade etti.

İlk kez resmi olarak incelendi

Bugüne dek bu tarz anlaşmalar hukuk uzmanları tarafından detaylı şekilde incelenmemişti. Becher ve Dr. Uri Benoliel 500 farklı siteden aldıkları anlaşmaları Flesch-Kincaid testi (F-K) ve Flesch Okuma Kolaylığı testine (FRE) tabi tuttu. F-K testi bir metni okumak için ne seviyede bir eğitim alınması gerektiğini belirliyor. FRE ise bir metnin ne kadar kolay okunduğunu belirlemek için 1’den 100’e kadar bir puan veriyor.

Okunabilirlik üzerine yapılan çoğu çalışmada, tüketicilere sunulan metinlerin içeriğinin 8. sınıf öğrencisinin anlayabileceği seviyede olması gerektiği ve FRE testinden de en az 60 puan alması gerektiği ifade ediliyor. Becher ve Benoliel ise inceledikleri 500 anlaşmadan sadece 2 tanesinin bu şartları sağladığını belirtiyor. Diğer 498 anlaşmanın FRE skoru 60’ın altında ve okuyup anlayabilmek için 14 yıl eğitim görmüş olmak gerekiyor.

Her anlaşma okunamaz değil

Bazı şirketler kullanıcılara daha okunabilir bir alternatif de sunuyor. Ancak bunların oranı da sadece yüzde 4,8. Ayrıca araştırmacılar bunun da problemli bir yöntem olduğunu düşünüyor. Herhangi bir anlaşmazlık durumunda mahkemenin hangi metni tercih edeceği bir tartışma konusu olabilir.

Bu konuya tek bir çözüm getirmek zor ama en azından F-K ve FRE testlerinde uygun skorlar almak iyi bir adım olabilir. ABD’de bazı federal ve eyalet kurumları, vergi formları ve sağlık planlarının okunabilir olmasını zorunlu kılıyor ve bunun için F-K ve FRE testlerinden faydalanıyor. Becher ve Benoliel bu konuyu tüketici sözleşmesi hazırlayan kişilerin genel bir görevi haline getirmek istiyor.

Tüketicilerin de bu konuda yapabileceği şeyler var. Bir şirket size bir sözleşme imzalamanızı söylüyorsa şirketle iletişime geçip daha anlaşılabilir bir sözleşme talep etmeniz durumunda sözleşmelerin yeniden düzenlenmesini sağlayabilirsiniz. Kimse şikayet etmeyince şirketler de herhangi bir şeyi değiştirmeye ihtiyaç duymuyor olabilir.

Kaynak: Motherboard