İnternetle gelen zihin bozuklukları

Information is Beautiful (Bilgi Güzeldir) adlı websitesinin yazarlarından David McCandless internetin bireylerin üzerinde oluşturduğu zihin bozukluklarını ve düşünce değişikliklerini incelemek amacıyla kendi davranışlarını inceledi. Bu davranışları çeşitli kategorilere ayıran McCandless her davranışın tanımını yaptı.

Dürtü kontrolü bozuklukları

Akıllı tik: Günlük hayatta oluşan kısa boşlukları akıllı telefonla doldurmak için farkında olmadan akıllı telefona uzanma eylemi. Örneğin birlikte oturduğunuz arkadaşınız masadan kısa süreliğine kalktığında hemen telefona uzanmak.

İnternete kavuşma: Birkaç saat ya da gün boyunca internetten uzak kaldıktan sonra internete girildiğinde, uzun süredir sigara içmeyen bir tiryakinin sigara içmesi ya da çok özlenen birine kavuşulmasına benzer bir his yaşama. Bu anda interneti mümkün olduğunca fazla kullanabilme isteği. Daha sonra açıklayacağımız bilgi açlığı ve otomatiklik gibi bozukluklar da bu sırada görülebilir.

Sınırsız dürtüler: Günlük hayattaki dürtüler zaman ve kaynak eksikliği ya da fizik kurallarının müsaade etmemesi gibi sebeplerle engellenebilirken dijital ortamda ihtimallerin sınırsız olması ile dürtülere hiçbir engel konulamaması. Tüm dürtüleri anında harekete geçirme isteği. Hatta dijital hayata dair dürtülerin gerçek hayatı yönlendirmeye başlaması.

Aşırı tüketim bozuklukları

Bilgi açlığı: Bağımlılıktan oluşan boşluğu doldurmak için bilinçsiz ya da yarı bilinçli bir şekilde sınırsız miktarda bilgi edinmeye çalışma.

Bilgi sindirimi: Bilgi tüketiminin çok fazla olması sebebiyle gözlerin, beynin ön loblarının ve sinapsların aşırı kullanımı neticesinde yanma ve ağrı hissi oluşması. Bu durumda baş ağrısı da sıkça görülür. Kontrol altına alınmazsa ekran yanığına dönüşebilir.

Ekran yanığı: Kronik olarak kendini aşırı bilgiden dolayı yorgun ve halsiz hissetme. Bu etki günlerce hatta haftalarca sürebilir. Bazen depresyon da eşlik edebilir. Bu durumda kişi toplumdan uzak kaldığı için ve vaktini boşa harcadığı için üzgün ve kızgın hissedebilir.

Arka plan depresyonu: Okunmamış e-postalar gibi dijital ortamda yapılmayı bekleyen şeylerin bulunduğunu bilen kişinin bu düşünce ile sürekli can sıkıntısı hissetmesi durumu. Bu durum e-posta gelen kutusunda yeni mesaj olmaması ile gelen bir hafiflik ve huzur duygusunu da beraberinde getirebilir. Yeni e-postalar arka plan depresyonunu tetikleyebilir.

İçerik kabızlığı: Sürekli ‘daha sonra okurum/izlerim’ diye bir kenarda biriktirilen içerikleri tüketememenin verdiği tıkanmışlık hissi. Bu his kişinin diğer etkinliklerinde de etkisini göstererek bir geride kalma hissi uyandırabilir.

E-posta alerjisi: Arka plan depresyonunun e-postalara yoğunlaşmış ve daha ileri bir boyut almış hali. Kişi artık yeni e-posta geldiğinde alerjik reaksiyon gösterir gibi huzursuz ve depresif hissetmeye başlar. E-postaları bir an önce bitirebilmek için kısa kısa cevaplar yazar.

Slack aşırı yüklemesi: Kişinin iş arkadaşlarıyla iletişim kurmak, düzenli ve verimli bir şekilde çalışabilmek için alternatif yöntemler deneyip başarısız olması.

Bilinç durumu değişiklikleri

Hiperzihin: Uyarıcılar arasında hiçbir boşluk olmaksızın ardı arkasına görüntülenen içerikler ve alınan bilgiler ile zamanın yaratıcı ve üretken bir eylemle geçtiğini hissetme durumu ve bu durumun fark edilmesinin ardından gelen zamanı boşa harcama hissi.

Haber hissizliği: Dünyadaki gelişmelere çok fazla maruz kalma sebebiyle felaket haberlerine dahi soğuk bir bakış açısıyla yaklaşıp haberleri sadece sosyal medyada paylaşım değerine göre değerlendirme.

Seçenek kara deliği: Kişinin ‘en iyiler’ listelerinden ve bu amaç için kullanılan uygulamalardan dolayı önündeki seçenekler arasında karar veremeyerek adeta hareketsiz kalması. Bu kararsızlık aşaması sonucu sinirle alınan ve daha sonra memnun olunmayan kararların hayatı şekillendirmesi.

Davranış örüntüleri

Boş akış: Bilgisayar başında sürekli bir kaç belirli eylem arasında dönüşümlü olarak gidip gelme ve bunu bilinçsiz bir şekilde sürdürme durumu. Facebook, Twitter, e-postalar, haberler, Facebook, Twitter…

Otomatiklik: Kişinin başlangıçtaki amacından saparak farkında olmadan boş akışa dalması ve bunu çok uzun süre sonra fark etmesi. Örneğin otobüs saatlerine bakmak için bilgisayarın başına oturup kendini bir süre sonra komik videolar izlerken bulmak.

Bilişsel etkiler

Bilişimsel kanama: Günlük hayatta, bilgisayar dinamiklerinin çalışmasını beklemek (Yanlış yapılan bir noktada hamleyi geri almak için ctrl+z kombinasyonunu kullanmayı istemek gibi…). Bunun gerçekleşmediğini fark edince endişe, sabırsızlık, hayal kırıklığı ve öfke yaşamak.

Geri kalma korkusu (F.O.M.O): İnternet erişiminin olmadığı durumlarda önemli bir şeylerden geri kaldığını, takip edemediğini düşünüp gergin hissetme durumu.

Wikicilik: Sanal ortamda yapılan konuşmalarda Wikipedia’dan alınan bilgilerle karşıdaki kişinin yanlışlarını düzeltme ya da sürekli ‘bu söylediğinin kaynağı nedir?’ diye sorma. Irkçı insanlar gibi wikici insanlar da kendileri gibi olmayanları aşağı görüp her fırsatta onları ezmeyi ve onlarla dalga geçmeyi amaçlarlar.

Eleştirel iktidarsızlık: Eleştirel iktidarsızlar Wikicilerin tam tersine,  internette duydukları herhangi bir şeyin kaynağını araştırmadan inanmaya yatkındırlar. Bu davranış özellikle kişilerin koşulsuzca inanmayı tercih ettikleri, komplo teorisi gibi alanlarda ortaya çıkar. İnterneti yeni kullanmaya başlayan kişilerde sıkça görülür.

Kişilik bozuklukları

Online kişilik rahatsızlığı: Kişinin internette oluşturduğu sanal kişilik profiline bağlı olarak yaşaması ve online kişiliğine tanımadığı kişiler tarafından yöneltilen eleştiri ve hakaretleri çok fazla ciddiye alması durumu. Bu eleştiri ve hakaretler kişinin özgüvenini sarsabilir.

Bildirim yetmezliği: İnternet üzerinde yapılan paylaşımın yeterince tepki almaması sebebiyle kişinin kendisini değersiz hissetmesi ve daha fazla bildirim alabilmek için daha sık paylaşım yapmaya başlaması. Online kişilik rahatsızlığını da artırabilir.

Online kişilik bozukluğu: İnternette oluşturulan sanal kişiliğin tamamen gerçeğinin yerine geçmesi. Online kişilik rahatsızlığının bir sonraki aşaması.

Bağımlılıklar

İlişkiye cihazların devam etmesi: Görünürde yan yana olan yakın bir çiftin sürekli bilgisayar ve akıllı telefon üzerinden paralel başka bir hayat sürdürmesi. Aynı ev içinde iletişim kurmak için bile cihazların kullanılması.

Bilgi bağımlılığı: Sürekli bilgi, yenilik ve uyarıcı isteği duyulması. Genellikle sıradan hayat ya da sosyal etkileşimler gibi ‘sıkıcı’ etkinliklerden uzaklaşmaya sebep olur.

Bilgi tiryakiliği: Kişinin haber, sosyal medya akışı ya da diğer yeni bilgi sağlayan kaynaklardan kopamaması ve onlara bağımlı olarak yaşaması durumu. Gelişim psikolojisi terimleriyle internetin ana besin kaynağı haline gelmesi durumu. Bu kişiler için internet bir meme, bilgi de anne sütü gibidir. Uzun süre bilgiye erişim sağlanmadığı taktirde bilgi açlığı baş gösterir.