Event Horizon Teleskobu bir kara delik görüntüledi

Event Horizon Teleskobu'nu kullanan bilimciler, M87 galaksisinin merkezindeki kara deliğin fotoğrafını çekti.

Haber Özeti

Tam Sürüm

Kara delikler evrendeki en gizemli ve ilgi çekici nesnelerden biri. Birçok bilimcinin ilgisini çeken ve bilim kurgu eserlerine ilham kaynağı olan bu yapılar hakkında onlarca yıldır süren araştırmanın ardından bir çok bilgi elde ettik ama bugüne kadar herhangi bir kara deliğin fotoğrafını çekme imkanımız olmamıştı.

Event Horizon Teleskobu‘nu kullanan bilimciler, M87 galaksisinin merkezindeki kara deliğin fotoğrafını çekebildiklerini açıkladı. Fotoğraf bugün ilk kez TSİ 16:00’da dünyayla paylaşılacak. Canlı yayını buradan izleyebilirsiniz:

Şimdiye kadar elimizde sadece çizimler vardı

Geçmişte farklı yöntemlerle kara deliklerin yapıları incelenmiş ve elde edilen veriler ışığında, sanatçıların yardımıyla kara delik illüstrasyonları hazırlanmıştı. Bu çizimler bilimsel bilgiler açısından doğru olsa da kara deliklerin birebir görüntüsü değildi. Bu durum, bir hortum sırasında rüzgar hızını ve hortumun dönüşünü ölçerek bu bilgiler ışığında bir çizim hazırlamaya benziyor. Kara deliğin fotoğrafının çekilmesi ise aynı hortumun bir uydu kamerası ile fotoğraflanması gibi düşünülebilir.

Fotoğraf kelimesi foto(ışık) ve graf(yazmak) kelimelerinin birleşimiyle oluşuyor ve ışıkla yazmak anlamına geliyor. Ama kara delikler çevrelerindeki ışık dahil her şeyi içine çektiği için fotoğrafta asıl göreceğimiz şey büyük ihtimalle kara deliğin sınırlarındaki ışıklar ve ortada bulunan bir karanlık nokta olacak.

EHT aslında bir teleskoplar ağı

Bir kara deliğin görüntüsünü alabilmek için büyük bir koordinasyon gerekiyor. EHT aslında tek bir teleskop değil, dünyanın dört bir yanına yerleştirilmiş küresel radyo teleskoplarını, Çok Uzun Tabanlı Girişimölçer (VLBI) merkezlerinden gelen verilerle birleştiren geniş bir ağ. Böylece Dünya boyutunda bir teleskop oluşturulmuş oluyor. Farklı noktalardaki teleskopların sinyalleri bir araya getirilerek güçleri artırılıyor.

EHT’nin bir sonraki hedefi olan Samanyolu galaksisinin merkezindeki Sagittarius A, Güneş’ten 4 milyon kat daha büyük ama bizden 26 bin ışık yılı uzaklıkta. Bu uzaklık bizi kara deliklerin yok edici etkilerinden koruyor ama fotoğrafın çekilmesini de güçleştiriyor. Dünya’dan Sagittarius A’nın fotoğrafını çekmeye çalışmak, Hindistan’daki bir golf topunun üzerindeki girintilerin fotoğrafını Türkiye’den çekmeye çalışmaya benziyor.

EHT gözlemevleri Şili, Hawaii, ABD, Meksika, İspanya ve Güney Kutbu gibi birçok farklı yerde bulunuyor ve bunların hepsi birbiri ile iş zamanlı veri toplayabilecek şekilde ayarlandı. Toplanan veriler bir süper bilgisayar tarafından işleniyor. Bu da Sagittarius A’nın fotoğrafını çekebilmemize imkan tanıyor.

Bu merkezlerden toplanan veriler öyle büyük ki, verileri internet üzerinden göndermeye çalışmaktansa fiziksel bir hard diske aktarıp bu hard diski verilerin işleneceği merkeze götürmek daha kolay. Araştırmacılar da fotoğrafı oluşturabilmek için bu yöntemi uyguladı. 2017’de toplanan veriler tek bir merkezde toplandı ve süper bilgisayarın bu verileri işlemesi beklendi. Tüm çalışma ancak 2019’da sonlandı.

Einstein haklı mıydı?

Albert Einstein, kütle çekiminin uzay-zamanın etrafını sarabileceğini düşünüyordu. Kara deliğin fotoğrafı Einstein’ın bu teorisinin doğrulanmasını sağlayabilir. Ya da fotoğrafın teoriyle uyumsuz olduğu ortaya çıkarsa evren hakkında bildiğimizi düşündüğümüz birçok şeyi yeniden düşünmemiz gerekebilir. Yani insanlık olarak içinde yaşadığımız evrene dair bilgilerimizin güvenilirliği bu fotoğrafa bağlı.

Einstein’ın teorisinin doğru olduğuna inanmak için elimizde bir çok neden var. İncelediğimiz yıldızlar ve galaksiler teoriyle uyumlu şekilde hareket ediyor. Ama kuantum mekanikleri devreye girdiğinde Einstein’ın kütle çekim teorisi ile uyumsuzluklar ortaya çıkıyor. Kara deliklerin merkezinde bulunduğu varsayılan tekillik de benzer garipliklere yol açabilir. Bu da daha önce keşfetmediğimiz güçlerin izlerini ilk kez görmemiz anlamına gelebilir.

Kara deliğin ötesinde ne var?

Kara deliklerin içine çekilen nesnelere ne olduğuna dair de hiçbir fikrimiz yok. Diğer tarafta bir ‘beyaz delik’ mi var? Kara delikler evrenin bir noktasından başka bir noktasına ulaşabileceğimiz solucan deliklerinin girişi mi? Belki de bu delikler bizimki kadar büyük başka evrenlere geçişi sağlıyor.

Bu fikirlerin her biri şu anda kulağa çok garip geliyor ancak kara delikler hakkında daha fazla bilgi edindikçe hangilerinin mümkün olduğunu hangilerinin sadece bir fikirden ibaret olduğunu daha iyi anlayacağız. Bugün yayınlanacak fotoğraf da kara delikler konusundaki anlayışımızın artması için ilk basamak olacak.

Kaynak: CNET

Düzeltme: Bu haberin önceki versiyonunda bugün açıklanacak fotoğrafın Samanyolu’nun merkezindeki Sagittarius A adlı kara deliğe ait olduğu ifade edilmişti. EHT ekibi bu kara deliği de görüntüleme çalışmaları yürütüyor ancak bugün yayınlanan fotoğraf M87 galaksisinin merkezindeki kara deliğe aitti.

Kara delikler evrendeki en gizemli ve ilgi çekici nesnelerden biri. Birçok bilimcinin ilgisini çeken ve bilim kurgu eserlerine ilham kaynağı olan bu yapılar hakkında onlarca yıldır süren araştırmanın ardından bir çok bilgi elde ettik ama bugüne kadar herhangi bir kara deliğin fotoğrafını çekme imkanımız olmamıştı. Event Horizon Teleskobu'nu kullanan bilimciler, M87 galaksisinin merkezindeki kara deliğin fotoğrafını çektiğini açıkladı. Fotoğraf bugün ilk kez TSİ 16:00'da dünyayla paylaşılacak. Bu fotoğraf kara deliklere dair mevcut bilgimize yeni bir bakış açısı ekleyerek evreni anlamlandırmamıza yardımcı olabilir.

3 Yorum

  • “Dünya’dan Sagittarius A’nın fotoğrafını çekmeye çalışmak, Hindistan’daki bir golf topunun üzerindeki girintilerin fotoğrafını Türkiye’den çekmeye çalışmaya benziyor.”
    Uzayla ilgili açıklamaların bu şekilde somutlaştırılması durumun daha anlaşılır olmasını sağlıyor. Yoksa bilmem kaç bin ışık yılı uzaklık, bilmem kaç milyon km hız gibi ifadeler çok soyut ve yavan kalıyor. Teşekkürler.

Yorum yazmak için tıklayın

Yorumunuz:

e-Bülten Aboneliği