CERN en büyük parçacık hızlandırıcısını inşa etmek istiyor

Avrupa Nükleer Araştırma Organizasyonu CERN, Geleceğin Dairesel Çarpıştırıcısı adında, 100 km çapında yeni bir parçacık çarpıştırıcısı inşa edecek.

Haber Özeti

Tam Sürüm

Avrupa Nükleer Araştırma Organizasyonu CERN halihazırda dünyanın en büyük ve güçlü parçacık hızlandırıcısı Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’na sahip. Ancak Salı günü yayımlanan yeni rapora göre organizasyon Future Circular Collider (Geleceğin Dairesel Çarpıştırıcısı) adlı yeni ve daha büyük bir çarpıştırıcı inşa etmeye hazırlanıyor.

Büyük Hadron Çarpıştırıcısı 2012’de Higgs Bozonu’nun bulunmasını sağlayan deneye ev sahipliği yapmış; bu buluş bilim dünyasına hem yepyeni bilgiler sağlamış hem de parçacık fiziği alanında yeni soruları gün ışığına çıkarmıştı. Araştırmacılar bu soruları yanıtlamak için daha büyük ve güçlü bir çarpıştırıcıya ihtiyaç duyuyor.

Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nın çapı 27 km. Yeni yapılacak çarpıştırıcı ise 100 km çapa sahip olacak ve Cenevre şehrini sarmalayacak kadar büyük olacak. Parçacık hızlandırıcıların, çok küçük atomları ışık hızına yakın hızlara çıkarabilmesi için bu boyutlarda tesislere ihtiyaç var. Araştırmacılar, tesiste çok büyük yıldızların patlaması ile evrene saçılan parçacıkların birbirleriyle bu hızlarda çarpıştığında ne gibi sonuçlara yol açtığını görmek istiyor. Böylece evrendeki yapıların oluşumu ve fiziğin temel kuralları hakkında bilgi edinilmesi amaçlanıyor.

Büyük projeler uzun planlamalar gerektiriyor

Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nın 2035’e kadar çalışmaya devam etmesi bekleniyor. Ancak bu boyutlarda bir projeyi inşa etmek için şimdiden çalışmalara başlanması gerekiyor. Örneğin Büyük Hadron Çarpıştırıcısı fikri ilk kez 1984’te ortaya atılmış, 1994 onay almış ve 2009’da açılmıştı. Yeni çarpıştırıcının da projelendirilmesi, inşası ve çalışmasının toplamda 70 yıllık bir süre alacağı düşünülüyor.

Geleceğin Dairesel Çarpıştırıcısı için geçtiğimiz 5 yıl içinde toplam 1300 bilimci, dört bölümden oluşan bir konsept tasarımı çalışması yürüttü. Muhtemel tasarımları gösteren çalışmada önümüzdeki yıllar için de hedefler konuldu. Büyük Hadron Çarpıştırıcısı bilimcilere birçok yeni bilgi sunmuştu. Antimaddeyi daha iyi anlamak, karanlık maddenin doğasını öğrenmek ve nerede bulunduğunu keşfetmek ve Higgs Bozonu’nun neden düşünüldüğünden daha hafif olduğunu anlamak için bilimcilerin daha büyük bir çarpıştırıcıya ihtiyacı var.

Yeni projede, Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nda olduğu gibi dev bir tünel olacak. Bu tünelde ‘lepton çarpıştırıcısı’ adı verilen bir sistem, lepton adı verilen küçük parçacıkları çarpıştıracak. Bilimciler böylece Higgs Bozonu ve diğer parçacıklar hakkında daha doğru ölçümler yapabilmeyi hedefliyor. Ayrıca sistemde, öncesine göre daha büyün bir hadron çarpıştırıcısı da olacak. Böylece parçacıklar daha yüksek enerji ile çarpıştırılabilecek.

Yüksek maliyet tartışma konusu

CERN’den yapılan bir açıklamaya göre tünelin inşa maliyeti 5 milyar Avro, 2040’ta çalışması planlanan lepton çarpıştırıcısının maliyeti ise 4 milyar Avro olacak. Ayrıca 15 milyar Dolar’a yeni hadron çarpıştırıcısının inşa edilmesi ve 2050’ye kadar hazır hale getirilmesi planlanıyor.

Yaklaşık 25 milyar Dolar’ı bulan harcama haliyle tartışmalara sebep oluyor. Bazı araştırmacılar bu paranın tıpta yeni gelişmeler elde edilmesi ya da iklim değişikliği ile mücadele edilmesi için harcanması gerektiğini düşünüyor. CERN’in ihtiyaç duyduğu para, 22 üye ülkenin yanı sıra tesisi kullanan diğer ülkeler ve kurumlar tarafından karşılanıyor.

Projenin tasarımcıları astronomik maliyetten haberdar. Salı günü yayımlanan bir ifadede Geleceğin Dairesel Çarpıştırıcısı Uluslararası Tavsiye Komitesi, gelecekte yapılacak çalışmaların zamanlama, performans ve maliyet üzerine olması gerektiğini belirtti.

Fizikçiler gerekli görüyor

Çalışmaları bu dev araçlara bağlı olan birçok fizikçi, bu projelere harcanan para ve zamanın karşılığının alınacağını düşünüyor ve Geleceğin Dairesel Çarpıştırıcısı’na, insanlığın evrene dair anlayışını geliştirecek bir araç gözüyle bakıyor. CERN Başkanı Fabiola Gianotti, Geleceğin Dairesel Çarpıştırıcısı için sunulan tasarımların, temel fizik bilgimizi artırabileceğini ve topluma geniş etkileri olacak birçok teknolojik gelişmenin de önünü açabileceğini düşünüyor.

CERN tarafından yayımlanan bir videoda Nobel Ödülü sahibi Peter Higgs (evet o Higgs) “Henüz sadece bir başlangıç yaptık, daha keşfedecek çok şeyimiz var.” ifadelerini kullandı.

Kaynak: The Verge

Avrupa Nükleer Araştırma Organizasyonu CERN halihazırda dünyanın en büyük ve güçlü parçacık hızlandırıcısı Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'na sahip. Ancak Salı günü yayımlanan yeni rapora göre organizasyon Future Circular Collider (Geleceğin Dairesel Çarpıştırıcısı) adlı yeni ve daha büyük bir çarpıştırıcı inşa etmeye hazırlanıyor. Proje ve inşasının 20 yıl kadar sürmesi ve 25 milyar Dolar'a mal olması beklenen dev tesis fiziğin temelleri konusunda daha fazla bilgi edinmeyi sağlayacak.

2 Yorum

  • Dünyayı bilimin ilkeleri yönetiyor. Bence bu finansal risklere tüm dünya demografisi ortak olmalı. Devletler vergi alırlarken nasıl ki KDV diyorlarsa bilimsel faaliyetlere de bir başlık altında hak oluştursunlar. Marsa abd özverisi ile, aya Çin özverisi ile. Velakin vicdanlı olmakta insanın vazifesi sayılmalıdır. O takdirde dünya insanı bilimi izler ve önemserler. Şimdiki durumda devlet yönetimleri halkı bilimsel ilginin dışında tutuyor. Bilimde bazı elitlerin uğraşı alanı olmakla ilerlemeden yoksun kalıyor. Mongolfiye biraderler aktivitesi lazım. Sevgilerimle. İsmail Gültekin

  • Tamam ama bir şey daha var.
    Elektron mikroskobu.
    Buna da ağırlık verilmeli.
    Atomları görmek istiyoruz.
    Bunun içinde hızlandırıcının değil süper mikroskopların geliştirilmesi lazım.
    Atomu,çekirdeği,kuarkları,karanlık maddeyi ve daha ötesini gören.
    Bu da gerekli.

Yorum yazmak için tıklayın

Yorumunuz:

e-Bülten Aboneliği