Yaşlanmayan fareler bilimcilere yol gösteriyor

Çıplak kör fareler diğer memelilerden farklı olarak yaşlanmanın etkilerine engel olabiliyor. Bu özellik, yaşlanmayı engelleme çalışmaları için faydalı olabilir.

Gompertz büyüme modeline göre bir memeli yaşlandıkça ölme ihtimali artar. Bu, yaşamın kurallarından biri. Ancak çıplak kör farelerin bu kuraldan çok da etkilenmediği belirlendi. Calico Laboratuvarları‘nda, yaşlanmanın gizemini çözme amacıyla yapılan araştırmaya göre bu tüysüz kemirgenler için yaşlanmak, ölüme yaklaşmak anlamına gelmiyor.

Çıplak kör fareler oldukça çirkin yaratıklar ancak yaşlanmaya çözüm bulmak istiyorsak bu canlıların alışılmadık derecede uzun ömürlerini ve onları bazı konularda yenilmez yapan özelliklerini incelememiz gerekiyor. Çoğu memelinin aksine, çıplak kör fareler acıyı bizim hissettiğimiz gibi hissetmiyor. Ayrıca incelenen yüzlerce fareden sadece birkaç tanesinde kanser gelişebildiği görüldü. Hiçbir yan etki olmadan 18 dakika boyunca nefeslerini tutabilmeleri de bir başka ilginç özellikleri.

Doğada yaşam zor

Ne var ki bu özellikler, çıplak kör farelerin ölümsüzlüğün sırrını taşıdıkları anlamına gelmiyor. Washington Üniversitesi Biyoloji Bölümü Profesörü Stan Braude, vahşi yaşamda çoğu çıplak kör farenin çok gençken öldüğünü söylüyor. Yaşamın zorlu şartları ve doğal avcılar, bu canlıların sahip oldukları özellikleri uzun süre kullanmalarına fırsat vermiyor. Ancak hayatlarının başındaki zorlu dönemi atlatan çıplak kör fareler, yaşlanmanın etkilerini azaltan özellikleri sayesinde uzun bir yaşam sürebiliyor. Laboratuvar araştırmalarında da zorlu doğa şartlarına maruz kalmayan çıplak kör farelerin de uzun süre yaşadığı görüldü.

Ancak hayatta kalma oranı ve uzun yaşam, sadece çıplak kör farelerde görülen özellikler değil. Braude deniz kaplumbağaları ve meşe ağaçları gibi canlıların da çok uzun yaşadığının altını çiziyor. Fareler ise doğada ya da laboratuvar ortamında 3 yıldan daha fazla yaşamıyor. Korunaklı bir ortamda olmaları, farelerin yaşlanıp ölmelerini engellemiyor.

Gençliğin sırrı: telomerin yenilenmesi

Peki neden deniz kaplumbağaları yerine çıplak kör fareler üzerinde araştırma yapılıyor? Neden Google’ın çatı şirketi Alphabet bu kemirgeni araştırmak için Calico’ya milyonlarca Dolar yatırıyor? Braude bu soruların yanıtının ‘telomer‘ adlı bir yapıda saklı olduğunu söylüyor. Telomer, tıpkı bir tükenmez kalem kapağı gibi, DNA’ları zarar görmekten ya da bozulmaktan koruyor. Ancak telomerler kendilerini kopyalarken zarar gördüklerinde geri dönülemeyen bir süreç başlamış oluyor. Telomer yok olunca hücreler yeni dokular üretemiyor. Bu durum da ‘yaşlanma’ olarak tanımladığımız olayın ortaya çıkmasına sebep oluyor. Google, Amazon, Paypal gibi milyar Dolar’lık şirketler, bu süreci önlemek için yürütülen araştırmalara yatırım yapıyor.

Braude, çıplak kör farelerin telomerlerini koruyabildiklerini ve diğer memelilerden çok daha fazla hücre döngüsüne sahip olduklarını söylüyor. Bu oldukça güzel bir özellik ancak bilimciler çıplak kör farelerin bu özelliği nasıl geliştirdiklerini çözebilmiş değil. Araştırmanın bir sonraki aşamasında bu gizemin aralanması hedefleniyor.

Normalde fareler doğada sürekli tehlike altında oldukları için çabuk ve çok miktarda ürüyorlar. Bu durum, doğal seçilimin işlemesini zorlaştırıyor. Ancak çıplak kör fareler, yer altına kazdıkları tünellerde, diğer doğal tehlikelerden korunarak yaşadıkları için evrimsel özelliklerini yeni nesillere aktarmada daha başarılılar. Braude, kör farelerde özel bir şey olduğunu ancak bunun tam olarak ne olduğunu belirlemek için daha kapsamlı araştırmalar yapılması gerektiğini söylüyor.

Kaynak: Popular Science


Bir yanıt

  1. Limon Kolonyası avatarı
    Limon Kolonyası

    Muhtemelen hücreleri zarar görse bile her şart altında kopyalayan ve telomerlerin telomeraz enzimlerine komuta eden bir “protein” olabilir, bence. Ya da hücrelere sürekli kopyalanmasını komuta edecek nanorobot “komutanlar” geliştirilmeli.

Yorumunuz: