Haftanın Özeti: 43

Bilim / Teknoloji / Yazılım / Donanım

• Macar Astronom Lajos Balazs ‘evrendeki en büyük şeyi’ keşfetti. Oluşum 7 milyar ışık yılı uzakta ve 5 milyar ışık yılı genişliğinde. 9 galaksiden yansıyan gama ışınları sayesinde keşfedilen bu dev kütle ne yazık ki dünyadan gözlemlenemiyor. Eğer bu mümkün olsaydı gökyüzünde dolunayın 70 katı büyüklüğünde bir alanı kaplayacaktı.

• Mısır mitolojisinde ‘Bilgeliğin Tanrısı’ Thoth‘u kendine marka edinen Kanadalı bir şirket uzaya araç ve insan yollamak için bugün kullandığımız yöntemlerden yüzde 30 daha düşük maliyetli uzay asansörü fikrinin patentini aldı. Üretimi 10 yıl sürecek asansörün 5 milyar dolara mal olması bekleniyor (Böylece ünlü Bilim-kurgu Yazarı Arthur C. Clarke’ın bir kehaneti daha gerçeğe dönüşmüş oldu).

• Hazır bahsetmişken; Taschen tarafından sadece bin 500 adet basılan ve her biri 1.000 dolara satılan (ve anında tükenen) Arthur C. Clarke (+Stanley Kubrick katkılı) imzalı bir başka başyapıt olan 2001: Bir Uzay Efsanesi’nin hikayesini anlatıyor. Bu kitaptan yola çıkan WIRED dergisi eserin gelecek öngörüleri adına şaşılacak oranda tutarlı olduğuna dikkat çekmiş (keşke geleceği görmek onu değiştirebilmek anlamına gelseydi).

• Clayton Anderson, dünyanın 400 kilometre tepesindeki yörüngesinde dönüp duran Uluslararası Uzay İstasyonu sakinlerinden. Onu diğer maliklerden ayıran özelliği astronot olmadan önce NASA tarafından tam 14 defa reddedilmiş olması. İbret verici bu hırsın detaylarını Popular Mechanics incelemiş.

• 40 yıldır insanlarla içiçe yaşayan Koko adlı goril erken dönem konuşma yeteneği kazandı. Her gün Psikolog Penny Patterson ve Biyolog Ron Cohn ile seanslara giren Koko öksürüyor, mendille burnunu temizliyor ve enstruman çalabiliyor. Eğer konuşmayı başarabilirse insana has en önemli özelliği elimizden almış olacak. Devamını şimdilik hayal etmek istemiyorum.

• Leeds Üniversitesi’nden bir başka çalışma grubu ise kobay farelerinin tek bir geniyle oynayarak beyin kapasitesinde dramatik bir artış sağladı. İnsanlarda da bulunan PDE4B enzimine yönelik müdahale sonucunda deney faresi diğer fareleri tanıma, geçmişi hatırlama, anksiyeteden uzaklaşma ve algı yeteneğinin artması gibi sonuçlar sergiledi. Ayrıca gözlemlenen aydınlığa alışma ve kedi kokusundan daha az korkma gibi davranışların ne kadar akıllıca olduğu tartışılır fakat bu çalışmanın özellikle insanlarda bellek kaybına yol açan Alzheimer başta olmak üzere şizofreni gibi bir dizi hastalığıyla mücadele konusunda çok işe yarayacağı düşünülüyor.
• Güney Amerika’da, Venezüella dağlarında ‘keşfedilen’ Yanomami Amerindians kabilesi antibiyotikler üstüne çalışan bilimciler için hazineye denk. Çünkü tarihi 11 bin yıl geçmişe dayanan bu kabile üyeleri başka kabilelerle hiç karışmamış ve şu ana kadar hiçbir antibiyotik tedavisi geçirmemiş. Antibiyotiklere doğal dirençli bedenleri şu ana kadar hastalıklara sadece topraktan aldığı bakterilerle karşı koymuş. Kabilenin genleri yeni nesil antibiyotikler için yol gösterici olacak.

• Antibiyotik demişken; at dışkısında büyüyen bir mantardan elde edilen antibiyotik bakterilerle mücadelede yeni bir bileşen olarak umut verdi.
• Duke Üniversitesi’nden bir grup bilimci ortamdaki gürültüyü filtre edebilen bir algılayıcı geliştirdi. Bal peteği ile türbin benzeri bir tasarıma sahip cihaz tamamen plastikten oluşuyor ve hiçbir elektronik bileşen içermiyor.
• IBM’in TrueNorth kodlu çipi yapay zeka için geliştirilmiş; bu yüzden mimarisinde beyinden ilham alıyor. 5 milyar 400 milyon transistöre ek olarak taşıdığı 48 milyon yapay sinir hücresiyle bir kemirgenin beynine kapasiteye sahip. Böyle düşününce heyecan verici görünmese de cep telefonlarımızı ve onlarla yapabildiklerimizi kökten değiştirmeyi hedefliyor. Üstelik teknik anlamda yanına bile yaklaşamayan rakiplerinden çok daha az enerjiye ihtiyaç duyuyor. Öğrenen, akıl yürüten ve inisiyatif alan bir taşınabilir yardımcı çok uzak olmayabilir. Daha zeki bir Siri ya da Cortana acaba Her filmini gerçeğe dönüştürebilir mi dersiniz?

• Yale Üniversitesi’nden Donya Quick tarafından geliştirilen yapay zeka yazılımı Kulitta klasik müzik eserleri besteliyor. Bu konuda o kadar başarılı ki dinleyenler parçanın insan mı yazılım tarafından mı bestelendiğini ayırd edemiyor. İsmini Hitit mitolojisindeki kadın müzisyenden alan Kulitta’nın bir diğer becerisi ise daha önce kimse tarafından duyulmamış seslerden oluşan eserler ortaya çıkarabilmesi.

• İsrail intihar saldırısı düzenleyebilen bir insansız hava aracı (drone) üretti. Silah Azerbaycan, Almanya ve Hindistan ordularında kullanılacak. Kamikaze’nin modern bir yorumu da denebilir. Teknolojinin hala en çok insan öldürmede işe yarıyor oluşu biz insanların en büyük ayıbı.

• Boeing ise bu hafta ihtiyaç duyduğu anda dalarak denizaltında gidebilen insansız hava araçları için patent aldı.
• IDC Türkiye verilerine göre Türkiye PC pazarı geçen çeyreğe kıyasla yüzde 41.4 düşüşle 356 bin 740 adet olarak gerçekleşti. Yıl bazındaki düşüş yüzde 41.6.
• Sürücüsüz araçlar karada epey yol arşınladı ama engin denizler hala onlardan mahrum. ASV Unmanned Marine Systems tarafından geliştirilen C-Enduro adlı katamaran bu alandaki erken örneklerden birisi olmaya aday. Güneş enerjisi, dizel motor ve rüzgar türbini karışımı bir sisteme sahip 350 kiloluk araç ilk seferini İngiltere açıklarında gerçekleştirmeye başladı.

• Ben bilgisayar dünyasına ilk ‘gerçek’ adımımı bir Sinclair ZX Spectrum ile attım (Aletin toplam belleği 16 kilobayttı. Fikir vermesi açısından aşağıdaki resmin dosya boyutu 161 kilobayt). İnanması zor ama bugünün teknolojisiyle kıyaslanınca çok gariban görünen o platformda 15 bin oyun bulunuyordu. Bir site aralarındaki en ölümsüz olanları sıralamış. Benim gibi nostalji yaşamak isteyenler için paylaşmak istedim.

• Oyun demişken; Japonya’nın Hiroshima şehrinde 6 katlı bir oyun salonu olduğunu biliyor muydunuz? İsmi Taito Station. Analog eğlencenin belleği adeta.

• Neredeyse her hafta sürücüsüz ya da otonom araçlarla ilgili bir gelişmeye yer veriyorum. Hepsini incelerken aklıma sizinle aynı soru geliyor: Türkiye’de mümkün mü? (yollarımızda çoğu zaman şerit bile yokken mesela). Ama gelişmiş ülkelerin de sorunları yok değil. Bu hafta tam da bu konuda güzel sorular içeren bir yazıya denk geldim. Evet, otobanda dur-kalk trafikte ilerlemek sürücüsüz araç için çocuk oyuncağı. Peki ya iki yana araç park etmiş bir yolda kalan tek şeritte tam karşıdan gelen araçla karşılaştığında ne yapacak? Bu iş zor; çok zor Yonca.

Dünyanın en tehlikeli yollarını derleyen Dangerous Roads sitesinin Türkiye kategorisi. Aklımızda olsun: http://t.co/gX1hGYhsbr

— M. Serdar Kuzuloğlu (@mserdark) August 17, 2015

• Giyilebilir cihazlar çoğu kişi için akıllı saatlerden ibaret ancak bu kategorinin en büyük hedef kitlesi aslında yaşlılar. Uzaktan sağlık denetimi ve erken teşhis / tedavi amacı taşıyan cihazlara 2 yeni örnek Japon Toshiba’dan geldi. Silmee adlı kategoriye ait W20 ve W21 kodlu ürünler sahibine ait neredeyse bütün verileri kaydedip cep telefonu üstünden doktoruna yolluyor. Öncelikli pazar 10 yıl içinde nüfusunun yüzde 30’u 65 yaş üstünde olacağı –anavatan– Japonya.

• Google, Nexus telefon serisine 2 yeni seçenek daha eklemeye hazırlanıyor. İlk sızıntı Endonezya’dan geldi. Devamını ‘Bay Android’ getirdi. Söylentilere göre cihaz 5,2 inç ekranlı, arka yüzeyde parmak izi okuyucu ve çift LED flaşlı yapıya sahip olacak.

Apparently this is the new Nexus. Looks fine from this angle. Give us more, Mr Blurricam! pic.twitter.com/qmmvDDCZyY

— Marques Brownlee (@MKBHD) August 17, 2015

• Google’ın Project Ara kod adıyla yürüttüğü cep telefonu girişimi mobil cihaz pazarını kökten değiştirmek istiyor. Bunu da şimdiki gibi yeni özellikler uğruna telefonu toptan değiştirmek yerine modüler olarak parça değişimi yapabileceğimiz bir platformla gerçekleştiriyor. Daha yüksek çözünürlüklü bir ekran mı istiyorsunuz? Sadece ekranı değiştireceksiniz. Daha fazla belleğe mi ihtiyaç var? Bellek modülünü yükseltmeniz yeterli. Yalnız uzun süredir üstünde çalışılan (ve 2 ayrı özette değindiğim) bu girişim ne yazık ki bu sene de hayata geçemeyecek gibi görünüyor. Geliştirici ekibin son Twitter paylaşımı piyasaya çıkış için 2016 senesini işaret ediyor.

• 2013 yılında Google’ın sıradışı projelerinin çatı şirketi Google X tarafından satın alınan Boston Dynamics, robotik biliminin özel sektörde ulaştığı en uç noktayı temsil ediyor. Bu şirket tarafından geliştirilen insansı robot Atlas‘ı Dünya Halleri’nin takipçileri hatırlayacaklardır. 1 metre 90 santimlik bedeniyle iri yarı bir insan görünümündeki robot bu hafta ilk defa açık sahada denendi. Ormanda gerçekleşen tatbikatta Atlas şaşırtıcı derecede başarılı bir performans sergiledi.

https://www.youtube.com/watch?v=NwrjAa1SgjQ

• Google cephesinden iki gelişme daha: işletmelere özel yeni Chrome işletim sistemi kendini gösterdi ve yeni Android sürümünün (6.0) kod adı belli oldu: Marshmallow.
• Elinde ne var ne yok duyurmak için bu haftayı bekleyen Google ayrıca Hub adını verdiği bir kablosuz internet dağıtıcısını (router) tanıttı. Dikkat çeken özellikleri arasında sesli kontrol edilebilmesi ve kolay kullanımlı, görselleştirilmiş yönetim arayüzü bulunuyor. Mavi ve siyah renklere sahip ve 200 dolar.

• Robotik teknolojisine paralel ilerleyen alanlardan biri de harici omurga / iskelet olarak çevirebileceğimiz ‘exoskeleton’lar. Sağlıklı insanı daha da güçlendirmek kadar hareket etme yeteneğini yitirmiş kişileri yeniden yaşama kazandırmak gibi yetenekleri de var. Bu hafta Koreli ve Alman bir grup bilimci beyin dalgalarıyla yönetebilen bir exoskeleton tanıttı. Sağlıktan savunmaya pek çok şeyi değiştirebilirecek bir adım.

• Türkiye’nin de gündemini meşgul eden 5G henüz teorik bir teknoloji. Pratikte kullanıma girmiş değil. Ama sektör uzmanlarının heves ve hayalleri her zamanki gibi iştah kabartıcı. 10gbps hızında (4G’den 40 kat hızlı) internet erişiminin işletmelerden şehir hizmetlerine kadar her şeyi değiştirmesi bekleniyor. Şeylerin internetinin (Internet of Things / IoT) hayatımıza sokacağı ve ‘birbiriyle iletişime mecbur kılacağı’ milyarlarca yeni cihaz için anlamını da tahmin etmek güç değil. Devamını Hossein Moiin yazmış.
• The Flock adlı bilgisayar oyunu meraklıları tarafından yıllardır hasretle bekleniyordu. Bu hafta piyasaya sürülen oyunun kendine has ilginç bir esprisi var. Oyun içindeki karakterler 215 milyon 358 bin 979 defa ölürse kimse oyunun yeni kopyasını satın alamayacak. Kalan oyuncular da ölünce oyun kendisini tüketmiş olacak. Enteresan.

• Scientific American dergisi kalori değerlerinin ve hesaplarının külliyen palavra olduğunu iddia ediyor.
• ABD’de kadınlara özel ‘Viagra etkisi’ yapan ilaç onay alarak piyasaya çıkış için son virajı da geride bırakmış oldu. Erkeklere yönelik benzerlerinin aksine Addyi adlı bu ilaç cinsel organa değil doğrudan beyne etki ederek cinsel arzunun yükselmesini sağlıyor.
• Geçen yıl telefon pillerini 30 saniyede şarj edebilen teknolojisiyle gündeme gelen İsrailli StoreDot gözünü şimdi de saatler süren şarj süresiyle sahiplerini üzen elektrikli araçlara çevirdi. Hedef 5 dakikada dolumu tamamlayabilmek. Bunun için araçlarda şirketin patentli FlashBattery teknolojisinin kullanılması gerekiyor. Firmanın 7 bin hücreli pilleri 480 kilometre menzil sunuyor.

• Yakın geçmişe kadar savaş uçağı pilotlarının hedeflerinden gözünü kaçırmadan göstergelere hakim olabilmesi için kullanılan Head-up Display (HUD) teknolojisi bir süredir araç içi navigasyon sistemlerinin yeni rekabet alanına dönüştü. Bu konudaki en ekonomik çözümlerden biri cep telefonunu cama yansıtmak. Ama özel bir sistem tercih edenler için yaratıcı seçeneklerden biri de bu hafta fon toplamaya başladı. Exploride adlı ürün hem araç içi eğlence sisteminizi yönetmenizi hem de rotanızı takip etmenizi sağlıyor. Ek uygulamalarla yetenekleri arttırılabiliyor.

https://www.youtube.com/watch?v=id7OmL3T7T4

• MIT Tech Review’ın 35 yaşından küçük 35 inovatör listesine bu yıl 3 Türk girdi: Canan Dağdeviren, Gözde Durmuş ve Duygu Kayaman. Tebrikler!