Afganistan’ın e-para dönüşümü ABD’ye pahalıya patladı

Batı dünyasında ve dünya genelinde gelişmiş ülkelerde elektronik ödemeler sıklıkla kullanılıyor. Pek çoğumuz maaşın yattığını akıllı telefon bildirimlerinden öğreniyoruz. Kredi kartları, sanal ödeme yöntemleri ve kripto paralar hayatımızın birer parçası haline geldi. Bir çok nakitsiz sistemi kullanmak hayatı kolaylaştırıyor. Ancak dünyanın her yerinde durum aynı değil. Özellikle de Afganistan’da.

ABD’nin bugüne dek giriştiği en uzun süreli savaşa ev sahipliği yapan ülkede ABD Taliban’la savaşmaya harcadığı para, zaman ve enerjiden daha fazlasını ülkeyi yeniden inşa etmek için kullanıyor. ABD vatandaşlarının milyarlarca Dolar değerindeki vergileri her yıl Kabil’e gönderiliyor ve her yıl milyarlarca Dolar, yasa dışı yollarla Afgan yetkililerin cebine giriyor. Elektronik ödeme sistemleri bu sorunun önüne geçebilir.

Çözüm e-ödeme

ABD Uluslararası Gelişim Ajansı (USAID) tam olarak bunu yapmaya çalışıyor. Ajans, yolsuzluğun en çok gerçekleştiği noktalara e-ödeme sistemlerini yerleştirerek her gün yetkililerin cebine giren rüşveti engellemeye çalışıyor.

2009 ve 2017 yılları arasında USAID Afganistan’da e-ödeme sistemlerini yerleştirmek için 160 milyon Dolar harcadı ve ABD’li teknoloji şirketleriyle iş birliği yaptı. Amaç gümrük görevlilerini yeni yöntemlere alıştırmak ve 2017’ye gelindiğinde gümrüklerdeki tüm para akışının yüzde 75’ini elektronik ortamda gerçekleştirmekti.

Evdeki hesap çarşıya uymadı

Gerçekte ise gümrükteki para akışının yüzde 1’i bile elektronik ortama aktarılabilmiş değil. Gümrük çalışanları sistemden nefret ediyor. Bir Afgan gümrük yetkilisi “Çok uzun ve etkisiz bir süreç. Bu yüzden insanlar bu yöntemi kullanmıyor.” diyor. Ülke genelinde bir çok çalışan aynı şeyi söylüyor: “Nakit hızlı, nakit etkili, nakit kraldır.” Kimsenin dile getirmediği gerçek ise şu: para akışı nakit kullanılarak yapıldığında içinden birazını alıp cebe indirmek daha kolay oluyor. Devletin haberi olmadığı için vergi ödenmiyor haliyle işlem her iki taraf için de daha ucuza gelmiş oluyor.

Kabil’in yıllık gelirinin neredeyse üçte biri gümrükte toplanan vergilerden geliyor. ABD hükumetinin raporlarına göre, gümrük memurlarına yapılan nakit ödemenin yaklaşık yarısı bir şekilde ‘ortadan kayboluyor’. Kabil yetkililerinin her yıl vergilerden 2 milyar Dolar, rüşvetten ise 4 milyar Dolar topladığı belirtiliyor.

Böyle bir yolsuzluk kültürünün içinde e-ödeme sistemlerinin neden bir türlü istendiği seviyeye ulaşamadığını anlamak zor değil. Afganistan’daki bankacılık sistemi bile elektronik ödemelerin başarısız olması için tasarlanmış. Gümrük yetkilileri ve tüccarlar, sıkı bir şekilde takip edilen elektronik sistemleri kullanmadıkları zaman daha çok para kazanıyor.

Afganistan’da iki farklı bankacılık sistemi bulunuyor: ticari bankalar ve merkez bankası. Merkez bankalarındaki nakit ve elektronik birikimler sürekli denetim ve vergilendirmeye tabi tutuluyor. 500 bin Afgani (25 bin Lira) üzerindeki tüm para aktarımları otomatik olarak işaretlenip denetleniyor. Ancak devlet tarafından yönetilen merkez bankalarına yatırılan nakit paralarda aynı sınırlamalar geçerli değil.

Gümrük memurları halinden memnun

Gümrük görevlileri bu  para akışlarından kendi paylarını alarak iyi bir yaşam sürüyor. Haliyle hiçbirinin elektronik ödeme yöntemlerini benimsemeye niyeti yok. Bu sistemi kurma sözü veren Chemonics adlı şirket Washington’a üç yılda yüzde 75 uygulama sözü vermişti. Bugün Afganistan’da neredeyse kimsenin kullanmadığı sistemin yerleştirilmesi için alınan on milyonlarca Dolar şirkette kalacak.

Afganistan’da nakit para hükumet tarafından kontrol edilemeyen, vergi raporlarında görünmeyen ve ne isterseniz onu satın almak için kullanabileceğiniz en iyi kripto para olarak kullanılıyor.

Kaynak: Motherboard