Haftanın Özeti: 61

Bilim / Yazılım / Donanım

Yazılım, donanım, bilim, teknoloji, uzay ve ötesi.

• Yeniden kullanılabilir roketler gökyüzüne yönelik pek çok hayal için anahtar rolünde. Mevcut roket teknolojisi tek kullanımlık araçları baz alıyor. Bu da her uzay yolculuğu için yeni bir roket -yani BÜYÜK bir maliyet- anlamına geliyor. Bu süreci değiştirmek için çabalayan iki büyük girişim var: (Amazon’un Kurucusu Jeff Bezos’un 200 yılında kurduğu girişimi) Blue Origin ve (Tesla’nın Kurusu Elon Musk’ın 2012’de kurduğu) SpaceX. Bu konudaki ilk Historic Rocket Landing Kasım ayının sonunda Blue Origin gerçekleştirmişti. Ezeli rakip Elon Musk önce Bezos’u tebrik etmiş ancak sonra ‘uzay denecek kadar yükselmediğini’ iddia ederek eleştirmişti. Musk’ın cevabı bu hafta geldi. O da aynen Bezos gibi müjdeyi önce Twitter hesabından verdi (Bezos da tebrikte gecikmedi). Aşağıda Musk’ın şirketi SpaceX’in bu hafta fırlattığı Falcon 9’un başarıyla inişinin videosunu izleyebilirsiniz (meraklısı için bu tarihi seyahatin Flickr albümü; hatta 45 dakikalık video kaydı da var).

• Mars’ta ilk insan yerleşimini inşa etmek üzere çalışmalarını sürdüren NASA 20 yıl sürmesini beklediği çabanın ortaya çıkaracağı sonuca yönelik bir kurgu video yayınladı. 2050 yılına uzanıyoruz…

• NASA ve Uluslararası Patates Merkezi (böyle bir kurum cidden var) tarafından yürütülen ortak bir projede Mars koşullarının yapay olarak canlandırıldığı bir ortamda patates yetiştirmenin yolları araştırılıyor. Peru’da yürütülen çalışmalar yüzde 95 karbondioksitten oluşan bir ortamda tarımın mümkün olup olmadığı da ortaya çıkacak. Çalışmanın sonuçları halen açlık içindeki 800 milyonun üstündeki dünya vatandaşı için de anlam taşıyacak.

• NASA’nın astronotlarını Uluslararası Uzay İstasyonu’na taşımak üzere açtığı 4,2 milyar dolarlık ihaleyi ikinci defa Boeing firması kazandı.

• 2013’te Chang’e-3 adlı proje kapsamında Ay’ın Kuzey bölgesine bir insansız araç indiren Çin Uzay Dairesi’nin yüzeydeki incelemeleri aralıksız devam ediyor. Bu hafta paylaşılan bilgiye göre uzaktan kumandalı araç keşif turu sırasında daha önceden bilinmeyen yeni bir Ay taşına rastladı. Bu keşif Ay’ın tarihine yönelik bilgilerimizi pekiştirecek.
• 2016’da Dubai’de 1 milyon dolar ödüllü bir insansız hava aracı yarışı gerçekleştirilecek: World Drone Prix.

• Michigan Üniversitesi bilimcileri ABD’de mahkeme duruşmalarında gerçekleştirilen video kayıt arşivini özel olarak geliştirdiği bir bilgisayar yazılımına izlettirerek yalan söyleyenleri algılama konusunda eğitti. Uygulamanın algoritması şimdiden yalancıları yüzde 75 tutarlılıkla ‘seziyor’. Bu oran insanlarda yüzde 50 oranında seyrediyor. Sonuçlara göre insanlar yalan söylerken çoğunlukla sinirli bir ifade takınıyor, soru soranlara doğrudan bakıyor, sözlerini iki eliyle yaptığı hareketlerle destekliyor, ‘eee’ tarzı cümle arası dolgu seslerini normalden daha çok kullanıyor ve kendini anlattığı olaydan uzaklaştırıyor.

• MIT Üniversitesi Bilgisayar Bilimi ve Yapay Zeka Laboratuvarı tarafından geliştirilen RF Capture adlı cihaz radyo frekansıyla yolladığı dalgalardan röntgen benzeri bedensel silüetleri algılayabiliyor. Üstelik bunu cep telefonlarımızın yaydığının sadece 10 binde biri oranında radyasyon ışımasıyla gerçekleştirebiliyor. Eski özetlerimizde yer verdiğimiz bu keşiften ortaya çıkan Emerald adlı girişim ilk cihazları 2017 yılında 300 dolardan satmaya başlayacağını duyurdu. Kullanım alanlarından birini aşağıda görebilirsiniz (yeni bir mahremiyet tartışması doğuracağını şimdilik göz ardı edelim).

• Brown Üniversitesi sıradan dijital kamera ve cep telefonlarını 3D tarayıcıya çevirebilen bir algoritma geliştirdi. Taubin adı verilen algoritma yapısal ışık tekniği kullanarak sıkıştırılmamış seri fotoğraf yakalama özelliğine sahip bütün cihazlarda kullanılabiliriyor.
• Oxford Üniversitesi hastaların enfeksiyonundan toplanan DNA örneğini analiz ederek antibiyotik başta olmak üzere ilaçlara yönelik direnci ölçen bir yazılım geliştirdi. Mykrobe Predictor adlı uygulama şu an 3 hastanede test ediliyor. Böylece zamanla evrim geçirerek tedaviye yönelik ilaçlara karşı direnç kazanan bakterilerin tespiti kolaylaşıyor. Dolayısıyla fayda etmeyecek (gereksiz) antibiyotik kullanımının da önüne geçilmiş oluyor. Uygulama herhangi bir dizüstü bilgisayarda dahi çalıştırılabiliyor ve kullanımı için özel bir eğitim gerektirmiyor.

• Columbia Üniversitesi mühendisleri kimyasal reaksiyonla enerji üreten biyolojik oluşuma bağlı bir çip geliştirdi. Böylece canlı ve makina birleşmesiyle çalışan ilk ara formlardan biri ‘yaratılmış’ oldu.
• ITIF, enformasyon teknolojileri ve inovasyon konularına odaklanmış bir vakıf. Son girişimlerinden biri 2015’te yapay zeka başta olmak üzere inovatif çalışmalara (kendi yorumuyla) sabote edici evhamlıları ödüllendirmek. Katil robotlardan yapay zekaya kadar geniş bir liste var. Koy verme, oy ver.
• Japonya’da bulunan RIKEN Biyoloji Merkezi ve Tokyo Tıp ve Diş Hekimliği Fakültesi’nden bir grup Bilimci fareler üstünde yürüttüğü bir deneyde ‘diş ekmeyi’ başardı. Böylece dişini kaybeden farelerde yeniden ‘diş üretmek’ mümkün hale geldi. Kullanılan teknikle 14 günde kayıp diş yeniden çıkıyor. Yeni bir devrin başlangıcı desek haksız olur muyuz?
• Yine Japonya’daki Kyoto Üniversitesi obeziteyle mücadele konusunda önemli bir bulguya ulaştı. Ama öncelikle şişmanlamanın mantığını hatırlayalım. Vücudumuz kullanmadığı ve yakamadığı fazla enerjiyi ileride duyabileceği ihtiyaca yönelik yağa çeviriyor. 2012 yılına kadar sadece iki tip yağ hücresi olduğu sanılıyordu. Obeziteye yol açan, daha kalıcı yağ depolayan beyaz yağ hücreleri ve sadece beden ısısını ayarlamak için yağ depolayan kahverengi yağ hücreleri. 2012’de bilimciler ‘bej’ ismiyle kodladığı üçüncü bir yağ hücresi keşfetti. Orta yaştan itibaren azalmaya başlayan bu tip yağ hücresine yönelik müdahaleler zayıflama yönelik çok daha etkili. Japonya’daki araştırma bu hücrelerin matematiğini değiştiren yepyeni bir bileşen keşfetti: balık yağı. Aynı çeşit ve oranda beslenen farelerin balık yağı alan kısmı almayanlara oranla yüzde 10 daha az yağlandı ve yüzde 25 daha az yağ depoladı.

• Teksas Üniversitesi daha da iddialı bir çıkış yaparak 5 sene içinde kişisel genetik verilerden yola çıkarak oluşturulacak özel diyet ve egzersiz programları sayesinde şu ana kadar görülmemiş başarı oranıyla kilo vermenin mümkün olacağını savunuyor. Ancak araştırma obeziteyi genetik olarak engellemenin şimdilik mümkün olmadığının altını çiziyor. Çünkü bu hastalıkla ilişkilendirilen genler birbiriyle ve diğer genlerle henüz çözülemeyen boyutta karmaşık ilişkilere ve etkilere sahip.
• Kanser hastalarının en yaygın tedavi metodlarından kemoterapi saçlar da dahil olmak üzere geniş ölçekte tüy dökülmesine yol açtığı için hastalarda psikolojik anlamda da olumsuz etki bırakıyor. FDA onaylı DigniCap adlı silikon tabanlı bere kemoterapinin bu yan etkisini ortadan kaldırıyor. Kullandığı teknik gayet basit: kemoterapi süresince saç derisini soğutuyor. Soğuma sonucunda daralan damarlar saç diplerine kemoterapinin kimyasallarını ulaştırmıyor. Bu da saç diplerinin direncini koruyarak kaybı önlüyor.

• Apple’ın akıllı saati Apple Watch kendine has bir şarj arabirimine sahip. Yepyeni bir aksesuar setinin doğumuna vesile olan bu ayrıntıya yönelik 4 özel yuvayı Macworld incelemiş.
• Sculpt Chisel sağlıklı yaşam tutkusunu teknolojiyle birleştiriyor. Telefonunuza yükleyeceğiniz uygulamasıyla iletişim kurabilen özel aksesuarı spor sırası ve sonrasında kaslarınızın durumunu anında ekranınıza yansıtıyor. Böylece belirli bir kas grubuna yönelik çalışmalarınızda daha hedefli ve verimli ilerleyebiliyorsunuz.

• Ridelogic motosiklet kullanıcıları için cep telefonu tabanlı bir kayıt ve muayene (daignostic) çözümü. Motosikletin motoruna yönelik erken teşhis, problemlere karşı uyarılara ek olarak herhangi bir kaza anında önceden belirlediğiniz kişilere önceden belirlediğiniz mesajları yollama gibi özelliklere sahip. Ekran olarak kullandığı cep telefonunuzu sarsıntıya dayanıklı, su geçirmez ve dokunmatik ekranlı kılıfında şarj etmeyi de ihmal etmiyor. Fiyatı 2016’da satışa sunulduğunda açıklanacak.
• Elektrikli otomotiv markası Tesla’nın Kurucusu Elon Musk bu hafta Fortune dergisine verdiği bir röportajda gerçek anlamda sürücüsüz araç teknolojisi için 2 yıla ihtiyaç duyduklarını söyledi (firma yakın zamanda bir internet güncellemesiyle mevcut araçlarına sürücüsüz hareket etme yeteneği kazandırmış ancak sürücülerin garip deneylerinden ötürü epey zorda kalmıştı). Musk “şu anda sürücüsüz araçlar için bütün parçalara sahibiz. Şimdiki mesele bu parçaları iyileştirmek, bir araya toplamak ve her ortamda çalışmasını sağlamak” şeklinde görüşlerini özetledi. BONUS BİLGİ: ABD Ulaştırma Bakanlığı’na bağlı Ulusal Otoyol Güvenliği Kurumu sürücüsüz araçlarla ilgili 5 seviyeli bir kategorizasyon yayınladı. 0 seviyesi mevcut standart araçları temsil ederken 4. seviye -Google’ın sürücüsüz araçları gibi- yol boyunca bütün işlemleri kendi başına gerçekleştiren araçlara karşılık geliyor. Yeni nesil araçlarda gördüğümüz şerit takibi, dinamik seyir kontrolü (adaptive cruise control) gibi özelliklere sahip araçlarsa 2. seviyeye denk geliyor. Gruplandırmanın ayrıntılarını aşağıdaki tablodan takip edebilirsiniz.

• Elektrikli araçların gelişimi teknoloji tutkunlarını heyecanlandırıyor ancak bir grup çok daha farklı bir gözle süreci takip ediyor: petrol ihracatçıları. OPEC şapkası altında birleşen ülkelerin öngörüsüne göre dünya enerjisindeki -petrolü de kapsayan- fosil yakıtların oranı 2040’ta dahi yüzde 78 seviyesinde kalacak. Bugün günlük 18 milyon varil olan ham petrol ihtiyacı aynı dönemde 110 milyon varile ulaşacak. OPEC’in elektrikli araçlara yönelik teşhisi şöyle: yakın dönemde pazar payında anlamlı oranlara ulaşmaları pek mümkün görünmüyor, çok pahalılar, menzilleri kısa ve piller zorlu hava şartlarında verimsiz / tehlikeli. Elbette bütün bu öngörüler pil teknolojisindeki beklenmedik bir yenilikle yerle bir olabilir. İngiliz The Telegraph gazetesi OPEC’in World Oil Outlook başlıklı 407 sayfalık raporunu önemli noktalarıyla özetlemiş. Meraklısı / ilgilisi kaçırmasın.
• Pacific Northwest Ulusal Laboratuvarı sürdürülebilir yapıdaki sentetik moleküller kullanarak çok daha düşük maliyetli ve yüksek verimli pil üretmeyi başardı. İcadın en önemli yanı teknolojinin bugünkü mevcut pillere entegre edilebiliyor oluşu.

• Fransa peynirle çalışan bir enerji santrali geliştirdi. Fransız Alpleri’ndeki santral 1.500 kişilik bir yerleşim biriminin ihtiyaç duyduğu enerjiyi üretebiliyor.
• Tek bir çip üstünde çalışan bilgisayarlar arasında Raspberry PI hatırı sayılır bir şöhret ve pazar payına sahip. Ancak arayışlar bitmiş değil. PINE A64 en yeni seçeneklerden biri. Bu hafta tanıtıma çıkan ve şimdiden büyük bir ilgi gören çip 64 bit altyapıda 4 çekirdekli 1,2GHz ARM işlemciye sahip. 2 USB ve bir adet 4K destekli HDMI çıkışı bulunuyor. En iddialı tarafıysa fiyatı: sadece 15 dolar. Android veya Linux çalıştırabiliyorsunuz. Klavye ve ekran bağladığınızda eksiksiz bir bilgisayara dönüşüyor. Televizyona bağlayarak bir medya oynatıcısına çevirmek mümkün.

https://www.youtube.com/watch?v=3CKO9kWLxS4

• Chip bir elektronik köpek. Gerçeğinden farkı tuvalet ve hareket ihtiyacı için dolaştırmak zorunda kalmamanız. Ama onun dışında gerçek bir köpeğin bütün huylarına sahip (gibi). Sahibini tanıyor, oyunlar oynuyor, komutlar öğreniyor ve etkileşime giriyor. Kendine özel bir topu bile var!

• 2013 yılında hayata geçen OpenEmu uygulaması MacOS X (Apple) kullanıcıları için bir oyun sistem emülatörü. Atari, Sega gibi geçmiş yılların bütün popüler oyun konsollarına ait oyunları oynayabilmenize olanak sağlayan uygulama tasarımıyla, arayüzüyle de oldukça dikkat çekmişti. Bu hafta güncellenen 2.0.1 sürümüyle Sony Playstation 1, PSP ve Nintendo 64 gibi 16 yeni platform daha eklendi.

• The Verge sitesi iPhone, iPad, Android, PS4, Xbox One, Wii U ve Windows 10 için en iyi oyun ve uygulamaları derlemiş (Mac platformu için Transmission, Evernote, 1password, Dropbox, Google Photos gibi kişisel favorilerime denk geldim. Epeydir kullanmakta tereddüt ettiğim Pixelmator ise aklımı çeldi. Pixlr ile idare edebiliyorum hala).

Mobil oyun tavsiyesi: Lumino City (https://t.co/zx3KtFTdXb). Üretim öyküsü de, kurgusu da ilgi çekici: https://t.co/o64cyrTiF4

— M. Serdar Kuzuloğlu (@mserdark) December 26, 2015

• Teleport VR cep telefonu merkezli çalışan bir sanal gerçeklik kamerası. Anılarınızı sonradan sanal gerçeklik kasklarıyla yeniden hatırlayabilmenizi sağlıyor. 99 dolar.

• Ünlü tasarım şirketi Frog, 2016 yılına damgasını vurması beklenen teknolojik başlıkları listeledi: Yapay zeka destekli sistemlerden sağlık onaylı video oyunlarına kadar geniş bir seçki.

• Softorino’nun dönüştürücü uygulaması dünyanın en büyük müzik klip arşivine sahip Youtube’dan istediğiniz videoyu bilgisayarınıza çekmenizi ve istediğiniz zaman reklamsız yeniden izleyebilmenizi sağlıyor. Hatta dilerseniz video olarak kaydetmek yerine MP3 olarak da indirmeniz mümkün. Yasal durumu biraz tartışmalı ama şimdilik kullanıma açık. Buyrun.

https://www.youtube.com/watch?v=_LiN_TpuYx4

• DİKKAT: Gelişmeler burada bitmiyor! Diğer kategori başlıklarına aşağıdaki menüden ulaşabilirsiniz.