Haftanın Özeti: 93

Bilim / Yazılım / Donanım

Dünya çapında bir fenomen haline gelen ve haftalarca popülerliğini koruyan Pokemon Go‘nun yükselişi durmuş gibi görünüyor. Oyunun kullanıcı sayısı 15 Temmuz’da maksimum rakama ulaştıktan sonra yavaş yavaş düşüşe geçti. Pek çok ülkede henüz piyasaya çıkmayan oyunun yeni pazarlarla birlikte tekrar popülaritesini artırabileceği düşünülüyor.

SIGGRAPH 2016’da En İyi Gerçek Zamanlı Grafik ve Etkileşim ödülü Ninja Theory’nin yeni oyunu Hellblade: Senua’s Sacrifice’ın oldu. Ödülü getiren sahne dakikalar içinde son kalitede çekildi, düzenlendi ve son haline getirildi. Bu süreç normal şartlar altında haftalar, hatta aylar sürebiliyor. ‘Gerçek zamanlı sinematografi’ projesi Epic Games, Ninja Theory ve Cubic Motion & 3Lateral işbirliği ile geliştirildi.

Yaklaşık 10 senedir Apple’ın her iki senede bir iPhone’un yeni tasarımlı, gelişmiş bir modelini sunması sebebiyle merak ve beklentilerle koşullanan tüketicileri, iPhone 7’nin iPhone 6 ve 6S’ten biçimsel ve fonksiyonel bakımdan pek de bir farkı olmayacağı söylentileri doğru ise, bir parça hayal kırıklığına uğrayabilirler. Üstelik Apple’ın 2017’de ‘S’ modelini atlayıp direkt olarak iPhone 8 çıkaracağı da bu söylentiler arasında. Quartz’ın Birleşik Devletler’den 525 iPhone kullancısı ile yaptığı ankete göre katılımcıların yüzde 25’i yeni tasarımlı iPhone’a oldukça ilgi göstereceklerini bildirirken sadece yüzde 10’u Apple’ın tasarım değişikliğine gitmemesi durumunda telefonlarını yenileyeceklerini bildirmiş. Katılımcıların yüzde 70’i ise Apple’ın iPhone’u 2 yerine 3 yılda bir yenilemeye başlaması durumunda yenileme alışkanlıklarını bu düzene uydurabileceklerini belirtmiş. Peki iPhone telefon satışlarının azalması durumunda kaybettiklerini nasıl telafi edebilir? Apple’ın büyümekte olan servisleri (film satışları, uygulamalar, iTunes ve App Store oyunları, AppleCare sigortası, ApplePay faturaları) umut vadetse de son çeyrekte 32 milyar doları bulan iPhone satış gelirlerine yetişmesi mümkün görünmüyor. Bazı analistler ise iPhone kullanıcılarının yüzde 60 kadarının iPhone 6’dan daha önceki bir modeli kullandıklarına dikkat çekerek gelecek iPhone pek ‘parlak’ olmasa da yeni  bir telefona olan ihtiyacın hala azımsanacak seviyelerde olmadığını ve bunun da satışlara olumlu yansıyabileceğini ileri sürüyor. Apple’ın Her Saniyesi‘ni izleyerek satış rakamları konusunda endişelenmenin yersiz olduğu kanısına hiç zorlanmaksızın kapılabilirsiniz.

Android 7’nin adı kesinleşti: Android Nougat. Google’ın şekerleme serisinin sonuncusu deneme sürümü ile kullanıma sunulurken teknik özellikleri de belli olmaya başladı. Peki final versiyonu ne zaman sunulacak? Güncellemenin Eylül ayının sonlarına doğru Nexus 5 ve Nexus 6 cihazlara yüklenmiş olarak geleceği ve diğer Android cihazların da yıl sonuna doğru güncellemeden faydalanabileceği iddia ediliyor.

Microsoft’un Windows 7 ve Windows 8 kullanan PC’lere ücretsiz Windows 10 teklif etmeye başlamasının üzerinden 1 yıl geçti. Hatrı sayılır farklılıklar getiren hatta ‘agresif’ ve ‘kafa karıştırıcı’ olarak nitelendirilen güncelleme başarılı olmuş gibi görünüyor. Haziran ayı sonunda açıklanan rakamlara göre Windows 10 işletim sistemi 350 milyon cihazda kullanılıyor (PC, telefon, Xbox One oyun konsolu vb. dahil) Masaüstü kullanımda payı yüzde 21.13 olarak açıklanan sistemin en yakın takipçisi yüzde 10,34 pazar payı ile Windows XP. Windows 8 ve 8.1 toplam yüzde 10’luk paya sahipken liderlik yüzde 47,01’lik ezici payla 7 yaşını dolduran Windows 7’ye ait.

Teknoloji ile otomotiv sektörü arasındaki çizgi hiç bu kadar silinmemişti. Uber ve Lyft gibi araç paylaşım modelleri cep telefonlarını ulaşımın ayrılmaz parçaları haline getirirken otonom sürüş teknolojileri araçları bilgisayarlara çeviriyor. Bütün bu geliştirmeler ise son derece maliyetli. Araç üreticilerinin araştırma geliştirme bütçeleri 2010 yılından 2014 yılına yüzde 61’lik sıçrama göstererek 137 milyar dolara yükseldi. Aynı teknoloji için ayrı ayrı para harcamayı anlamsız bulan pek çok araba üreticisi güçlerini diğer aktörlerle birleştirmenin yollarını bir şekilde bulmuş gibi gözüküyor. Bloomberg tarafından yayınlanan grafik,teknoloji ve araba sektörünün kesişen kümelerini gözler önüne seriyor.

Carnegie Mellon Üniversitesi‘nden araştırmacılar, yapay zekaya içgözlem yeteneği kazandırma konusunda yaptıkları çalışmaları yayınladı. Robotların kendi yeteneklerini sorgulamasını ve bu sayede muhtemel kazalardan uzak durmasını sağlayan bu yöntem sayesinde, ağaçlık bir arazide kendi başına hareket eden bir drone, sadece engel algılama yöntemi kullanan robota göre iki kat daha uzun süre kaza yapmadan seyahat edebildi. Bu teknolojinin gelecekte bilinçli robotlar yaratmak için önemli olduğunun altı çiziliyor.

ABD’nin Boston kentinde bulunan Talla adlı bir girişim, çalışanların iş hayatını hızlandırmak ve çalışanları daha verimli hale getirmek için chat botları geliştiriyor. Şirket ortalama bir bottan daha akıllı yazılımlar geliştirmek için ileri derece makine öğrenimi ve doğal dil işleme tekniklerini kullanıyor. Kelime tespiti ve derin öğrenme sınıflandırıcısı gibi tekniklerden de yararlanan Talla verilen komutları yüzde 97 isabetle algılayabiliyor. Chat botu işe alım sürecinde, yeni gelen başvuruları, mevcut başarılı çalışanların özgeçmişi ile karşılaştırarak başvurunun işe ne kadar uygun olduğunu tespit ediyor.

Şehirler büyüyor ve doğal yaşam alanları daralıyor. ‘Urban wildlife’ olarak adlandırılan şehre sıkışmış vahşi yaşam ise ‘hızla değişen dünyada kağnı hızıyla ilerleyen evrim süreci’ne ilişkin yargılarımızı sorgulatacak bir çeşitlilik ve adaptasyon performansı ile var olmaya devam ediyor. Metal toleransı kazanan farelerden, kaldırım kenarlarında kalan minicik toprak parçasına düşebilmek için tohumlarını ağırlaştıran papatyalara, çim biçme makinelerinin gazabından kurtulmak için boylarında kısaltmaya giden çimlere kadar pek çok örnek yeni, küresel ve şehirli floramızın bir parçası sayılıyor. Eskiden egzotik topraklar ve hayvanlarla özdeşleştirilen evrimsel araştırmalar şimdilerde şehrin göbeğinde de yürütülebiliyor. (Bonus: New York’un bıçkın ve vahşi şehirlileri)

Kanadalı bilimciler, günümüzden 815 milyon yıl önce oluşmuş ve içinde küçük hava kütleleri hapsolmuş tuz kristallerini inceledi. Bu kristallerin içindeki hava, o zamanın atmosferi hakkında daha önce bilinmeyen bilgileri ortaya koydu. Araştırmacılar 815 milyon yıl önce atmosferdeki oksijen oranının yüzde 10,9 olduğunu gördü. Bu oran geçmişteki tahminlere göre 5 kat fazla. Bu da o zamanlarda düşündüğümüzden çok daha karmaşık yapıya sahip çok hücreli canlıların yaşamış olduğu anlamına gelebilir.

Bugüne dek kullanılan deniz suyunu temiz suya çevirme yöntemlerinin yetersiz olduğunu gören girişimciler Rain Project’i oluşturarak Rain Maker adlı bir cihaz geliştirdiler. Geçmiş yöntemlerden farklı olarak Rain Maker, tarımda ve endüstride kullanılabilecek kadar saf suyu (sulama suyunu) kısa sürede üretebiliyor ve herhangi bir parçasının sıkça değiştirilmesine ihtiyaç duymuyor. Bir tanesi saatte 3 bin 785 litre su üretebilen cihazın yüzlercesinin kıyıdan biraz uzakta duran gemilere yerleştirmesi ile kurak alanlara kesintisiz su sağlanması amaçlanıyor.

Hukuk profesörü Brett Frischmann ve felsefe profesörü Evan Selinger’ın birlikte yazdığı ’21. Yüzyılda İnsan Olmak’ adlı kitap, robotların insanları taklit etme becerilerinden ziyade insanların robotlara benzemeye başladıklarına dikkat çekerek insan – robot tartışmalarına farklı bir açı kazandırıyor. Yazarlara göre insanlar, ucuzluk ve kolaylık için, özgür irade ve duygular gibi bizi insan yapan özelliklerden vazgeçerek makineleşiyor.

Washington Üniversitesi’nden araştırmacılar, 450 kişi üzerinde yaptıkları çalışma ile beynin şimdiye dek oluşturulmuş en detaylı haritasını çıkardı. 180 farklı bölgeden oluşan haritada, daha önceden bilinen 83 bölgeye ek olarak 97 yeni bölgenin sınırları çizildi. Bu bölgelerin boyutlarının bireylere göre farklılık gösterdiği, hatta bazı bireylerde, genel haritada görülmeyen bölgelerin bulunduğu tespit edildi. Bu bilgiler ışığında gelecekte beyin ameliyatları, beyin araştırmaları ve beyin hastalığı tespiti gibi konularda aşama kaydedilebileceği belirtiliyor.

Kuzey Carolina Üniversitesi Tıp Okulu araştırmacıları Transkraniyal Manyetik Uyarım (tACS) yöntemi ile uyku esnasında hafıza güçlendirmeyi başardı. Araştırma tekniği nörolojik ve psikiyatrik hastalıkların tedavisi için kullanılabilir. ‘Uyku iğleri’ olarak bilinen uyku evrelerinin hatıra kategorize etmekte ve saklamakta rolü olduğu uzun zamandır düşünülüyordu. Araştırma için yapılan deneylerde uyku iğleri hedeflenip manyetik olarak uyarıldığında ise katılımcıların öğrenme ve hafıza performanslarının yükseldiği gözlemlendi. Müdahaleci olmayışı ve Alzheimer, şizofreni, otizm, majör depresyon gibi milyonlarca insanın muzdarip olduğu rahatsızlıkların tedavisinde kullanılmaya uygun olması sebebiyle önem taşıyan yöntemin başarılı olmasıyla iğlerin aktivitesi ve düşünsel süreç arasındaki bağ da kanıtlanmış oldu.

Beynin ‘uzaktan kumanda’ edilebilmesi kulağa bir tür bilim-kurgu fantazisi gibi gelse de nöronların ışıkla (optogenetik), ilaçlarla, düşük frekanslı radyo dalgalarıyla ve altından nanoparçacıklarla uyarılıp kontrol edilmesinin mümkün olduğu çoktan ispatlandı. Yani bu yöntemler yaygın medikal kullanıma uygun hale geldiğinde beyni dışarıdan kumanda etmek daha başka konularda da kolaylıkla başvurabileceğimiz bir yöntem olabilir. Geliştirilmelerinin öncelikli sebebi nörolojik ve akli sağlık sorunlarının tedavisi olsa da iyiye kullanım için olduğu kadar kötüye kullanım için de ideal özelliklere sahip olan bu teknoloji pek çok etik tartışmaya gebe. Bizden daha zeki ve becerikli yapay zekalı robotların hükmettiği bir gelecek düşüncesine eşlik eden paranoya bu defa yerini kendi beynimizden şüphe ederek ya da kontrolün bizde olup olmadığından pek emin olmadan yaşama ihtimalinin verdiği tedirginliğe bırakabilir.

Bugüne kadar genellikle seri üretim amacıyla fabrikalarda kullanılan robotlar artık sağlıktan hizmet sektörüne kadar pek çok farklı alanda görev üstleniyor. Bu gelişmenin önümüzdeki beş yıl içinde de hızla devam edeceğini düşünen uzmanlar, ABD’de gerçekleştirilen her üç ameliyattan birinde robot cerrah kullanılacağını öngörüyor. Ayrıca aynı dönemde toplam robot satışının da üç kat artacağı tahmin ediliyor.

Kehribar renkli gözlüklerin, bilgisayar ve telefon gibi elektronik cihazlardan yayılan mavi ışığı engellediği için, uykusuzluk, insomnia, obezite, depresyon ve diğer birçok akıl hastalığını hafifletebildiği anlaşıldı. Bergen Üniversitesi ve Valen Hastanesi’nden bir grup araştırmacı, kehribar renkli gözlüklerin bu ışığın etkilerini nasıl etkilediğine dair bir deney yaptı. Deneyde, bipolar bozukluk teşhisi konulmuş olan 32 hastaya bir hafta boyunca akşam 6-8 arası taktırılan kehribar renkli gözlükler pozitif sonuç verdi. Kesin konuşmak için henüz erken olsa da, ABD’deki bipolar hastaların neredeyse yüzde 20’sinin intihara meyilli olduğunu düşününce, yeni bir tedavi şeklinin bulunma ihtimali oldukça heyecan verici geliyor.

JAMA Internal Medicine’de yayınlanan bir makaleye göre en az bir kötü alışkanlığı olan yetişkinlerin katıldığı bir araştırma bitkisel kaynaklı protein tüketimi arttıkça ölüm riskinin azaldığını, hayvan kaynaklı protein tüketimi arttıkça ise ölüm riskinin arttığını ortaya koyuyor. Yaşam tarzı ve diyetin yarattığı risk faktörleri de göz önünde bulundurularak yapılan hesaplamaya göre alınan toplam kalori içindeki hayvansal protein oranı her yüzde 10 oranında artış gösterdiğinde genel sebeplerden ölüm riski yüzde iki, kardiyovasküler sebeplerden ölüm riski ise yüzde 8 oranında artış gösteriyor. Bitkisel proteinlerin ise toplam kalori içindeki yüzde 3’lük artışları ölüm riskinde yüzde 10’luk, kardiyovasküler sebeplerle ölüm riskinde ise yüzde 12’lik azalmaya karşılık geliyor. Araştırmada özellikle işlem görmüş kırmızı etin ve diğer hayvansal proteinlerin yerini bitkisel proteinlerin almasının azımsanmayacak bir fayda sağlaması sebebiyle, halkla yapılan sağlık iletişiminde protein kaynaklarının iyileştirilmesi konusunun da yer alması öneriliyor.

Bir süredir ev aletlerinin harcadığı elektriği ölçmek için çalışan Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) araştırmacıları, posta pulu büyüklüğünde sensörler geliştirdi. Evin ana enerji hattına bağlanan bu sensörler hangi cihazın çalıştırıldığını algılayarak o cihazın belirli bir süre içerisinde ne kadar enerji tükettiğini tespit edebiliyor. Kablosuz olarak enerji tüketimini algılayan sistem, elde ettiği verileri evin dışına çıkarmıyor. Böylece enerji tüketim verileriniz güvende oluyor. Sistemin 25-30 dolara herhangi bir eve takılabileceği tahmin ediliyor.

Kanserin DNA, RNA ve proteinlerin geliştirdiği nanometre ölçeğinde zararlı arızalarla başlaması sebebiyle erken teşhis için kullanılan tekniklerde boyut küçültme eğilimi sürüyor. Kanı ve diğer vücut sıvılarını süzerek hücrelerdeki sorunların ya da sorunlu parçacıkların tespit edilmesini sağlayan ‘sıvı biyopsiler’ bu çözümlerden biri. IBM’in geliştirdiği ‘çip üzeri lab’ cihazı da hücrelerden çıkan eksozom boyutundaki (protein paketleri, RNA ve hatta DNA) kanser belirtisi taşıyan partikülleri çözümleyebiliyor. Aynı cihazın virüs tespitinde de kullanılabileceği düşünülüyor. Prototip çiplerin 3 ila 5 yıl arası çıkması bekleniyor.

Sağlık ve fitness takip cihazları çeşitlenmeye devam ediyor fakat bedenimizde neler olup bittiğinden hala pek haberdar sayılmayız. ‘Nöral kum’ adı verilen kablosuz sensör bu durumu değiştirebilme potansiyeli ile öne çıkıyor. California Üniversitesi’nden araştırmacıların geliştirdiği kum tanesi boyutlarında implantlar sinir ve kas sinyallerini gerçek zamanlı takip etmekle kalmayıp onları uyararak epilepsi gibi rahatsızlıkların tedavisi için de kullanılabilir. Nöral kum teknolojisi ile iç organların takibi ve protezlerin beyin gücü ile kontrolü de mümkün olabilir.

Google’ın çatı şirketi Alphabet’in sağlık teknolojileri alanında çalışma yürüten şirketi Verily, biyoelektronik alanında birlikte çalışmak üzere ünlü ilaç şirketi GlaxoSmithKline ile ortaklık kurdu. İki şirketin ortak yatırımları ile kurulan Galvani Bioelectronics adlı yeni şirketin yüzde 55’i GSK’ya geri kalanı da Verily’ye ait olacak. İki şirket önümüzdeki 7 yıl içinde bu şirkete toplam 710 milyon dolar yatırım yapacak. Amaç teşhis ve tedavi süreçlerinde yazılım ve algoritmaların ağırlığını artırmak.

2002 yılından bu yana Elon Musk’ın Mars’ı kolonileştirme vizyonunun simgesi haline gelen SpaceX son iki yıldır 2018 yılında Mars’a iniş yapma görevi için geliştirilen Falcon Heavy roketi ve Dragon 2 kapsülü ile gündemde. En çok merak edilenlerden biri ise bu görevin ne kadara mal olacağı. SpaceX’in prensiplerinden birinin uzay araştırmalarını uygun maliyetle sürdürmek olduğu düşünülürse bu hiç de haksız bir merak sayılmaz. Şirketle anlaşması bulunan NASA’nın açıklamalarına göre SpaceX’in Mars macerasının yalnızca 300 milyon dolar civarında bir maliyetinin olması bekleniyor.

Ses kesme özellikli kulaklıkların kullanıcıları, kendi dinledikleri müzik dışındaki seslere karşı sağır hale getirmesine çözüm olarak Amazon, kullanıcı yerine duyabilen kulaklık fikrini geliştirdi. Bu kulaklıklar, üzerinde bulunan mikrofonlar sayesinde belirli sesleri algılayarak müziğin sesini kısabiliyor. Böylece kullanıcı çevresindeki korna, siren ya da anons sesi gibi önemli seslerden haberdar olabiliyor. Kulaklıklar ayrıca kullanıcının adına ya da başka anahtar kelimelere tepki verecek şekilde de düzenlenebiliyor.

Teknolojinin gelecek yüzyılları nasıl şekillendireceği tarih boyunca büyük bir merak konusu olmuştur. Bu merakın doğal bir sonucu olarak tahminler ortaya atılmıştır. Günümüzden 100 yıl önce, Fransız sanatçılardan bazıları günümüz yaşantısının nasıl olacağı hakkında tahminlerde bulunarak kartpostallar hazırlamışlar. İnsanların bakış açılarını ve hayal güçlerini genişleten, dönemin ünlü yazarlarından Jules Verne’in etkileri, bu kartpostallarda rahatlıkla görülebilir. Kartpostallarda tasvir edilen şeyler arasında robotlar, büyük zeplinler ya da sesi yazıya çeviren bir makine gibi günümüzde hiç de yabancı olmadığımız teknolojiler mevcut.

Gelişmeler devam ediyor! Sıradaki sayfaya aşağıdan geçebilirsiniz.