Sadece insanlarda görülen yeni bir beyin hücresi bulundu

İnsanları hayvanlardan ayıran şeyin ne olduğu yüzyıllardır tartışılıyor. Baş parmaklarımızı etkili bir şekilde kullanabilmemiz ve dil sayesinde bilgi aktarabilmemiz bizi çoğu hayvandan ayıran önemli özellikler. Ayrıca ‘İnsan düşünen hayvandır’ gibi bir yaklaşım da söz konusu ancak diğer hayvanların da bizim gibi beyinleri olduğunu ve bu organı etkili şekilde kullandıklarını biliyoruz. Bilimciler insan beynini diğer canlıların beyninden farklı kılan özellikleri araştırırken, daha önce başka bir canlıda görülmeyen bir hücre keşfetti. Bu keşif insanları hayvanlarda ayıran özelliği bulmamıza yardımcı olabilir.

Yeni hücre, uluslararası bir araştırma ekibi tarafından, ölümü gerçekleşmiş beyin dokusu örneklerinde, korteksin üst tabakasında keşfedildi. Beynin bu bölgesinin insan bilinci ve diğer yüksek fonksiyonlardan sorumlu olduğu biliniyor.

Kuşburnuya benziyor

Şekli sebebiyle ‘kuşburnu nöronları’ olarak adlandırılan bu nöronların merkezinin etrafında sıkı bir sinir lifi ağı bulunuyor. Ekip bu nöron yapısının laboratuvarda incelenen herhangi bir hayvanda daha önce görülmediğini söylüyor. Ayrıca diğer beyin hücrelerinde kullanıldığı görülmeyen genlerin de kuşburnu hücrelerinde aktif olduğu tespit edildi.

Bu eşsiz genetik imza, kuşburnu hücrelerini korteksin diğer bölgelerindeki sinir hücreleri ile bağlayarak sinapslar (hücreler arası bilgi aktarımı sağlanan köprüler) oluşturuyor. Kuşburnu hücrelerinin özel görünümü ve sinaps oluşum sürecini başlatma yöntemleri sebebiyle bilimciler bu hücreleri ‘engelleyici hücreler’ olarak sınıflandırıyor. Bu tarz hücreler, daha kolay harekete geçen diğer sinir hücrelerini frenlemeleriyle biliniyor. Bu işlem için engelleyici hücreler gama-aminobutirik asit adı verilen sinir taşıyıcıyı üretiyor ve komşu hücrelere bu maddeyi vererek uyarılabilirliklerini azaltıyor.

Kuşburnu hücrelerin en ilginç yanı ise diğer hücrelerle bağlantı kurma şekilleri. Sadece belirli bir bölümden bağlantı kurmaları, bu hücrelerin bilgi aktarımı ve uyarılabilirliği azaltma gibi görevleri tamamen farklı bir biçimde gerçekleştirdiği anlamına geliyor. Ancak bu alanda detayları ortaya çıkarmak için daha fazla çalışma yapmak gerekiyor.

Laboratuvar çalışmalarının güvenilirliğini azaltabilir

Kuşburnu hücreleri sadece insanlarda, primatlarda ve diğer büyük hayvanlarda bulunduğu düşünülen az miktarda nörona bağlanıyor. Bu durumun bir diğer örneği ise iğsi hücreler. von Economo nöronu olarak da bilinen iğsi hücreler, bulundukları canlılarda toplumsal farkındalık alanında rol almaları ile biliniyor. Bilimciler bu hücreleri insan evrimini daha iyi anlayabilmek için inceliyor.

Kuşburnu hücreleri gibi iğsi hücrelerin de kendilerine has şekilleri bulunuyor ve bu hücreler de kemirgenlerin beyninde yer almıyor. İlginç bir şekilde iğsi hücreler sadece insanlarda değil, diğer büyük beyinli sosyal hayvanlarda da bulunuyor. Bu sebeple bu hücreler insanları diğer canlılardan farklı kılan şeyin ne olduğunu belirleme konusunda bize çok fazla yardımcı olamıyor. Kuşburnu hücrelerinin de diğer canlılarda bulunup bulunmadığı konusunda net bir şey söylemek henüz mümkün değil. Araştırmacılar sadece kemirgenleri ve diğer laboratuvar hayvanlarının beyinlerini inceledi.

Laboratuvarda kullanılan hayvanların beyniyle insan beyni arasında farklar keşfetmek, araştırmaların geçerliliği açısından olumsuz bir durum. Çünkü fare beyni ile insan beyninin fiziksel açıdan farklı olduğunun anlaşılması, bu hayvanlar üzerinde yapılan testlerin insanlar açısından geçerliliğini azaltıyor.

İnsanı insan yapan hücre bu mu?

Macaristan Szeged Üniversitesinden Sinirbilimci Gábor Tamás “Çoğu organımız bir hayvan model içinde modellenebilir ancak bizi hayvanlardan ayıran şey beynimizin kapasitesi ve üretimi. Bizi insan yapan şey bu. Bu yüzden insanlığı başka bir hayvan sisteminde modellemek çok zor.” şeklinde konuştu.

Aynı yaklaşımla, insan beynine özgü hücreler, nöropsikiyatrik bozuklukların gelişimi konusunda bize daha önce ulaşamadığımız bilgiler sunabilir. Bilimciler kuşburnu hücreleri beynin diğer bölgelerinde aramaya ve beyin hastalıkları bulunan organ bağışçılarının ölüm sonrası beyin örneklerinde bu hücreleri incelemeye devam edecek. Böylece beyin hastalıkları sebebiyle bu hücrelerde bir değişiklik olup olmadığına ve insanları insan yapma konusunda bu hücrelerin rolüne dair bilgi edinilmesi amaçlanıyor.

Kaynak: New Atlas