Haftanın Özeti: 235

Bilim, Yazılım, Donanım

Bu hafta kendi mali yılına göre 3. çeyreğe denk gelen dönemin mali bilançosunu paylaşan Microsoft yükselen ciro ve karlılık oranlarıyla Apple ve Amazon’un ardından 1 trilyon Dolar değere ulaşan 3. şirket olma unvanını kazandı. Şirketin gelir dağılımında sağlık belirtisi olarak gösterilen bir yaygınlık mevcut. Buna göre Microsoft son 3 ayda bünyesinde bulunan Office, LinkedIn, ve Dynamics ürünlerinden 10,2 milyar Dolar, Azure bulut hizmetleri, sunucular ve kurumsal hizmetlerden 9,7 milyar Dolar, Windows, Xbox ve Surface ürünlerindense 10,7 milyar dolar gelir eldi etmiş durumda.

Apple CEO’su Tim Cook, teknoloji endüstrisinde mahremiyetin korunabilmesi için daha fazla devlet düzenlemesine ihtiyaç duyulduğunu söyledi. New York’taki TIME 100 zirvesine katılan Cook “Hepimiz entelektüel olarak dürüst olmalı ve yaptığımızın işe yaramadığını kabul etmeliyiz. Teknolojinin düzenlenmesi gerekiyor. Önümüzde düzenlenmediği için topluma büyük zarar vermiş çok fazla örnek var.” diyor. Cook düzenlemeler için Avrupa’nın örnek alınabileceğini söylerken “GDPR ideal değil ama doğru yöne atılmış bir adım” ifadesini kullandı.

ABD’de 2 bin Dolar fiyat etiketiyle satışa sunulması beklenen Galaxy Fold adlı katlanan telefonuyla tasarım ve donanım kaynaklı bir dizi sorunu göğüslemeye çalışan Samsung, bu hafta yaptığı bir açıklamayla ürünün piyasaya çıkış tarihini erteleme kararı aldıklarını duyurdu. Kırılan ekranların sebeplerinin inceleneceği süreçte satış tarihi olarak şimdilik Haziran ayı telaffuz ediliyor. Kesin tarihin ise önümüzdeki birkaç hafta içinde açıklanması bekleniyor.

Nintendo’nun efsanevi el oyun konsolu GameBoy, bu hafta 30 yaşına girdi. Aynı firmanın bir önceki kuşağını eğlendirerek büyüten Game&Watch serisinin ardından küresel çapta en çok ilgi gören cihaza dönüşen GameBoy, kartuş yuvasına yerleşen birçok ilginç aksesuarıyla da cazibe merkezi haline gelmeyi başarmıştı. İlk olarak 21 Nisan 1989’da Japonya’da satışa sunulan ürün dünya çapında 118 milyondan fazla satarak kırılması güç bir rekora imza atmıştı.

Bu haftanın gündemi Nintendo cephesinden düşündürücü bir gelişmeye de sahne oldu. Bir Super Mario hayranı, yedi yıllık emekle orijinal Super Mario Bros oyununu Commodore 64’e uyarladı ama Nintendo oyunun dağıtımını yasakladı. Commodore Computer Club internet sitesi, yayımladığı blog yazısında “DMCA link kaldırma talebi sebebiyle Super Mario Bros 64 indirme linkini sitemizden kaldırmak zorunda kaldık.” ifadelerine yer verdi. Aslında Super Mario Bros 64 oyununun hazırlanması için harcanan zaman ve oyundan gelir elde edilmeye çalışılmaması, Nintendo’nun bu ‘taklidi’ görmezden geleceğini düşündürebilir ama aslında durum şu: üçüncü parti bir kişi, Nintendo’nun hala parayla sattığı bir ürünü bedava dağıtıyor. Haliyle şirketin bu durumun önüne geçmek istemesi -bir nebze- anlaşılabilir.

Çinli telekomünikasyon şirketi Huawei, Pazartesi günü otomotiv endüstrisi için geliştirilmiş ilk 5G iletişim donanımını tanıttı. Şirket dünya çapında 5G teknolojisi için kilit bir tedarikçi olmak için çalışmalarını sürdürüyor. Huawei MH5000 olarak adlandırdığı modülün, Ocak ayında tanıtılan Balong 5000 5G çipi üzerine kurulduğunu belirtti. Açıklamada “Bu çip temel alınarak Huawei dünyanın ilk yüksek hızlı ve yüksek kaliteli 5G otomobil modülünü geliştirdi.” denildi. Modül Şangay Otomobil Fuarı’nda tanıtıldı. Huawei bir süredir akıllı otomobillere internet sağlamak için Çin’in çeşitli şehirlerinde, Çinli otomobil üreticileri ile çalışmalar yürütüyor.

Her geçen gün adını biraz daha sık duyduğumuz yapay zekanın en verimli kullanım alanlarından biri de gündelik süreçleri inceletip analiz ve yorumlar çıkartmak. Bu çerçevede hayata geçen en ilginç yeniliklerden biri geçtiğimiz hafta tanıttığımız ve 400’den fazla spor dalını inceleyen yapay zeka tarafından geliştirilen Speedgate adlı oyun olmuştu. Benzer bir çabaya giren İsveçli Chalmers Teknoloji Üniversitesi’nden Bilimciler, kayak sporcularının binlerce saatlik video arşivinden oluşan arşivlerini yapay zekaya izlettirerek yeni teknikler bulunmasını sağladı. Sonuçların sporcu eğitiminde kullanılması hedefleniyor.

Yapay zeka insanlığa hizmetlerinde heyecanlandırıcı sonuçlar veriyor ancak insanlık yerine ‘insanlara’ hizmet ederken her zaman durum böyle sonlanmıyor. Her hafta yeni bir başarısını paylaştığımız elektronik ticaret devi Amazon, bu başarısını tavizsiz müşteri memnuniyeti, kusursuz süreçler ve benzersiz bir süreç optimizasyonuna borçlu. Bütün bu alanlarda yapay zeka algoritmalarından da yoğun olarak faydalanıyor. Bu hafta ortaya çıkan bir ayrıntıya göre firmanın depolarını takip eden yapay zeka yazılımı çalışanların performansını ölçerek başarısız bulduklarını insan onayına ihtiyaç duymadan otomatik olarak işten çıkartıyor. 1 yıl içinde bu yöntemle işinden olanların sayısı 300’ü geçmiş durumda. Amazon’un performans takibindeki tavizsiz tavrı yüzünden kimi çalışanların mola vermemek adına tuvaletlerini yanlarında taşıdığı şişelere yapmak zorunda kaldığı biliniyor.

ABD / San Francisco’daki California Üniversitesi’nden bir grup bilimci, takıldığı zihni okuyarak düşünceleri seslendiren bir implant geliştirdi. Cihazın özellikle çeşitli kazalar yüzünden konuşma yeteneklerini kaybedenlere derman olması hedefleniyor. Benzer çalışmalarda şu ana kadar hep telaffuz edilmek istenen kelimenin algılanmasına çalışılıyordu. Bu seferki cihaz ise apayrı bir teknik kullanarak beynin bir kelimeyi telaffuz ettirmek için dil ve dudağa yolladığı kas sinyallerini algılayarak kelimeleri seslendiriyor. Böylece çok daha yüksek başarı oranıyla, daha tutarlı bir iletişim mümkün oluyor. Öte yandan bazı bilimcilerse -haklı olarak- bu tip teknolojilerin zihin okuma adına farklı (kötü) amaçlarla kullanılabileceğine dikkat çekiyor.

Geçtiğimiz hafta yer verdiğimiz ve Bloomberg tarafından ortaya çıkarılan bir gerçekle, Amazon’un akıllı hoparlörü Alexa sahiplerinin konuşmalarını mühendislerin diledikleri zaman ‘geliştirme amaçlı’ uzaktan dinleyebildiği ortaya çıkmıştı. İnternetin kanayan ve kapanamayan yarası mahremiyet endişelerini bir kere daha gündeme taşıyan bu gelişme kullanıcılar tarafında da hatırı sayılır bir öneme sahip gibi görünüyor. Microsoft tarafından gerçekleştirilen bir araştırmanın sonucuna göre bu tip akıllı hoparlör kullananların yüzde 41’i mahremiyetinden endişe duyuyor. Bu grubun içinde en büyük endişe yüzde 51 ile verilerin güvenliği olarak çıkarken listenin devamını bilgilerin ne için kullanıldığının bilinmemesi, kişisel verilerinin kullanılmasını istememe, sürekli dinlenme ve kayıt altında olma endişesi, veri mahremiyeti ve güvensizlik oluşturuyor.

Nöronların çalışma prensibini kopyalayan bilimciler, içinden geçen elektriğin yönünü hatırlayarak veri depolayan ve suda çözünen cihazlar geliştirdi. Memristor olarak adlandırılan cihazlar suda çözünme kabiliyetiyle hem daha çevre dostu elektronik cihazların üretilmesini sağlıyor hem de bilginin kötü niyetli kişilerin eline geçmesini önlemek için daha güvenli bir yöntem sunuyor. Askeri uygulamalarda kullanılabileceği belirtilen cihaz suya atıldığında 30 dakika içinden tamamen çözünüyor ve içinde depolanan verilere ulaşmak imkansız hale geliyor.

Onlarca yıllık geliştirme ve denemenin ardından dünyanın ilk sıtma aşısı Malawi’de kullanılmaya başlayacak. Aşı sonraki haftalarda Gana ve Kenya’da da kullanıma sunulacak. İlk pilot program çerçevesinde, iki yaşından küçük bir milyon çocuğun önümüzdeki üç yıl içinde sıtma bağışıklığı kazanması hedefleniyor. Afrika’da her yıl 250 bin çocuk sıtma sebebiyle yaşamını yitiriyor. Bu hastalık şüphesiz dünyanın en büyük küresel sağlık problemlerinden biri ve yıllardır bilimciler etkili bir aşı geliştirmek için çalışma yürütüyordu. RTS,S/AS01 adlı aşı şu anda en gelişmiş sıtma aşısı. Bu aşının çalışmaları 1980’lerin sonunda başlamıştı. Detaylı ve zorlu klinik çalışmaların ardından son testler birkaç yıl önce tamamlandı. RTS,S/AS01 aşısının başarı oranı yüzde 40 civarında. Uzmanların geliştirdiği ve henüz test aşamasında olan yeni bir aşının ise yüzde 100 başarıya ulaştığı ifade ediliyor.

Zürih Üniversitesinden (UZH) Prof. Andreas Schilling ve çalışma arkadaşları ilk bakışta termodinamiğin ikinci kuralını ihlal ediyormuş gibi görünen bir deneye imza attılar. Araştırmacılar 100 santigrat derecenin üstünde bir sıcaklığa sahip dokuz gramlık bakır parçasını, ek bir enerji kaynağı kullanmadan oda sıcaklığının altına düşürdü. Schilling “Teorik olarak aynı işlem, kaynayan suyu hiçbir enerji kullanmadan dondurabilir.” diyor.

İtalyan bilimciler günlük belirli bir dozda kakao tüketiminin besin takviyesi işlevi gördüğünü ve farklı bilişsel gerileme durumları ile mücadelede işe yaradığını belirledi. 2017’de yapılan çalışmada ekip düzenli olarak kakao tüketiminin işleyen hafızada ve görsel bilgi işlemede gelişmelerle ilişkilendirildiğini ve kakaonun belirli kişilerde özellikle faydalı olabileceğini keşfetti. Bilişsel sorunlar yaşayan yaşlılarda ve uyku problemi çeken kadınlarda kakaonun faydalı etkilerinin daha fazla görüldüğünü belirten bilimciler sağlıklı insanlarda da uzun vadede faydaların görülmeye başladığını söyledi. Uzmanlar her gün bir miktar bitter çikolata yemenin olumlu etkileri olduğunu ifade ediyor. Ama her şeyde olduğu gibi çikolatanın da aşırısı faydadan çok zarara sebep olabilir.

Onlarca yıl süren aramaların ardından astronomlar sonunda evrende oluşan ilk molekülü doğal ortamda tespit etti. Helyum hidrit moleküler iyonu (HeH+) evrenin kimyasının nasıl oluştuğunu açıklamak için uzun zamandır bir kilit görevi görüyordu. Ancak evrende bu molekülün izlerinin tespit edilememesi, bilimcileri hata yaptıklarını düşünmeye itmeye başlamıştı. Şimdi bu molekülün bir kanıtı ilk kez bir gezegenimsi nebulada bulundu.

Çin devlet medyasının üst düzey bir uzay araştırmaları yetkilisini kaynak göstererek verdiği habere göre Pekin yönetimi önümüzdeki 10 yıl içinde Ay’a insanlı bir görev gerçekleştirmeyi ve Ay’da bir araştırma istasyonu kurmayı planlıyor. Çin uzayda bir ‘süper güç’ olmak istiyor ve Ocak ayında Ay’ın Dünya’dan görülmeyen yüzüne gönderdiği uzay aracıyla bu alanda önemli bir adım atmıştı. Xinhua haber ajansının haberine göre Çin Ulusal Uzay Dairesi Başkanı Zhang Kejian, ‘Uzay Günü’ kapsamında yaptığı bir konuşmada ülkenin şimdi de Ay’ın güney kutbunda önümüzdeki 10 yıl içinde bir bilimsel araştırma istasyonu kurmayı planladığını söyledi.

Sahibi tarafından çok sevilen ve Ocak ayında diyabet hastalığı sebebiyle hayatını kaybeden Pikachu adlı kedinin külleri uzaya fırlatılacak. Kedinin sahibi Steve Munt, Space.com’a verdiği röportajda kedisinin küllerini uzaya göndereceğini söyledi. Bu garip anma işlemi ile birlikte Pikachu yörüngeye gönderilen ilk yakılmış kedi olacak.

Özet Başlıkları

1. Türkiye ve dünyadan güncel gelişmeler.
2. Bilim, teknoloji, yazılım, donanım.
3. Dijital girişimler, yatırımlar, web siteleri.
4. Dikkat çeken tasarımlar, inovatif ürün ve hizmetler.
5. Sinema, TV, kültür/sanat gelişmeleri.