Nakitsiz toplumun yumuşak karnı: elektrik

Maria Kasırgası Porto Riko’yu vurup elektrikler kesilince, halk epeyce nakit paraya ihtiyaç duyacağını anladı. Bloomberg’in haberine göre Federal Rezerv Bankası bölgede bir felaket yaşanmaması adına bir uçak dolusu nakit para göndermeye zorlandı.

New York Federal Rezerv Bankası CEO’su William Dudley’nin tek bir sözüyle, miktarı açıklanmayan bir uçak dolusu para adaya ulaştı. 9 Ekim itibari ile Porto Riko’nun yüzde 85’ine hala elektrik sağlanamıyordu. Bloomberg’in haberine göre, “Bazı ATM’lere jeneratörle elektrik verildiğinde, saatlerce bitmeyen kuyruklar oluştu. Kimileri yanında sandalye getiriyor, kimileri güneşten etkilenmemek için şemsiyelerle bekliyordu.” Bloomberg’in 25 Eylül’de yayımladığı bir yazıda ise, nakit olmadan ihtiyaçların karşılanamadığı belirtiliyor.

Nakit ekonomisinin saltanatı

Felaket esnasında, San Juan’daki Supermax adlı markette çalışan Abraham Lebron, “Sadece nakit kabul ediliyor. Sistem çöktüğü için kartlarla işlem yapamıyoruz. Zor olduğunu biliyorum fakat insan bir yolunu buluyor işte.” diyordu. Maria Kasırgası’nın Porto Riko’yu vurmasının ardından nakit ekonomisi ülkede saltanat sürmeye başladı. Bu durum ülkenin uzak bölgelerinde haftalarca, belki de daha fazla sürebilir gibi görünüyor. Bu da gelirin takip edilmesini ve vergi kurallarının uygulanmasını imkansız hale getirebilir.

ABD nakit karşıtı önlemler almadığı için Porto Riko şanslı sayılır, zira merkez bankaları bu yöntemi sıklıkla uyguluyor. Nakit parayı ortadan kaldırmak, nakdin yenilikçi para politikaları için bir engel olduğunu düşünen ekonomistler arasında yaygın hale geldi. Nakdin para akışını, vergi toplanmasını ve kara borsanın kontrolünü zorlaştırdığı düşünülüyor. Suç ve yolsuzluk ile mücadele etmek  2016’da Hindistan’da nakit paraya karşı verilen mücadelenin gerekçelerinden biriydi. Ekonomi üzerindeki devlet kontrolünü arttırmak için ortaya konan planda, Hindistan hükumeti büyük kağıt paraların çoğunu (nakit paranın yüzde 85’ine tekabül ediyor) tedavülden kaldırdı.

Bu kadar paranın tedavülden kaldırılması ekonomiyi kötü etkiledi. The Wall Street Journal’ın bir haberine göre, “Duyurunun ardından, ekonomideki sorunlar devam ediyor. Asya Kalkınma Bankası, Hindistan için yaptığı büyüme tahminini yüzde 7,4’ten yüzde 7’ye indirdi. JP Morgan, büyümenin yarı yarıya azalmasını bekliyor.” Bu esnada, düşen satışlar inşaat, tekstil ve mücevherat gibi çeşitli sektörlerde işten çıkarılmalar yaşanmasına sebep oldu. Hindistan ekonomisi bir gün elbet toparlanacak fakat nakit paraların tedavülden kaldırılması Başbakan Modi’nin yetkinliği hakkında şüphelere neden oldu.

Ekonomi daha kırılgan hale gelir

Bir de Hindistan’da uygulananların Porto Riko’da uygulandığını düşünün. Nakdin tedavülden kaldırılması, güçsüz bir ekonomiye güçlü bir ekonomiden daha fazla zarar verecektir. Daha gelişmiş, güvenilir altyapıya sahip, kaynaklara daha fazla erişimi olan zengin bir ülke, nakit sıkıntısı ve doğal afetlere karşı daha güçlü duracaktır. Genel anlamda, nakdi ortadan kaldırmak ekonomiyi daha hassas kılacaktır. Doğal afet ya da daha kötüsü savaş gibi durumlarda, insanları daha kolay hedefler haline getirecektir.

Kaynak: Mises Institute