Vatandaşlık maaşı çözüm mü? Sorun mu?

Toplumsal refah ve sosyal devlet konularında diğer kuzey Avrupa ülkeleri ile birlikte öncü konumunda bulunan Finlandiya, bir süredir gündemi meşgul eden vatandaşlık maaşı konusunu test etmeye karar vermişti. Otomasyonla birlikte işini kaybedecek milyonlarca insana alternatif bir çözüm olarak görülen vatandaşlık maaşının nasıl uygulanabileceği ya da uygulanırsa sonuçlarının ne olacağı henüz bilinmiyor. Bunu test etmek için 2 bin işsiz vatandaşına 2 yıl boyunca ayda 560 Avro (yaklaşık 2 bin 200 lira) vermeyi kararlaştıran Finlandiya, bu alanda tüm dünya için bir örnek yaratmak istiyor. Ancak bu durumdan memnun olmayanlar da oldukça fazla.

Sendika memnun değil

Finlandiya’nın en büyük işçi sendikası SAK bu yöntemin işe yaramaz olduğunu ve ekonomik olmadığını savunuyor. Sendika ayrıca vatandaşlık maaşının insanları daha az çalışmak için teşvik ettiği görüşünde. SAK Ekonomi Müdürü Ilkka Kaukoranta, “Bu uygulamanın, sosyal politikayı yanlış bir yöne çektiğini düşünüyoruz.” diyor.

Yaklaşık 1 milyon üyesi bulunan sendika, uygulamanın işsizliği ve tembelliği tetikleyeceğini iddia ediyor. Öte yandan, sendikanın vatandaşlık maaşıyla birlikte üye ve güç kaybedeceği gerekçesiyle bu uygulamaya karşı çıktığını iddia edenler de bulunuyor.

İlk olarak 1960’larda ortaya atılan vatandaşlık maaşı uygulaması şimdiye dek geniş ölçekte denenmedi. Finlandiya’nın 2 bin vatandaşına, kısıtlı bir süre için sunduğu bu imkan, belki kapsamlı bir bilgi edinmek adına yeterli olmayabilir. Uygulamada vatandaşlara maaş verilmesi için hiçbir koşul aranmaması da bir başka eleştiri konusu. Pilot uygulamadaki 2 bin vatandaş, iş bulsa bile vatandaşlık maaşı kesilmeyecek.

“Temel ihtiyaçlar karşılanmalı”

Temel Gelir Dünya Ağı adlı organizasyonun kurucularından Londra Üniversitesi Profesörü Guy Standing, insanların temel güvenlikleri sağlanmadığı sürece mantıklı olabilmelerinin mümkün olmadığını savunarak vatandaşlık maaşını destekliyor.

Sendika ise bu sistemin doğum yapan kadınların daha uzun süre iş gücünden uzak kalmak istemesine ya da emekliliği yaklaşan insanların çalışmaktan vazgeçmesine yol açarak iş gücünü azaltacağını düşünüyor. Ayrıca vatandaşlık maaşı alan kişilerin, hoş olmayan işleri yapmaktan kaçınacağı ve bazı işleri yapacak kimsenin bulunamayacağı belirtiliyor. Kaukoranta şu anda ülkede denenen sistemin geniş çapta uygulanamayacak kadar pahalı olduğunu ve bütçe açığını yüzde 5 oranında artıracağını ifade ediyor.

Sonuçlar 2018 sonunda açıklanacak

İki yıllık deneme süresi sonlanana kadar uygulamanın etkilerine dair herhangi bir sonuç yayınlanmayacağı belirtiliyor. Uygulamada yer alan Mira Jaskari adlı 34 yaşındaki işsiz vatandaş, şimdiye dek yarı zamanlı işlerin geliri yetersiz geldiği için bu işleri tercih etmediğini ancak vatandaşlık maaşıyla birlikte, yarı zamanlı bir işte çalışmaya başlayabileceğini söylüyor. Jaskari’nin ve diğer katılımcıların iş gücüne ne kadar katılacağı ve bu uygulamanın tam olarak ne gibi etkiler yaratacağı 2018’in Aralık ayından önce bilinemeyecek.

Kaynak: Bloomberg