Birleşmiş Milletler’in parası nereden geliyor, nereye gidiyor?

Birleşmiş Milletler yıllık toplantısı ABD’de New York City’de yapılacak. Donald Trump’ın geçmişte kurumun fonlarını azaltma konusunda yaptığı tehditler bu toplantıda muhtemel bir gerginlik sebebi olabilir. Birleşmiş Milletler’in geliri bir çok farklı ülkeden geliyor ve bir çok farklı iş için harcanıyor. Organizasyonun kendisi gibi bir labirent şeklini alan BM finansal mimarisini yorumlamak çok zor olabilir ancak bir şey çok açık: ABD’nin parası BM için vazgeçilmez konumda. 2016’da organizasyonun toplam harcamaları yaklaşık 50 milyar Dolar’dı. Bunların yaklaşık 10 milyar Dolar’ı, yani beşte biri, ABD tarafından karşılandı.

Onlarca yıldır ABD Birleşmiş Milletler’in finansal yükünü çektiği için şikayet ediyor. 1990’larda ABD, mecburi ödemeleri gerçekleştirmediği için neredeyse Genel Meclis’te oy verme hakkını kaybediyordu. O dönemden bu yana bu fonlama sorunu sessizliğe gömülmüştü. Ancak şimdi Trump bu tartışmayı yeniden alevlendirerek Birleşmiş Milletler’in politikaların ABD politikalarına daha uygun hale getirmek için çalışıyor. Bunlar da içi boş tehditler değil. Geçtiğimiz ay ABD yönetimi, BM’in Filistinli mültecilere yardım programına desteği keseceğini açıkladı. Böyle bir hamle milyonlarca kişinin hayatında ciddi bir etkiye sahip olabilir.

ABD gelirlerin beşte birini sağlıyor

Kesintilerin ne anlama geleceğini anlamak için BM’de para akışının nasıl gerçekleştiğini görmekte fayda var. BM iki şekilde fonlanıyor: üye ülkelerin mecburi ödemeleri ve gönüllü katkılar ile. Organizasyonun 193 üyesinin her biri BM’in düzenli operasyon bütçesinin ve barış kuvvetleri bütçesinin belirli bir yüzdesini ödemek zorunda. Bu rakamlar karmaşık bir formülle hesaplanıyor. Neticede ABD’nin genel bütçenin yüzde 22’sini, barış kuvvetleri bütçesinin yüzde 28’ini ödemesi gerekiyor. Bunlar herhangi bir ülkenin ödediği en yüksek oranlar olarak karşımıza çıkıyor.

Ancak ülkeler BM’in tek sponsoru değil. Bill ve Melinda Gates Vakfı da organizasyona ciddi anlamda para yatıran kurumlardan biri. Geçtiğimiz üç yılda yapılan yıllık 300 milyon Dolar’lık yatırım, vakfı Arjantin’in hemen arkasından 25. en büyük yatırımcı konumuna getiriyor.

Üye ülkeler ayrıca Birleşmiş Milletler’in 30’dan fazla özel ajansını, programını ve para fonlarını da fonluyor. Bunlar arasında UNESCO, UNICEF, IMF gibi ajanslar bulunuyor. Ayrıca Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) kısmen zorunlu ödemelerle fonlanıyor.

Mecburi ödemeler dışında ülkeler gönüllü olarak daha fazla ödeme yapmayı tercih edebilirler. Dünya Gıda Programı gibi bazı fonlar ve programların giderleri bu gönüllü ödemelerden sağlanıyor.

En çok para barış kuvvetlerine gidiyor

ABD’nin 2016 yılında Birleşmiş Milletler’e verdiği 10 milyar Dolar’ın 4 milyar Dolar’ı mecburi, 6 milyar Dolar’ı ise gönüllü ödemelerden oluşuyordu. Birleşmiş Milletler çok büyük paraları yönetiyor. 2016’da BM’in yönetim bütçesi 5,7 milyar Dolar’dı, barış kuvvetlerine ise yaklaşık 9 milyar Dolar bütçe ayrıldı.

BM yüksek seviye harcamalarını beş genel gruba ayırdı. Böylece harcamaların analizi bireysel program ve ajanslara yapılan harcamaların detaylarına girmeden yapılabiliyor. Fonların çoğunluğu insani yardım ve gelişim yardımı kategorilerinde kullanılıyor. İnsani yardım, yaşanan felaketlerin ardından sunulan kısa vadeli yardımları kapsıyor. Gelişim yardımı ise sürdürülebilir gelişme ve uzun dönemli etkilere odaklanıyor.

Barış kuvvetleri operasyonları en büyük üçüncü harcama kategorisi. Normatif anlaşmalarla ilişkili bilgi üretim aktiviteleri ile teknik iş birlikleri son iki kategoriyi oluşturuyor. Teknik iş birlikleri, gelişimle ilişkilendirilemeyen fonları ifade ediyor. Anlaşmalarla ilgili bilgi üretim aktiviteleri ise standartlar ve politikalar oluşturulması ve uluslararası anlaşmalar ile araştırmaları ilgilendiren çalışmaları kapsıyor.

Kaynak: Quartz