Ankara’dan: Oyunlaştırılmış göz egzersizleri

Uzun yıllar emek verdiği dijital pazarlama ve e-ticaret alanlarından tanıdığımız Işıl Yılmaz Sümer, röportaj ve gözlemleriyle Dünya Halleri’ne bir Tunalı Hilmi, Cinnah, Pursaklar havası getirecek. Tabii yolu sık sık teknoparklardan, kuluçka merkezlerinden de geçecek ve bizi Ankara’daki teknoloji ve girişim ‘ortamlarından’ haberdar edecek.

Otomotiv sektöründen pazar araştırmalarına kadar birçok alanda sıklıkla karşımıza çıkan göz takip teknolojisinin sağlık alanındaki uygulamalarını gördükçe, insan vücudunun geleceğiyle ilgili heyecanlanmamak elde değil. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kürşat Çağıltay ve aynı bölümde araştırma görevlisi olarak çalışmalarına devam eden Mehmet Dönmez ile göz hareketleri takip teknolojisi kullanarak geliştirdikleri oyunlaştırılmış göz egzersizleri ve bilgisayar teknolojileri ile ilgili konuştuk.

İncelediğim kadarıyla, Eyesoft’ta az görenler ya da görmeyle ilgili engeli olanlar için bilgisayar oyunları geliştiriyorsunuz. Doğru mu?

Kürşat Çağıltay: Göz hareketlerini takip teknolojisi diye bir teknoloji var, ‘eye tracking’ teknolojisi deniyor buna. Ben 2004 yılında ODTÜ’de, bu teknolojiyi kullanabileceğimiz bir insan bilgisayar etkileşimi laboratuvarı kurdurmuştum, TÜBİTAK desteğiyle. Biz o zamanlar daha çok akademik çalışmalar yapıyorduk. İnsan bilgisayar etkileşimi esnasında insanlar ekranda nereye bakıyorlar, ne yapıyorlar, multimedya eserleri nasıl tasarlanmalıdır veya insanlar oyun oynarken nereye yoğunlaşıyorlar gibi çalışmalar. Sonra, zaman içinde sadece nereye baktıklarını analiz etmek değil bunun ötesinde nereye baktıklarını alıp bunu bir yazılımla kullanabilir miyiz, elimizdeki verilerle başka şeyler yapabilir miyiz sorularını sormaya başladık. Mehmet, benim doktora öğrencim. Bu verileri onun çalışmalarıyla birleştirmeye karar verdik. Bir görme engelliler merkezi ile ufak bir çalışma yaptık. Mehmet küçük bir oyun geliştirdi, orada az görenlerle denedi ve oldukça pozitif geri bildirimler aldı.

Pozitiften kastınız nedir? Kaç kişiyle çalışıp nasıl bir iyileştirme gördünüz?

Mehmet Dönmez: Pilot testlerde, denediğimiz öğrencilerden bir tanesiyle yaklaşık 5 haftalık bir çalışma yaptık. Bu öğrencimizin, her hafta oyunu oynadığında takip etme ve yakalama becerilerinde gelişme gördük. Öğrencimiz oyun oynamaya başlamadan önceki durumuna göre daha kısa sürede daha fazla nesneye odaklanmaya başladı. Daha geniş çaplı bir deneyi de yine benim doktora tezim kapsamında yapıyoruz.

Bu durumda akademik bir çalışmayı, bir doktora tezini teknoloji girişimine dönüştürüyorsunuz, diyebilir miyiz?

Mehmet Dönmez: Evet, akademik çalışmalar genelde teoride kalıyor. Oysa bu şekilde, üretime geçmesi birçok insana fayda sağlayabilir.

Kürşat Çağıltay: Evet. Bizim Fizik bölümünde Can diye bir öğrencimiz var. Can’ın kas hastalığı var, boyundan aşağısı tutmuyor, sadece gözünü hareket ettirebiliyor, her şeyiyle annesi ilgileniyor. Onunla tanıştığımızda, Can’ın gözüyle kontrol edebileceği bir bilgisayar geliştirebilir miyiz diye düşündük. Ekranda baktığı yerde, gözlerini kırparak fare imlecini kontrol edebiliyor. Can’ın bize verdiği geri bildirimlerle geliştirdik bu projeyi de. Başka fonksiyonlar da ekledik, film izleme modu, tarayıcı açma gibi.

Eyesoft ne zaman kuruldu?

Mehmet Dönmez: TÜBİTAK’ın 1512 desteği ile Eylül 2017’de kurulduk ama bu projeler bizim üzerinde çalıştığımız şeylerdi. Şirketleşme projeyi daha kurumsal hale getirdi ve ürün tarafına daha profesyonel olarak odaklanmamızı sağladı.

Üretim aşamasına geçtiniz mi peki?

Kürşat Çağıltay: Şu anda göz tembelliği üzerine çalışan oyunlarımız var ama cihazlar için, daha Eylül ayında başladığımız için henüz prototip seviyesindeyiz. Daha kullanılabilir bir ürün olması üzerine yazılım çalışmaları yapıyoruz. Öncesinde lokalde çalışan bir haldeydik. Eylül ayından bugüne doktorlarla da görüşmeler yaptık. Bundan sonraki süreçte de onlarla işbirliği yapmamızın daha iyi olacağına karar verdik. Göz doktorları rahatsızlığı olan kişileri sürekli takip ediyorlar, hastadaki gelişimi onların girdiği verilerle ölçümleyebileceğiz. Bu da 2018 ortalarını bulacaktır.

Sizce böyle bir uygulama, yaklaşık ne kadar sürede ve nasıl etki eder?

Kürşat Çağıltay: Göz rahatsızlıkları çok büyük bir yelpazeye dağılmış durumda. Öncelikle hastalığın tespiti, uygulamanın işe yarayıp yaramayacağı ile ilgili bir ön değerlendirmeden geçmek gerekli. Ama şöyle bir örnek vereyim, bir öğrencimizin kızında göz tembelliği vardı. Öğrenci, bizim çalışmalarımızı görünce, kızında kullanmak istedi. Onun için birkaç farklı oyun verdik, kendi yazdığımız. Biri tuğla yıkma oyunuydu, diğeri de balon patlatma. Yaklaşık bir ay kullandı bu oyunları. Kontrole gittiklerinde çok ciddi bir iyileşme görmüşler.

Erken yaşta daha fazla etki ediyor…

Mehmet Dönmez: Evet, zaten 3-9 yaş arası kritik yaş aralığı bizim için önemli. Çocuklarda göz kaslarının gelişimi bu yaşlarda yüksek seviyelerde oluyor. Tabii, bu yaştan sonra da alıştırma yapabilir ama göz kaslarında gelişme çok fark edilir olmuyor.

Genelde ekranın göz sağlığına olan negatif etkilerinden bahsederler. Aman gözün bozulur falan derler.

Kürşat Çağıltay: Yani, bunlar çok temeli olmayan söylemler. Her şeyde olduğu gibi bir denge kurmak gerekiyor tabii ki. Şimdi ben size su içmek faydalıdır desem siz de 8 litre su içerseniz, su zehirlenmesinden gidersiniz. Artık ekran teknolojisi çok ilerledi. Eskiden çok parlak ışıklı ekranlar vardı ama şimdi ekran kalitesi ve teknolojisi çok iyi yerlerde. Oyunlarımız zaten kısa, uzun süreli oynayarak bağımlılık yapacak oyunlar değil. Daha ziyade rehabilitasyona yönelik, motivasyon artırıcı, kişinin ilerlemesini takip eden türdeki oyunlar.

Projenizin dünyada örnekleri var mı?

Mehmet Dönmez: Göz tembelliği olan kişilerde egzersiz yapmanın faydaları ortada ancak bu şekilde bilgisayar tabanlı uygulamalar yok. eyecanlearn.com diye bir sitede statik uygulamalar var ancak bizim yaptığımız gibi oyunlarla destekleyecek, arka tarafta da takibini yapan bir sisteme denk gelmedik. Zaten uzun vadede globalde neler yapabiliriz konusunda böyle bir hedefimiz var.

Işıl Yılmaz Sümer: Uzun yıllar İzmir’de dijital pazarlama ve e-ticaret alanında çalıştıktan sonra 2016’da Ankara’ya taşındı. Şimdilerde markalara dijital danışmanlık veriyor ve offline ve online tarafta içerik üretiyor. Boş zamanlarında zihnindeki Ankara imajını sarsacak insanlarla tanışıyor. Hayattaki en büyük zevki köpek balıklarıyla yüzmek.