Deng hummasına dirençli sivrisinekler

Her yıl 96 milyon kişiye bulaşan ve çoğunluğu çocuklardan oluşan 20 bin kişinin ölümüne sebep olan Deng humması, sivrisineklerin hastalıklı insanların kanını emdikten sonra sağlıklı insanları da sokması sonucu bulaşıyor. Bu döngüyü kırmak isteyen bilimciler sivrisinekleri laboratuvar ortamında enfeksiyona bağışıklı hale getirdi. Genetiği değiştirilerek hastalığa karşı bağışıklık kazanan sinekler böylece hastalığı bulaştıramıyor.

Aedes aegypti türü sivrisineğin, Deng humması virüsüyle savaşma yeteneğini geliştiren uzmanlar bu hastalığın yayılmasını engellemek için önemli bir adım atmış oldu. Bu sineklerin doğaya salınması ile hastalığın ortadan kaldırılması mümkün olabilir. Özellikle güneydoğu Asya ve batı Pasifik’te etkili olan Deng humması dünya nüfusunun yüzde 40’ını tehdit ediyor. Hastalık son dönemde Latin Amerika ve Karayipler’de de görülmeye başladı.

Genetiği değiştirilen sivrisineklerin hastalığa karşı direncinin önemli ölçüde arttığı gözlenirken, yine sivrisinekler aracılığıyla bulaşan Zika ve chikungunya virüsünün bu düzenlemeden etkilenmediği görüldü. Araştırmacılar bu hastalıkları da benzer yöntemlerle ortadan kaldırmak istiyor. Tüm bu virüslere karşı bağışıklığı bulunan sivrisineklerin doğaya salınması ile diğer sivrisineklerin de nesli tükenebilir. Böylece sadece kan emen ama hastalık bulaştırmayan sivrisinekler var olabilir.

Saha testleri

Normal Aedes aegypti sivrisinekleri de aslında Deng hummasına karşı bir bağışıklık tepkisi veriyor ancak bu tepki hastalığın yayılmasını önlemek için yeterli değil. Araştırmacılar hayvanın bünyesindeki antivirüsleri düzenleyen JAK-STAT yolunu maniple ederek bağışıklık sistemini geliştirmeyi başardı.

Genetik düzenleme ile çok daha az sineğin hastalığa yakalanması sağlandı. Hastalığa yakalananların da çok düşük seviyelerde virüs barındırdığı görüldü. Yine de virüslerin tamamen yok olmaması, sineklerin etkili bir araç olarak kullanılması için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulduğunu gösteriyor. Araştırmacılar aynı zamanda, sindirim sistemindeki antivirüs üretimini de geliştirmeyi amaçlıyor.

Yumurta üretimi azalıyor

Deng’e dayanıklı sivrisinekler, normal sivrisinekler kadar uzun süre yaşayabiliyor ancak daha az yumurta üretiyorlar. Çünkü Deng ile savaşan bağışıklık sistemini devreye sokan mekanizma aynı zamanda yumurta üretiminde de rol oynuyor. Bu sebeple, sindirim sisteminde antivirüs üretimi, yumurta üretimini etkilemeden sinekleri daha dayanıklı yapmak için önemli.

Gelecekte, genetiği düzenlenmiş sivrisinekler, normal sivrisineklerle kontrollü bir kafeste test edilerek, hangi türün diğerine üstün geldiği gözlemlenecek. Böylece bu sineklerin doğaya salındığında üstün tür olması ve hastalık bulaştıran sivrisinekleri bastırması amaçlanıyor. Bunun için yaklaşık 10 yıllık bir çalışma gerçekleştirilmesi gerektiği belirtiliyor.

Araştırmacılar ayrıca sıtma virüsünü taşıyan sivrisineklerde de benzer çalışmalar yürütmeyi planlıyor.

Kaynak: Futurity