Grip aşısı ile ilgili hurafeler ve cevapları

İnterneti açıp grip aşısıyla ilgili bir şeyler araştırmaya kalkarsanız, karşınıza sayısız makale ya da haber çıkabilir: “Grip aşısı işe yaramıyormuş”, “Grip aşısı şu ya da bu hastalığa sebep oluyormuş” ya da “Grip aslında sandığımız kadar kötü bir şey değilmiş…”

Grip aşısıyla alakalı haberler diğer bütün aşı türlerinden daha fazla. Bunun sebebi muhtemelen grip aşısının yıllık olarak yaptırılan bir aşı olması. Bu sayede her yıl farklı farklı efsaneler uydurulabiliyor. Bunun sebebi birçok insanın kolayca gribe yakalanması da olabilir tabii. Birden fazla sefer grip olup atlatabilen kişiler bazen grip aşısının gereksiz olduğunu savunabiliyorlar.

Sebep ne olursa olsun, işte grip hakkında söylenen 25 efsane:

1: Sizi hasta eden şey grip aşısının kendisi

Bilimsel olarak imkansız olsa da grip aşısı hakkındaki en yaygın inanış bu olabilir. Kişi aşı olmadan önce gribe yakalanmışsa ve belirtiler aşıdan sonra ortaya çıkmışsa gayet muhtemel bir şey tabii. Ya da sadece tesadüf olabilir. Grip aşısının etkisi 2 hafta, grip virüsünün ortaya çıkması ise 2 ila 5 gün sürüyor. Yani grip aşısı olduğu hafta gribe yakalanan insan, virüsü aşıdan önce kapmış demektir.

2: Grip aşısında cıva gibi zararlı kimyasallar var

Tek dozluk grip aşılarında cıva bulunmaz. Çok dozlu grip aşılarında ise timerosal adı verilen bir koruyucu bulunur. Bu zararlı bir koruyucu değil. O yüzden içinde timerosal bulunan bir aşı yaptırmakta herhangi bir sakınca yok. Eğer yine de koruyucu içermeyen aşılardan olmak isterseniz özellikle talep edebilirsiniz.

3A: Hamileler grip aşısı olmamalıdır

Grip aşısı hamileler için güvenli ve hatta yaptırmaları gereken bir aşı türü. Hamileyken grip aşısı yaptıran annelerin bebeklerinin üst solunum yolu enfeksiyonlarına karşı daha dirençli olduğu gözlemlenen bir şey. Ayrıca grip aşısı yaptıran anneler, bebeklerini doğumda yakalanabilecekleri gripten de korumuş oluyor. Üstelik bu durumun emzirme üzerinde herhangi bir etkisi yok.

3B: Grip aşısı düşüğe sebep olabilir

Grip aşısı düşüğe sebep olmadığı gibi hamile kadınların düşük yapması ya da ölü doğum ihtimalini azaltıyor.

3C: Hamilelere sadece koruyucusuz aşı yapılmalıdır

İnaktif grip aşısı, içinde timerosal olsun ya da olmasın, hamileler için güvenlidir. Anne karnındaki bebeğin gelişimini etkilemez.

4: Grip aşısı Alzheimer’a sebep olur

Bu efsane Amerikan Alzheimer Derneği’nin sitesinde de yayınlanmıştı. Yayınlanan haberde, 2001 yılında yapılan bir çalışmanın grip, çocuk felci, tetanos ve difteri aşısı yaptıranlarda Alzheimer riskinin azaldığı belirtilmişti. Bu efsane elinde herhangi bir kanıtı olmayan şarlatan Hugh Fudenberg tarafından ortaya atılmıştı.

Yaşlıların gribe yakalanma riskinin daha fazla olduğu biliniyor. O yüzden, özellikle 65 yaşından büyük insanların, (inaktif olması koşuluyla) yıllık olarak grip aşısı yaptırmaları tavsiye ediliyor.

5: Grip aşıları ecza şirketlerine milyarlarca dolar kar ettiriyor

Ecza şirketlerinin kar amacı güden ve çok para kazanan bir sektör olduğu bilinen bir gerçek. Aşılardan kar etmiyor olsalardı üretmezlerdi. Yine de kronik hastalık tedavilerinde kullanılan diğer ilaçlarla karşılaştırıldığında grip aşısı gelirleri devede kulak kalıyor. Tabii ki ecza şirketlerinin aşıdan elde ettiği karı düşünerek aşı olmamak geçerli bir bahane değil.

6: Grip aşıları işe yaramıyor

Grip aşıları yüzde 100 etkili değil. Riski tamamen ortada kaldıramasa da gribe yakalanma ihtimalinizi azaltıyor. Yine de grip aşılarının tesiri yıldan yıldan değişiklik gösteriyor. Grip aşısı, etki oranı yüzde 90’lara kadar çıkabilen kızamık-kızamıkçık-kabakulak aşısı ile karşılaştırıldığında ise o kadar etkili değil.

Grip aşısının tesiri yaşa göre de değişiyor. Aşı uzmanı Jessica Atwell, “Bağışıklık sisteminiz genellikle ilk yetişkinlik döneminde zirveye ulaşıp sonrasında gittikçe zayıflar. O yüzden yaşlılarda etkinin azalıyor olması normal” diyor.

7: Grip aşıları çocuklarda işe yaramaz

Yukarıda da belirtildiği üzere grip aşısının etkisi yaşa ve uygulanan aşının aktif ya da inaktif olup olmamasına bağlıdır. Melinda Wenner Moyer’in Slate dergisinde yazdığına göre aktif aşılar 2 ila 7 yaş arası çocuklarda daha etkili. Öte yandan, inaktif aşının yalnızca yüzde 48 oranında tesir ettiği kaydedildi.

8: Grip aşıları zatürre ya da diğer bulaşıcı hastalıklara yakalanmayı kolaylaştırıyor

Bu efsane biraz ilginç. Öncelikle, hastayken grip olmak zaten bağışıklık sisteminizi zayıflatacak. Böylece diğer hastalıklara yakalanma riskiniz de artacak. Daha da önemlisi, zatürre gribin en yaygın yan etkilerinden biri. Doğal olarak, grip aşısı olmak zatürreye yakalanma riskini de azaltacaktır.

9: Grip aşısı kalp ve damar hastalıklarına sebep olur

Grip aşısının kalp ve damar hastalıklarına sebep olduğuna dair herhangi bir kanıt yok. Aksine, birkaç araştırmada grip aşısının kalp krizi, felç ve diğer kalp damar hastalıkları riskini azalttığı tespit edilmişti.

10: Grip aşıları gençlerin kan-beyin bariyerine zarar vererek gelişimlerini etkiler

Grip aşısının çocukların gelişimini etkilediğine ya da herhangi bir çocuğun sinir ve damar sisteminin grip aşısından etkilendiğine dair bir kanıt yok. Çocukların kan-beyin bariyeri anne rahmindeyken oluşur. Kan-beyin bariyeri sayesinde beyine ulaşabilecek şeyler doğumdan itibaren belirlenir. Kan-beyin bariyerinin işleyişi göz önünde bulundurulduğunda herhangi bir aşı bileşeninin bu bariyere zarar vermesi mümkün değil.

11: Grip aşısı narkolepsiye sebep olur

Narkolepsi, beynin uyku ve uyanıklık döngüsünü düzenleyemediği bir hastalıktır. Önce Finlandiya’da sonra diğer Avrupa ülkelerinde yapılan araştırmalar sonucunda, Pandemrix adlı grip aşısı ile narkolepsi arasında bir bağlantı olduğu tespit edildi. Aşı 2009 yılından önce ya da 2009-2010 yılında kullanılmadı. O zamandan beri de H1N1 aşısı ile narkolepsi arasında herhangi bir bağlantı bulunmadı. Narkolepsi riskinin sebebi aşının ya da H1N1 virüsünün kendisinden kaynaklanıyor da olabilir. Kanıtlardan sonra Pandremix kullanılmamaya başlanmıştı.

12: Grip aşısı bağışıklık tepkinizi zayıflatıyor

Aşılar vücudun bağışıklık tepkisini zayıflatmaz, aksine güçlendirir. Bağışıklık sistemini kas gibi gibi düşünürsek aşılar da egzersiz sayılabilir. Egzersizlerin kaslarınızı güçlendirip vücudunuzu daha sağlam hale getirdiği gibi, aşılar da bağışıklık sisteminizi güçlendirir.

13: Grip aşısı Guillain Barre sendromu gibi sinir hastalıklarına sebep olur

Guillain Barre sendromu kişinin kendi bağışıklık sisteminin sinir hücrelerine zarar verdiği bir hastalıktır. Sebepleri tam olarak bilinmemekle birlikte grip, sitemogalovirüs gibi çeşitli virüslerden kaynaklandığı düşünülür.

Grip aşısının Guillain Barre sendromuyla ilgisini inceleyen bir araştırma yapıldı. Araştırma 11 yıldan fazla bir zaman diliminde yapıldı ve 30 bin kişiye uygulandı. Sonuç olarak aşının hastalığın riskini artırdığı görülmedi.

14: Grip aşısı sinir hastalıklarına sebep olabilir

Grip aşısının sinir hastalıklarına sebep olduğuna dair herhangi bir kanıt yok. Fakat gribin sebep olabileceğine dair kanıtlar mevcut. Sinir hastalığı ya da nörogelişimsel hastalıkları olan çocukların grip aşısı olması tavsiye ediliyor çünkü gribin yan etkilerinden muzdarip olmaları diğer çocuklara oranla daha muhtemel. 2009 yılında grip yüzünden ölen çocukların yarısının epilepsi gibi gizli sinir hastalıkları olduğu fark edilmişti.

15: Grip o kadar da kötü bir hastalık değil, insanlar kolayca iyileşir

Grip oldukça ciddi bir hastalıktır. Özellikle çocuklarda haftalarca süren etkilere hatta ölüme sebep olabilir. İnsanlar bazen gribe benzer etkileri bulunan daha hafif hastalıkları grip zannederler. Bazı şanslı kişiler birkaç günde iyileşebilir ancak genel olarak grip insanı oldukça kötü etkileyen bir hastalıktır.

16: İnsanlar grip yüzünden ölmez, başka hastalıkları varsa grip onu etkileyebilir

Her yıl bir çok insan grip sebebiyle ölüyor. 2004-2012 yılları arasında grip sebebiyle ölen 800 çocuktan yüzde 43’ünün daha önce herhangi bir sağlık sorunu bulunmadığı tespit edildi. Ayrıca grip, hasta kişilerin durumunun kötüleşmesine ve ölmelerine sebep olsa da genellikle ölüm sebebi olarak ayrıca belirtilmez.

17: Yumurtaya alerjisi olanlar grip aşısı olamazlar. Olurlarsa ölürler!

Amerikan Alerji, Astım ve İmünoloji Koleji’nden yapılan açıklamada, grip aşısının içeriğinde yumurta proteini bulunsa bile bunun alerjisi olan kişiler için ekstra bir risk anlamına gelmediği ifade edildi. Ayrıca Flublok adlı grip aşısı, yumurta kullanılmadan üretiliyor. Alerjisi sebebiyle aşıdan çekinen kimseler bu aşıyı kullanabilir.

18: Grip olursam antibiyotik alırım geçer

Grip viral bir hastalıktır, yani virüslerle bulaşır. Antibiyotikler ise bakterilerle savaşır. Dünyadaki tüm antibiyotikleri deneseniz de gribi antibiyotikle geçiremezsiniz.

19: Grip aşısı bende işe yaramıyor. Geçen sefer aşı yaptırdığımda yine de grip olmuştum.

Yukarıda da belirtildiği gibi grip aşısı hastalığı yüzde yüz engellemez. Grip olma riskinizi azaltır ve hasta olsanız bile etkilerinin daha az hissedilmesini sağlar. Ayrıca aşıya dahil edilmemiş bir grip türüne de yakalanmış olabilirsiniz.

20: Ben hiç grip olmam, o yüzden aşı olmama gerek yok

Milyonlarca kişi de hiç araba kazası geçirmemesine rağmen emniyet kemeri takıyor.

21: Doğru şeyleri yersem, ellerimi de yıkarsam bana grip bulaşmaz

Grip virüsü havada bulunan bir virüstür. Ellerinizi temiz tutmak, diğer mikroplarla bulaşan hastalıklardan korunma konusunda oldukça önemli olsa da grip virüsüne etki etmez. Aynı şekilde dengeli beslenmek sağlık için oldukça önemlidir ancak grip virüsünün vücudunuza girmesini engellemez.

22: Grip olsam da sorun olmaz çünkü bağışıklık sistemim daha da güçlenir

Yukarıda da belirtildiği gibi grip, vücudun bağışıklık sistemini zayıflatır. İyileştikten sonra, size bulaşan grip türüne karşı bağışıklık kazanmış olsanız da grip aşısı zaten hastalık bulaşmadan önce bağışıklık sisteminizi gribe karşı hazırlamaya yarar. Ayrıca size grip bulaşırsa siz de başkalarına bulaştırabilirsiniz. Aşı olmak sadece sizi değil, içinde bulunduğunuz topluluğu da gribe karşı korur.

23: Her yıl yeni bir aşı üretmek sadece grip türlerinin güçlenmesini sağlıyor

Bu iddianın kısa cevabı: hayır aşılar daha güçlü virüsler yaratmıyor. Detaylı bir şekilde bakılacak olursa şunu bilmek gerekiyor: virüsler iki farklı yöntemle evrilir, antijen sapması ve antijen kayması. Sapma, virüs insan vücudundayken de gerçekleşen, daha küçük değişiklikler anlamına geliyor. Bu değişiklikler grip virüsünün yapısında çok ciddi bir farklılığa sebep olmuyor. Kayma ise daha köklü değişiklikler anlamına geliyor. Bu değişiklikler, sapma gibi virüsün çevresi tarafından etkilenmiyor. Antijen kayması gerçekleştiğinde 2009’daki H1N1 virüsü gibi çok ciddi salgınlara sebep olabiliyor. Ancak insanların ya da aşıların bu değişiklikler üzerinde bir etkisi yok. Antijen sapmasında ise insanların etkisi olsa da aşılı ya da aşısız olmak bu değişikliklerin gerçekleşmesini etkilemiyor.

24: Grip aşısının yan etkileri gribin kendisinden daha kötü

Grip aşısının genel yan etkileri ağrı, kaşıntı, yorgunluk, ateş, göz kızarması, öksürük, aşının yapıldığı yerde şişme, kızarıklık ve ağrı şeklinde görülebilir. Grip aşısının alerjik reaksiyon ya da Gullian Barre sendromu gibi ciddi problemlere sebep olma ihtimali 1 milyonda birdir. Grip ise yukarıda da belirtildiği gibi ölümcül olabilen bir hastalıktır.

25: Grip aşısı yüz felcine sebep olur

2000-2001 yıllarında İsviçre’de kullanılan bir grip aşısının yüz felci riskini artırmış olma ihtimali bulunuyor. Ancak bu dönemde artan yüz felcinin grip aşısıyla ilişkisi tam olarak netlik kazanmış değil. Bu konuda ABD’de farklı kuruluşlar tarafından yapılan birden fazla araştırmada ise grip aşısı ve yüz felci arasında bir ilişkiye rastlanmadı.

Kaynak: Gizmodo